Gida zehirlenmesine bagli rapor düzenlenen adli olgularin degerlendirilmesi/The evaluation of forensic cases reported due to food poisoning

Headnote

ÖZET

Amaç: Bu çalismada gida zehirlenmesine bagli adli ola- rak degerlendirilen olgularin irdelenmesi, gida zehirlen- mesinin kisilerde olusturdugu klinik tablonun adli tibbi olarak degerlendirilmesi amaçlanmistir.

Yöntemler: Ilimizdeki adli tip sube müdürlügüne 01.01.2007 ile 31.12.2011 tarihleri arasinda basvuran 215 gida zehirlenmesi olgusu çalisma kapsamina alin- mistir. Olgularin adli raporlari ve adli sorusturma dosya- lari retrospektif olarak incelenmistir. Olgular cinsiyet, yas, gidanin türü, uygulanan tedavi ve adli rapor sonucu açi- sindan degerlendirilmistir.

Bulgular: Olgularin 83'ünün (%38,6) tavuk ürünleri ile ze- hirlendigi, 178 olgunun (%82,8) ögrenci oldugu belirlendi. 3 olguda (%1,4) zehirlenmenin yasamsal tehlikeye neden oldugu saptandi. Acil servislerde 75 olguya (%34,9) adli rapor düzenlenmedigi, adli rapor düzenlenen 140 olgu- nun yalnizca 3'ünde adli raporun dogru düzenlenmis ol- dugu görüldü.

Sonuç: Olgularin demografik verilerinin, çalismanin ya- pildigi ilimize uyum gösterdigi belirlendi. Acil servislerde gida zehirlenmesi olgularinin adli degerlendirilmesinin genellikle hatali yapildigi belirlendi.

Anahtar kelimeler: Gida zehirlenmesi, adli rapor, adli tip

ABSTRACT

Objective: In this study it is aimed to examine forensic food poisoning cases and to evaluate the clinical presen- tation of food poisoning in people within the context of forensic medicine.

Methods: In the study, 215 food poisoning cases are evaluated, which applied to the forensic medicine branch office in our city between 01.01.2007 and 31.12.2011. The forensic reports and forensic investigations of these cases are analyzed retrospectively. The cases are exam- ined in terms of gender, age, the type of food consumed, the treatment applied and the result of the forensic report.

Results: It is determined that in 83 cases (38.6%) food poisoning was caused by chicken products, and in 178 cases (82.8%) the poisoned people were students. In 3 cases (1.4%) the poisoning was life threatening. For 75 cases (34.9%) no forensic report was prepared in emer- gency service and among the 140 cases for which a fo- rensic report was prepared, only 3 of the reports were prepared in a correct manner.

Conclusion: It is determined that the demographic data of the cases complies with the city where the study was conducted. It is found out that in emergency services the food poisoning cases are usually misevaluated.

Key words: Food poisoning, forensic report, forensic medicine

GIRIS

Tüketilen gida maddelerinin hastalik yapan mik- roorganizmalarla veya kimyasal maddelerle kon- taminasyonu veya gida maddesinin toksik madde içermesi gida zehirlenmesine neden olmaktadir. Ül- kemizde yapilan çalismalarda, acil servise basvuran zehirlenme olgulari arasinda gida zehirlenmeleri, ilaç zehirlenmelerinden sonra ikinci sirada yer al- maktadir [1-6]. Gida zehirlenmeleri hafif klinik tab- lolara yol açabilecegi gibi, ölümcül de seyredebilir [7,8].

Tüm diger zehirlenmeler gibi gida zehirlenme- leri de adli olarak degerlendirilmesi gereken olgu- lardir. Türk Ceza Kanunu çerçevesinde düzenlene- cek adli raporlar için hazirlanan kilavuzda zehirlen- me olgulari ayri bir bölümde degerlendirilmistir. Yalnizca semptomatik tedavi ile yetinilen, gastrik lavaj ve aktif kömür gerektirmeyen ve gözlem sira- sinda herhangi bir komplikasyon gelismeyen olgu- lar; basit tibbi müdahale ile giderilebilir nitelikteki zehirlenmeler olarak degerlendirilmistir. Agir klinik tablolara yol açan zehirlenmeler yasamsal tehlike olarak degerlendirilmistir [9].

