KIRIM HANI SAHIN GIRAY (ö. 1787) ve "GAZEL-I MÜDEVVER"I

Headnote

ÖZET

Osmanli dil ve edebiyati Türk islam dünyasi üzerinde derin etkilere sahipti. Bunun bir örnegi de Kirim Türkcesi ve edebiyati üzerindeki etkisidir. Baçta Kirim hanlari olmak üzere 1427'den 1783'e kadar Kinm'in siyasî olarak bagli oldugu Osmanliya, kültürel acidan da bagli oldugunu gösteren örneklerden biri §iir olmuçtur.

Pek çok Kirim haninin Osmanli çiiri etkisinde manzumeler yazdiklan, hatta divanlar düzenledikleri bilinmektedir. §ahin Giray, daha da ileri giderek çimdilik Türkiye sinirlan içerisinde bugüne kadar bir örnegi verilmemis. olan, sanath Osmanli sjiri etkisinde, sanat gösterisinin farkh bir boyuttaki örnegi olan "müdevver gazeF'i yazmiçtir.

Burada Kirim edebiyatinin Türk islam edebiyatina katkisi çerçevesinde, Çahin Giray'in tarihì ve edebî kiçiligi söz konusu edilmiçtir. Ilk olarak Kirim Hani Çahin Giray ve Kirim Hanligi ile ilgili bilgiler hatirlatilmiç sonra da Çahin Giray ?? "Çember gazel" olarak adlandirabilecegimiz "Gazel-i müdevver"i üzerinde durulmuçtur.

Anahtar Kelimeler: Giray, Kinm, Osmanli, §iir, gazel.

SUMMARY

Ottoman language and literature had been a deep effects on Turkish Islamic eras. One example of this was literature and language of Crimean. The poetry is one of the examples to show that Crimean khans first of all related to the Ottomans from 1427 to 1783 not only economically but also literary.

It is known that many khans of Crimea had written not only poetries but also made up divans under the impact of Ottoman poetry. Shahin Giray had gone further and wrote a kind of poem that not one example of it known in the Ottoman poetry called "gazel-i müdevver" by now (The circle lyric) that shows the most artifical side of Ottoman poetry.

It is mentioned here about the contribution of Crimean literature to the Ottoman literature in the context of Shahin Giray's literary and historical identity. First of all the knowledges are reminded about Shahin Giray Khan of Crimean and his khanate, then worked on the Circle lyric of his.

Keywords: Giray, Crimea, Ottoman, peotry, lyric.

Kirim Hanligi ve Sahin Giray

Halim Giray'in Gülbün-i Hanan adii eserinde anlattigina göre 1427 ile 8 Nisan 1783 arasinda 3567 yil hüküm süren Kinm Hanligi Osmanliya bagli bir Türk kiralligi idi. Yilmaz Oztuna'nm verdigi bilgiye göre Kirim Hanligi, Cengiz Han'in ölümünden 192 yil sonra, istanbul'un fethinden 34 yil once Çelebi Mehmet devrinde kurulmus. ve Fatih devrinde Osmanliya tabi olmuçtu. Kirim Hanligi 16. yy.'da o...