Evlilikte töre etkisi sonucu ikili ölüm/Dyadic death due to family custom in marriage

Headnote

ÖZET

Kaynaklarda ikili ölümlerde aile baskisinin etkinligini ele alan çalismalara rastlanmamistir. Bu çalismada, bir ikili ölüm olgusu sunulurken evliliklerde törelerin etkinliginin de tartisilmasi amaçlanmistir.

Olgularimiz 27 yasinda erkek ve 19 yasinda kadindir. Yasadiklari adresin disinda bir il merkezinde araç içinde ölü olarak bulunmuslardir. Erkek olgunun sag temporal bölgesinde atesli silah giris ve sol temporal bölgede atesli silah çikis yarasi özellikleri, kadin olgunun ise sol temporal bölgesinde atesli silah giris, sag temporal bölgede atesli silah çikis yarasi özellikleri vardi. Otopsilerinde bitisik atis yarasi özellikleri gözlendi. Adli tahkikatindan, olgularin dogu bölgemizdeki bir ilimizin nüfusuna kayitli olduklari, iki gün önce kadin olgu hakkinda güvenlik birimlerine kayip bildiriminde bulunuldugu anlasildi. Erkek olgunun yaninda bulunan not defterinde "bir yildir birbirlerini sevdikleri, ancak kizin ailesinin evlenmelerine izin vermedigi, bu nedenle intihara karar verdikleri" yaziliydi.

Ülkemizde insanlarin eriskin yaslarda dahi kendi rizalari ile evlenemeyip baski-korku nedeniyle ölümü tercih etmeleri, törelerin yaptirim gücünü göstermektedir. Bu tür olgularda töre adina baski uygulayan kisilerin TCK 84. Maddesi kapsaminda degerlendirilebilmesi konusunun tartisilmasinin uygun olacagi düsünülmektedir.

Anahtar kelimeler: Ikili ölüm, cinayet-intihar, töre baskisi

ABSTRACT

In dyadic death, a there is a lack of studies addressing the effectiveness of the family pressure through these deaths. In this study, the effectiveness of the customs on the marriages is discussed with a related case of dyadic death.

A 27 years old male and a 19 years old female were found dead in a car out of a city center away from hometown. In the external examination, there was an entrance wound on the right temporal region and an exit wound on the lefttemporal region of the man, and the contrary for the woman. Both of the exit wounds were contact wound. Both of the deceased were originally from the east part of Turkey and stated to be single; and the woman was reported to the security units as missing two days before the incident. As the motivation of the suicide, a note near to the man was explaining that the deceased couple loved each other for one year yet the family of the women had not let them to get married.

Being an obstacle for the marriage even for adults and a cause of suicide because of family pressure is indicative of strict application of the family customs, in Turkey. The authors propose that issue of whether the 84. Article of the Turkish Penal Code should be or not applied as a deterrent factor reducing pressure of family customs.

Key words: Dyadic death, Homicide-suicide, family custom

GIRIS

Ikili ölüm; bir kisinin cinayet isledikten sonra intihari ya da iki kisinin birlikte intihari olarak tanimlanir. Öldürme ardindan özkiyim veya cinayet-intihar olarak da ifade edilir. Çogu cinayet-intihar olayinda suçlu erkektir. Aile içi iliskilerin bozulmasi, esler arasinda huzursuzluk, kadinin duygusal olarak erkege olumlu yanit vermemesi, aile ya da sosyal çevre tarafindan onaylanmayan evlilik, kisinin ekonomik durumunun bozulmasi ve itibar kaybi, psikolojik travmalar ve depresyon ikili ölüm nedenleri olarak sayilmaktadir. Her yas grubundaki insanlarda ikili ölüm görülebilmektedir. Genç ve orta yasli insanlarda ikili ölümlerin sebebinin genellikle koruyucubagimli iliskinin bozulmasi oldugu belirtilmektedir. Yasli insanlar ise saglik durumlarinin kötü olmasi ve siddetli agrilara sahip olunmasi sebebiyle birbirlerinin acisini dindirmek için bu yola basvurmaktadir. Toplumlara göre degismekle birlikte intihar-cinayet ölümlerinde yöntem olarak büyük çogunlukla atesli silahlar tercih edildigi belirtilmektedir.1-4