Bu çalismada gida zehirlenmesine bagli adli olarak degerlendirilen olgularin irdelenmesi, gida zehirlenmesinin kisilerde olusturdugu klinik tablo- nun adli tibbi olarak degerlendirilmesi amaçlanmis- tir.

YÖNTEMLER

Ilimizdeki adli tip sube müdürlügüne 01.01.2007 ile 31.12.2011 tarihleri arasinda basvuran 215 gida zehirlenmesi olgusu çalisma kapsamina alinmistir. Olgularin adli raporlari ve adli sorusturma dosyalari retrospektif olarak incelenmistir. Olgular cinsiyet, yas, gidanin türü, uygulanan tedavi ve adli rapor so- nucu açisindan degerlendirilmistir. Veriler SPSS 16 programi kullanilarak degerlendirildi.

BULGULAR

5 yillik dönemde subemizde 40.581 adli rapor dü - zenlenmistir. Bu raporlarin %0,5'inin (n= 215) gida zehirlenmesi olgulari oldugu belirlenmistir. Olgu- larin 128'inin (%59,5) erkek, 87'sinin (%40,5) ise kadin oldugu belirlenmistir. En küçük olgunun 7, en büyügünün ise 53 yasinda oldugu, yas ortalamasi- nin 22±9,8 oldugu belirlenmistir (Grafik 1). Olgu- larin en sik 11-20 yas arasinda oldugu belirlenmistir (n=103, %47,9).

Zehirlenme zamanlari ay olarak degerlendiril- diginde en sik Ekim ayinda (n=39, %18,1) oldugu belirlenmistir (Grafik 2). Olgularin 178'sinin (% 82,8) ögrenci oldugu görülmüstür.

Olgularin 83'ünün (%38,6) tavuk ürünleri ile zehirlendigi, bunu 74 olgu ile (%34,4) köfte döner gibi et ürünleri ve et içeren sulu yemeklerin izledigi belirlenmistir (Tablo 1). Etken maddeler hastalarin anamnezi ve klinik tabloya göre belirlenmistir. Ol- gularin 198'inde (%92,1) zehirlenmenin bireysel olmadigi ve en az iki kisiden olusan toplu zehir- lenme seklinde oldugu belirlenmistir. Bu durumun zehirlenme tanisinin konulmasinda çok etkili oldu- gu görülmüstür. Olgularin 169'unda (%78,6) zehir- lenmenin lokanta, büfe gibi disarida tüketilen gida maddesi ile gerçeklestigi saptanmistir.

Olgularin 121'i (%56,3) acil serviste gözlem altinda tutulduktan sonra taburcu edildigi saptan- mistir. 3 olgunun (%1,4) hastaneye entübe halde geldigi saptanmistir. Olgularin 14'ünün (%6,5) yo- gun bakim servisinde, 64'ünün (%29,8) enfeksiyon hastaliklari servisinde, 16'sinin (%7,4) çocuk hasta- liklari servisinde, tedavi gördügü belirlenmistir.

