Content area
Texto completo
Streszczenie
Badania ilosciowe w Polsce i na swiecie realizowane sa^z wykorzystaniem technik badawczych zróznicowanych w aspekcie warunków technologicznych i komunikacyjnych realizacji. Wysitki naukowe podejmowane przez socjologów pozwalajX przypuszczac, ze zróznicowane uwarunkowanie komunikacyjne pomiarów moze przesa.dzac o braku ekwiwalentnosci, mniejszej ba^dz wiçkszej wiarygodnosci zgromadzonych danych. W niniejszym opracowaniu analizie poddano trzy standaryzowane techniki badawcze: osobisty wywiad kwestionariuszowy, telefoniczny wywiad kwestionariuszowy oraz ankietç audytoryjna^. Artykul, czçsciowo w drodze syntezy wyników prac empirycznych, dokonuje deskrypcji ilosciowych podejsc badawczych w kategoriach teorii komunikacji.
Slowa kluczowc: sytuacja komunikacyjna, pytania drazliwe, aprobata spoleczna, wysitek umystowy, osobisty wywiad kwestionariuszowy, telefoniczny wywiad kwestionariuszowy, ankieta audytoryjna.
WPROWADZENIE]
Pojçcie technik badawczych odnosi sic do procedury gromadzenia materiahí empirycznego poddawanego analizie w toku badania socjologicznego. J. Lutynski pisze, iz "wszystkie techniki stanowia^ bardziej lub mniej rozbudowane kompleksy czynnosci i srodków ujçte w regury" [Lutynski 1983]. Sformulowanie to obejmuje swym zakresem zarówno wykorzystywane narzçdzia badawcze, rolç badacza i jego wspóipracowników, jak i szerszy kontekst - równiez komunikacyjny - realizacji badania. Owe regury determinuja. w mysl tego sposób zbierania danych, umozliwiajXc intersubiektywna^ komunikowalnosc i sprawdzalnosc wysilków naukowych.
Zainteresowania badawcze artykulu koncentruja.siç na technikach standaryzowanych. Standaryzacja rozumiana jest tu jako ujednolicenie zdobytych informacji poprzez zastosowanie sciale okreslonych wzorców w odniesieniu do czynnosci oraz srodków badawczych. Standardy te to dyrekty wy postçpowania, identyczne we wszystkich sytuacjach badawczych - np. taki sani sposób formulowania pytan czy stosunek do respondenta. Jako kryterium podziahi technik badawczych na standaryzowane i niestandaryzowane shizy czçsto fakt poshigiwania sic, ba^dz nie, pisemnymi formularzami, które w istotnym stopniu ograniczaja. swobodç, narzucajX schematyzm i ukierunkowuja^ akt pomiaru [por. Lutynski 1983]1. Wdrozenie pozornie nieskomplikowanej idei standaryzacji nastrçcza trudnosci w przypadku technik opartych na komunikowaniu sic, w których moze niekiedy dochodzic do przeklaman - ukrywania faktycznego stanu rzeczy - lub do niezrozumienia sformutowan zastosowanych w pytaniach narzçdzia badawczego, szczególnie prawdopodobnego w badaniach zbiorowosci niejednolitych pod wzglçdem istotnych cech spoieczno-demograficznych, np. wyksztatcenia [por. Fowler i in. 1990; Oppenheim 2004].
Jak zauwaza P.B. Sztabinski, "realizacja badania jest prawie zawsze zwiajzana ? tworzeniem pewnych sztucznych warunków, które umozliwiaja^ jego przeprowadzenie, ale jednoczesnie moga.miec wplyw na uzyskane wyniki" [Sztabinski B. P. 1999b]. Wysilki badawcze podejmowane przez socjologów niejednokrotnie dowodza^ iz nawet tak, mogio by sic zdawac, subtelny, a nade wszystko bagatelizowany w codziennej praktyce badawczej czynnik, jak uwarunkowanie komunikacyjne pomiarów, moze przesa.dzac o braku...