Intihar-cinayetin görülme insidansi toplumlara göre degismekle birlikte genelde düsüktür. Bu tür ölümlerde saldirgan- magdur arasindaki iliski, aile içi siddet öyküsü, cinsiyet, saldirganin yasi, bosanma veya dagilmis aile hikayesi, atesli silah varligi, akil hastaligi (çogunlukla depresyon) ve madde kullanimi gibi önemli risk faktörleri gözlenmektedir.4-7

Bu çalismada, evlenmelerine karsi çikilmasi nedeni ile meydana geldigi ifade edilen ikili ölüm (cinayet intihar) olgusu sunulurken, bu tür ölümlerde törelerin etkisinin tartisilmasi amaçlandi.

OLGU SUNUMU

Biri 27 yasinda erkek, digeri 19 yasinda kadin olan iki olgunun araç içerisinde ölü olarak bulunuyor. Ikisinin de ölü bulunduklari ilden çok uzakta bulunan dogu bölgemizdeki baska bir ilin nüfusuna kayitli ve bekâr olduklari tespit edildi. Erkek olgunun sag elinde tabanca mevcuttu. Dis muayenede erkek olgunun sag temporal bölgesinde atesli silah mermi çekirdegi (ASMÇ) giris yarasi, sol temporal bölgesinde ASMÇ çikis yarasi mevcut oldugu gözlendi. Vücudunun diger bölgelerinde herhangi bir travmatik lezyon görülmedi. Kadin olgunun muayenesinde, erkek olgunun tersine, sol temporal bölgesinde ASMÇ giris, sag temporal bölgesinde ASMÇ çikis yarasi oldugu görüldü. Vücudunun diger bölgelerinde herhangi bir travmatik lezyon olmadigi tespit edildi. Jinekolojik muayenesinde himen açikliginin 1,5 cm genisliginde ve intakt oldugu belirlendi. Her iki olguda da ölü katiliginin henüz baslamadigi saptandi. Otopsi sirasinda olgularin giris yaralarinin bitisik atis mesafesinden gerçeklestirildigi belirlendi. Erkek olgunun elinde tabanca olmasi, kadin olguda ASMÇ giris yarasinin sol temporal bölgesinde olmasi dikkate alindiginda olayin cinayet-intihar olasiligini güçlendirmektedir.

Araç içerisinden iki adet bos kovan ve iki adet mermi çekirdegi ile bir adet not defteri elde edildi. Bu defterde ailelerinin evlenmelerine engel olduklarina dair sitem dolu ifadeler yazili bulundugu görüldü.

Adli tahkikatta: yaklasik bir yildir birbirlerini sevdikleri, evlenmek istedikleri, ancak kizin ailesinin evlenmelerini istemedigi bilgisi vardi. Ayrica, ölü bulunmadan iki gün önce araç kiralayarak evden ayrildiklari, kizin ailesinin de kizlarinin kaçirildigina dair karakola bildirimde bulundugu anlasildi. Olay günü baska bir ilde bir karakolun karsisinda sabaha karsi araç içerisinde ölü olarak bulunduklari belirtiliyordu. Tanik beyaninda, aracin gece geç saatlerde gelerek yol kenarina park ettigi, park lambalarinin yanik kaldigi, bir müddet sonra iki patlama sesi duydugu, ancak atesli silah sesi oldugunu anlayamadigi, olgularin sabah erken saatlerde yürüyüse gelen vatandaslar tarafindan fark edildikleri ögrenildi.