Olgularin acil servislerde düzenlenen adli ra- porlari degerlendirildiginde, 75 olguda (%34,9) adli olgu bildirimi yapildigi ve adli raporun uzman hekim tarafindan verilmesi gerektigi yönünde ön rapor düzenlendigi belirlenmistir. Adli rapor düzen- lenen 140 olgunun tümüne yasamsal tehlikelerinin oldugu yönünde rapor düzenlenmis oldugu görüldü. Olgulara adli tip sube müdürlügünce düzenlenen adli raporlar degerlendirildiginde; 3 olguda (%1,4) zehirlenmenin yasamsal tehlikeye neden oldugu belirlenmistir. Bu olgularin 1'i balik ve midye, 2'si konserve tüketimi nedeniyle zehirlenmistir. 3 olgu- nun da ögrenci ve yaslarinin 19,21 ve 22 oldugu, konserve ile zehirlenen 2 olgunun ayni evde kaldigi, diger olgunun ise ayni gün çok sayida midye tüket- tigi, sonrasinda da evde bulunan ve 5 gün önce ya- pilmis baligi yedigi belirlenmistir. Bu olgularin tü- münde, hastaneye getirildiklerinde Glaskow Koma Skorunun 8'in altinda oldugu, konserve tüketen bir olgunun entübe edildigi, balik ve midye tüketen olguda sistolik kan basincinin 50 mmHg'ya kadar düstügü belirlenmistir.

TARTISMA

Ülkemizde yapilan çalismalarda, acil servise basvu- ran zehirlenme olgulari arasinda gida zehirlenme- leri, ilaç ve kimyasal madde zehirlenmeleri ile bir- likte en sik üç neden arasinda yer almaktadir [1-6]. Kirikkale'de yapilan çalismada acil servise basvu- ran zehirlenme olgularinin %21'inin [10], Sivas'ta yapilan çalismada %24'ünün [4], Bursa'da yapilan çalismada %14,6'sinin [11], Marmara Üniversitesi Hastanesi'nde yapilan çalismada % 42,9'unun gida zehirlenmesi oldugu belirtilmistir [1]. Burkina Fa- so'da iki üniversite hastanesine zehirlenme nedeni ile basvuran olgularin % 12,1'inin gida zehirlenme- si oldugu bildirilmistir [12].

Çalismamizda sube müdürlügümüze basvuran olgularin %0,5'ini (n=215) gida zehirlenmesi olgu- larinin olusturdugu görülmektedir. Sivas'ta degisik zamanlarda yapilan çalismalarda 2 yillik dönem- de Adli Tip Anabilim Dali'na basvuran olgularin %2,1'ini (n=98) [13], Adli Tip Sube Müdürlügü'ne basvuran olgularin %2,4'ünü [14] gida zehirlenme- lerinin olusturdugu bildirilmistir. Ilimizde yapilan çalismada adli tip sube müdürlügüne yansiyan gida zehirlenmesi olgularinin oran olarak daha az görül- dügü düsünülmektedir.

Gida zehirlenmesi ile ilgili yapilan çalismalarda olgularin genellikle genç yas grubunda görüldügü bildirilmistir [13-16]. Bu çalismanin yapildigi sehir, bati Anadolu'da yer alan, genç nüfusun yogunlukta yasadigi bir üniversite sehri olarak bilinmektedir. Buna paralel olarak olgularin 178'sinin (%82,8) ög- renci oldugu belirlenmistir. Sunulan çalismada da yas ortalamasinin 22±9,8 ve olgularin %47,9'unun 11-20 yas arasinda oldugu belirlenmistir. Gida ze- hirlenmesi ile ilgili literatürle uyumlu olarak (13- 16), olgularin %59,5 erkek, %40,5 ise kadin oldugu belirlenmistir.

Gida zehirlenmesi ile ilgili yapilan çalismalar- da, degisik mevsimlerin ön plana çiktigi görülmek- tedir [13-16]. Sunulan çalismada gida zehirlenmesi olgularinin en sik Ekim ayinda (n=39, %18,1) ol- dugu belirlenmistir. Ekim ayinda üniversitelerin genellikle ögretime baslama dönemine denk geldigi dikkati çekmektedir. Özellikle sonbaharda ilimize yeni gelen ögrenci sayisinin oldukça fazla oldugu ve zehirlenmelerinde en sik bu mevsimde oldugu belirlenmistir.

