Content area
Full Text
ÖZET
«Oguz miti» kavrami kendinin yeniden kurulma konseptini «türk mitolojisi» ve «Azerbaycan mitolojisi» kavramlannin vahit sistemi oluçturdugu düzlemde buluyor. Oguz miti genel türk mitolojisinin esas biçim oklarindan bin olsa da, Azerbaycan mitolojisinin biçim nüvesini oluçturuyor. Oguz mitinin Azerbaycan mitolojisindeki yeri ve rölü oguzlarin Azerbaycan türk ulusunun gelisjmindeki yeri ve rolüyle hem muayyenlesjyor, hem de çartlamyor.
Anahtar Kelimeler: Türk mitolojisi, Oguz miti, Azerbaycan mitolojisi.
ABSTRACT
The idea of Oghuz myth can find its basic reconstruction in the plane, arranging the ideas "the mythology of turks" and "Azerbayjan mythology" as unit system. Oghuz myth arrange one of basic structural arrow of the mithology of turks, it also arranges a structural nucleur of Azerbayjan mithology. The place and role of Oghuz myth in the structure of Azerbayjan mithology is defined, by the place and role of Oghuzis in the formation of Turkish ethnos of Azerbayjan.
Keywords: Turkish mythology, Oghuz myth, Azerbayjan mythology.
«Oguz miti» kavrami hakta araçtirmalanmizin monografik sonucundan belli oluyor ki (bak: 7, sah. 3-5; 8, sah. 9-12), oguz miti sintagmatik metin (tekst) olayi olarak genel türk mitinin diferansiyel metin tipi, düsjince olayi olarak türk mit metamodelinin paradigmasidir.
Araçtirmalardan bize malum oluyorki türk mit «modeli»yle türk mit «metamodeli» arasinda ayrintilann olmasi (yahut bu kavramlann kullamlmasi) «oguz» mitinin kategorial-epistemoloji mahiyetinin bir sistem kibi aydinlaçtinlmasi bakimindan zeruridir.
«Turk miti» anlayiçim uç anlamda kullanmak olur:
1. Mitoloji §ecerede Yafesin oglu Turk hakkindaki sintagmatik mit-metin;
2. Turk mitoloji dücünce universumu (mit birimi, vahiti) anlaminda olan paradigmatik türk miti (dünya modeli);
3. Türk etnokosmik anlayiçim oluçturan tum türk halklarinin mitlerini (sintagmatik, yahut paradigmatik seviyede olmasi aynnti yaratmaz) vahit modelde birleçtiren genel mit tipi (hem sintagmatik, hem de paradigmatik anlamda).
Bu üc anlam katinin birbirinden aynlmaz olmasi (birinin varhginin digerilerinin varhgiyla ilgili olmasi) «oguz miti»ni «türk miti»nin her üc anlamiyla ilisjdlendirse de, bizim için önemli olan «oguz miti» anlayiçinm genel türk mit tipindeki yeridir. Burada iki bachea soru var:
1. Bu iki mit modelinden hangisi eski, hangisi türevdir?
2. Her iki mit modeli daha genel invaryanti, ba§ka sözle diyorsak, metamodeli yansiüyormu?
Burada kategorial-epistemoloji ayarlandirma ona göre önemlidir ki, «türk» adi senkron yönde bütün türk halklarinin etnokosmik universumu, diakron yönde oguzlara sonradan verilmis. addir. Biz burada türk etnoonomastig tarihinin diyalektik mantikim (tabii-ilahi bakireligini) koruyarak ta§la§mi§ gelenekde nominativ yeniliklerin yapilmasini (ashnda, ziddiyyetlerin yaratilmasini)...