TARTISMA

Kaynaklarda cinayet-intihar olaylarinda büyük oranda cinayeti isleyen kisinin erkek oldugu ve daha sonra intihar ettigi bildirilmistir. Ülkeden ülkeye degismekle birlikte bu ölümlerin genç, orta ve ileri yaslarda görülebildigi, farkli yöntemler kullanilmakla birlikte siklikla atesli silahlarin kullanildigi belirtilmektedir. Çogunlukla esini, kiz arkadasini, eski es veya kiz arkadasini öldürdükten sonra intiharin gerçeklestirildigi ifade edilmektedir.4,5,8,9,10 Logan çalismasinda 408 olgunun %91,4'ünün, Chan ise çalismasinda saldirganlarin %75'inin erkek oldugunu saptamistir. Kunz'un çalismasinda saldirganlarin tamaminin erkek oldugu bildirilmistir. Salari 60 yas olgular üzerinde yaptigi bir çalismada saldirganlarin %96'sinin erkek oldugunu belirtmistir. 11-15 Ülkemizde yillari kapsayan seri bir çalisma bulunmadigi, farkli bölgelerden olgu sunumlari mevcut oldugu gözlenmektedir. Bu çalismalarda olgularin yaslari, belirtilen neden ve kullanilan cinayet-intihar yönteminin olarak genelde literatür ile uyumlu olduklari görülmektedir.1,2,3,9,16 Ülkemizde yapilan diger bir çalismada ise ayni olayda farkli zamanlarda birden fazla ve farkli yaslarda kisilerin öldürülmesi, farkli yöntemlerin kullanilmasi dikkat çekici bulunmustur.2

Bu tür ölümlerde demografik özellikler ve kullanilan yöntemler kismen farklilik gösterse de benzer özellikler yaygindir. Ama nedenlere bakildiginda etnik yapi, kültürel yapi ve cografik bölgelere göre farklilik gösterdigi görülmektedir.17,18 Çalismamizdaki cinayet-intihar eylemi, kadin olgunun ailesinin evlenmelerine izin vermemesi nedeniyle gerçekleþtirilmiþtir. Maddi veya aile içinde bir sorun bulunmamaktaydý. Ülkemizde de benzer nedenler ile meydana gelen cinayet-intihar olgu sunumlarý olduðu görülmektedir.9,16

Özellikle son yýllarda namus veya töre cinayetlerine verilen önem nedeniyle gerek yazýlý gerekse görsel medyada sýklýkla bu tür ölüm haberleri ile karþýlaþmaktayýz. Aþýrý kýskançlýk, sevgisine karþýlýk bulamama, terk edilme veya ailelerden birinin veya her iki tarafýn evliliðe karþý çýkmasý durumunda son çare olarak cinayet-intihar ölümleri gerçekleþebilmektedir. Türk Dil Kurumu tarafýndan töre " Bir toplulukta benimsenmiþ, yerleþmiþ davranýþ ve yaþama biçimlerinin, kurallarýn, görenek ve geleneklerin, ortaklaþa alýþkanlýklarýn, tutulan yollarýn bütünü, âdet" ya da "Bir toplumdaki ahlaki davranýþ biçimleri, adap" þeklinde tanýmlanmaktadýr. Aileyi ve toplum geleneklerini muhafaza etme adýna önem verilen törenin olumsuz bir getirisi ne yazýk ki insan hayatýna mal olan töre cinayetlerine neden olabilmesidir.