Gida zehirlenmesinin en sik et, tavuk ve süt ürünleri ile oldugu bildirilmistir [17-21]. Sunulan çalismada da olgularin en sik tavuk ürünleri ne- deniyle zehirlenmenin oldugu belirlenmistir (n= 83,%38,6). Ilimizde özellikle ögrenciler arasinda hazir yemek tüketiminin çok fazla oldugu, en sik ek- mek arasi tavuk döner, et döner, köfte gibi gidalarin tüketildigi bilinmektedir. Buna paralel olarak olgu- larin 169'unda (%78,6) zehirlenmenin lokanta, büfe gibi disarida tüketilen gida maddesi ile gerçeklestigi saptanmistir. Olgularin 198'unda (%92,1) zehirlen- menin bireysel olmadigi ve en az iki kisiden olusan toplu zehirlenme seklinde oldugu belirlenmistir.

Olgularin 121'i (%56,3) acil serviste gözlem altinda tutulduktan sonra taburcu edildigi, 14'ünün (%6,5) yogun bakim servisinde, 64'ünün (%29,8) enfeksiyon hastaliklari servisinde, 16'sinin (%7,4) çocuk hastaliklari servisinde tedavi gördügü belir- lenmistir.

Tüm diger zehirlenmeler gibi gida zehirlenme- leri de adli olarak degerlendirilmesi gereken olgu- lardir. Türk Ceza Kanunu çerçevesinde düzenlene- cek adli raporlar için hazirlanan kilavuzda zehirlen- me olgulari ayri bir bölümde degerlendirilmistir. Yalnizca semptomatik tedavi ile yetinilen, gastrik lavaj ve aktif kömür gerektirmeyen ve gözlem si- rasinda her hangi bir komplikasyon gelismeyen olgular; basit tibbi müdahale ile giderilebilir nite- likteki zehirlenmeler olarak degerlendirilmistir. Ya- samsal tehlike olarak degerlendirilecek bulgular da bu klavuzda yer almaktadir [9]. Sunulan çalismada, 3 olguda (%1,4) zehirlenmenin yasamsal tehlikeye neden oldugu belirlenmistir.

Etiyolojileri ne olursa olsun, tüm zehirlenme olgulari adli olgu kapsaminda degerlendirilmeli- dir [22-24]. Hatali veya eksik adli rapor düzenle- mek ya da adli olgulara, adli rapor düzenlememek, önemli bir yasal sorumlulugu yerine getirmemek anlamindadir [23-26]. Sunulan çalismada 75 olguda (%34,9) adli raporun uzman hekim tarafindan veril- mesi gerektigi yönünde ön rapor düzenlendigi belir- lenmistir. Hastanin muayene ve tetkik sonuçlarinin ayrintili olarak kayit altina alinmasi halinde, acil hekiminin ön rapor düzenlemesinin yanlis bir yak- lasim olmadigi düsünülmektedir. Adli rapor düzen- lenen 140 olgunun tümüne yasamsal tehlikelerinin oldugu yönünde rapor düzenlendigi belirlenmistir. Türk Ceza Kanunu çerçevesinde düzenlenecek adli raporlar için hazirlanan kilavuz dikkate alinarak degerlendirme yapildiginda 3 olguda (%1,4) zehir- lenmenin yasamsal tehlikeye neden oldugu belir- lenmistir. Dolayisiyla yalnizca 3 olguda (%1,4) adli rapor dogru bir sekilde düzenlenmistir.

Adli raporlarda genel olarak hekimden istenen yaralanma nedeniyle kisinin hayati tehlike geçirip geçirmedigi, kisinin yaralanmasinin basit tibbi mü- dahale ile giderilip giderilemeyecegi gibi iki önemli sorunun aydinlatilmasi gerekmektedir. Bu sorulara "Yeni Türk Ceza Kanunu Çerçevesinde Düzenlene- cek Adli Raporlar Için Kilavuz" kullanilarak cevap verilmelidir. Acil servislerde çalisan hekimlerin bu kilavuzlari pek kullanmadiklari anlasilmaktadir. Ancak hekimlerin yasal sorumluluklari oldugu da unutulmamalidir.

References

KAYNAKLAR

1. