Recidive, werkstraf en gevangenisstraf: een kritische bespreking

In het derde nummer van 2009 publiceerde het Tijdschrift voor Criminologie het artikel 'Recidive na werkstraffen en na gevangenisstraffen' van Wermink, Blokland, Nieuwbeerta en Tollenaar. In deze bijdrage plaatsen we kanttekeningen bij de gehanteerde operationele definitie van recidive, de bijzondere interpretatie van de rechtsgang en, vooral, bij de gebruikte statistiek.Uit de samenvatting van het artikel citeren wij:

Sidebar

'Het doel van dit artikel is het vergelijken van de recidive van werkgestrafte met de recidive van gevangenisgestrafte volwassen daders in Nederland. We maken gebruik van longitudinale, justitiële gegevens (...) Om rekening te houden met mogelijke selectie-effecten wordt gebruikgemaakt van " propensity score matching " en "matching by variable ".'

Het succes of falen van werkstraffen als alternatief voor gevangenisstraf raakt onmiddellijk aan een groot verschil van mening in de politiek; kort door de bocht geformuleerd: moeten misdadigers worden gestraft of geholpen? Het onderzoek kreeg dan ook veel belangstelling in de media.

Recidivegedrag versus strafrechtelijke recidive

Over de vraag wat onder recidive moet worden verstaan, bestaat in de literatuur eensgezindheid: er is sprake van recidive wanneer iemand die een misdaad of overtreding gepleegd heeft, dat later opnieuw doet. Het meten van recidive is echter niet eenvoudig. In de onderhavige studie baseerde men zich, net als in vele andere studies, op gegevens afkomstig van justitie, op de strafrechtelijke recidive dus. Over de frequentie van recidivegedrag dat niet gerechtelijk beoordeeld wordt, het dark number , zijn per definitie geen exacte gegevens beschikbaar. Op basis van gegevens over aangiftes en slachtoffers staat echter vast dat slechts een fractie van het aantal criminele daden uiteindelijk voor de rechter komt. De auteurs brengen op de eerste bladzijde hun onderzoek expliciet in verband met de doelstelling 'recidive' - zonder nadere specificatie - te verminderen: 'De vraag die we in dit artikel trachten te beantwoorden, is in hoeverre werkstraffen, gelet op de recidive in de navolgende periode, een goed alternatief zijn voor gevangenisstraffen.' Het bestaan van een dark number is dus niet mee in overweging genomen door de onderzoekers. Impliciet veronderstellen de onderzoekers blijkbaar dat de kans om wel of niet gesnapt, aangeklaagd en veroordeeld te worden, berust op toeval. Dat lijkt ons geen legitieme veronderstelling. Ook om een andere reden lijkt ons het buiten beschouwing laten van het deel van de...