Ülkemizde 2000-2005 yýllarý arasýnda meydana gelen 1091 töre ve namus cinayetinde olaya karýþan kiþilerin doðum yerlerine göre daðýlýmý incelendiðinde %24 oranýnda Güneydoðu, %21 oranýnda Doðu Anadolu Bölgesi'nden olduklarý gözlenmiþtir.17 Güney ve doðu bölgelerimizde aile fertleri birbirine baðlý ve aile içerisinde büyüklerin hâkimiyeti önemli olduðu kanýsýndayýz. Bu ailelerde, kendi baþlarýna evlenmeye karar veren gençlerin davranýþlarý törelerine karþý bir saygýsýzlýk ve hakaret olarak kabul edilmekte, gençler bazý manevi deðerler kullanýlarak ya da evlatlýktan reddedilme, öldürülme þeklindeki tehditler ile korkutulmaktadýr. Diðer yandan ebeveynlerinin iznini almadan evlenmeleri halinde gençler, ailelerini kaybetme korkusu ve yoðun suçluluk duygusu yaþama riskiyle karþý karþýya kalmaktadýr.

Toplumun yanlýþ tutum ve davranýþlardan uzaklaþtýrýlmasý ve bu konularda bilinçlendirilmesi adýna yetkili kurumlarýn üzerine düþen sorumluluklarý yerine getirip getirmediðinin tartýþýlmasý gerekir. Bu konuda yapýlan bir çalýþmada; öðrenciler ve velilerin bu tür yayýnlarýn medyada yer almasýný doðru bulmadýklarý, ayrýca velilerin, çocuklarýna töre ve namus cinayetleri ile ilgili yayýnlarý izletmek istemedikleri gözlenmiþtir. Gerek veliler, gerekse öðrenciler töre ve namus konulu yayýnlarý açýsýndan medyayý, olumsuz örnek teþkil edici olarak deðerlendirdiklerini, tarafsýz ve gerçekçi bulmadýklarýný ifade etmiþlerdir.17

Bu tür haberler medyada yer alýrken haberin dramatize edilerek ölümün son çare olarak sunulmamasý gerektiði kanaatindeyiz. Meydana gelen sonuç magazinleþtirilerek verilmemeli, aksine nedenleri ve çözüm yollarý ile ilgili programlar yapýlmalýdýr. Çocuklarýn etkilenebilecekleri düþünülerek bu tür haberler ve yayýnlar süzgeçten geçirilerek verilmelidir.

Diðer yönden hukukun bu tür ölümlere bakýþ açýsýnýn tartýþýlmasý gerektiðini vurgulamak istiyoruz. On sekiz yaþýný doldurmuþ, yasal olarak kiþilik hak ve özgürlüklerini elde etmiþ bireylerin aileleri tarafýndan baský altýna alýnmalarý ve bu baský sonucunda çaresiz kalarak ölümü tercih etmeleri durumunda, baskýyý kuran ve maðdurlarý çaresiz býrakan, çözümü ölümde bulmaya iten kiþi/kiþilerin, bu süreçte hukuken sorumluluðunun bulunduðu düþüncesindeyiz. Çünkü Türk Ceza Kanunu'nun (TCK) 84. Maddesinin birinci fýkrasýnda "baþkasýný intihara azmettiren, teþvik eden, baþkasýnýn intihar kararýný kuvvetlendiren ya da baþkasýnýn intiharýna herhangi bir þekilde yardým eden bir kiþi, iki yýldan beþ yýla kadar hapis cezasý ile cezalandýrýlýr" denilmektedir. Bir önlem olarak kanunda geçen "teþvik" ve "intihar kararýný kuvvetlendiren" kýsýmlarý, baský uygulayan ve evlenmelerine izin vermeyen aile bireylerine uygulanabilir mi? Uygulanabilmesi halinde evlenecek bireyler üzerinde oluþturulan baskýnýn kaldýrýlmasýna baðlý olarak bu tür ölümlerin oranýnda önemli azalma saðlanacaðý kanýsýndayýz.

Sonuç olarak, yakýnlarýnýn evlenmelerine izin vermeyen ve bu konuda baský uygulayan kiþi/kiþilerin davranýþýnýn TCK 84. Maddesinin birinci fýkrasý kapsamýnda deðerlendirilmesi konusunun tartýþýlmasýnýn uygun olacaðý kanaatindeyiz.

References

KAYNAKLAR

1. Fincanci SK, Çetin G, Yavuz F. Çiftölüm bir olgu bildirisi. Adli Tip Dergisi 1992; 8 (3-4): 99-02.

2. Hanci IH, Ege B, Ertürk S, Yemisçigil A, Karali H. Ikili Ölüm: Bir olgu bildirisi. Adli Tip Dergisi 1991; 7(1-2): 75-7.

3. Cantürk N, Cantürk G, Odabasi AB, Isbasar T. Yüksekten Düsme: Ikili Ölüm Olgu Sunumu. Adli Tip Dergisi 2008; 22 (1): 36-0.

4. Eliason S. Murder-Suicide: A Review of the Recent Literature. J Am Acad Psychiatry Law. 2009;37 (3): 371-6.

5. Lecomte D, Fornes P. Homicide followed by suicide: Paris and its suburbs, 1991-1996. J Forensic Sci. 1998;43(4):760-4.

6. Hannah SG, Turf EE, Fierro MF: Murder-suicide in central Virginia: a descriptive epidemiologic study and empiric validation of the Hanzlick-Koponen typology. Am J Forensic Med Pathol 1998;19(3):275-83.

7. Hanzlick R, Koponen M: Murder-suicide in Fulton County Georgia 1988-1991: comparison with a recent report and proposed typology. Am J Forensic Med Pathol 1994;15(2):168-73.

8. Comstock RD, Mallonee SRN, Kruger E, Rayno K, Vance A, Jordan F. Epidemiology of Homicide-Suicide events Oclohoma, 1994-2001. Am J Forensic Med Pathol. 2005; 26(3): 229-35.

9. Muharrem T, Cano.ullar. G, Balc. Y. .kili Olum: Eski.ehir'den .ki Olgu Bildirisi. Turkiye Klinikleri Journal of Forensic Medicine 2004;1(2): 80-3.

10. Bossarte RM, Simon TR, Barker L. Characteristics of homicide followed by suicide incidents in multiple states, 2003-04. Injury Prevention 2006;12(Suppl II):ii33-ii38. doi: 10.1136/ip.2006.012807.

11. Logan J, Hill HA, Black ML, Crosby AE, Karch DL, Barnes JD, Lubell KM. Characteristics of Perpetrators in Homicide-Followed-by-Suicide Incidents: National Violent Death Reporting System-17 US States, 2003-2005. Am J Epidemiol. 2008;168(9):1056-64.

12. Chan CY, Beh SL, Broadhurst RG. Homicide/suicide in Hong Kong, 1989-1998. Forensic Sci Int. 2003;137(2-3): 165-71.

13. Kunz J, Bolecha.a F, Kaliszczak P. Medicolegal problems of "dyadic death". Arch Med Sadowej Kryminol 2002;52(3):163-76.

14. Sonia Salari. Patterns of intimate partner homicide suicide in later life: Strategies for prevention. Clin Inter Aging 2007:2(3) 441-52.

15. Roberts K, Wassenaar D, Canetto SS, Pillay A. Homicidesuicide in Durban, South Africa. J Interpers Violence 2010;25(5):877-99.

16. Buyuk Y, Uzun ., Ozer E. CiftOlum: Olgu Sunumu. Adli T.p Dergisi 2004; 18(1): 20-3.

17. Medyada Tore Ve Namus Cinayetlerinin Yans.malar., Veliler Ve O.renciler Uzerindeki Etkileri. T.C. Milli E.itim Bakanl... E.itimi Ara.t.rma ve Geli.tirme Dairesi Ba.kanl.... ISBN: 978-975-11-3082-2.

18. Dogan KH, Demirci ., Gunaydin G, Buken B. Homicide-Suicide in Konya, Turkey Between 2000 and 2007. J Forensic Sci. 2010;55(1):24-8.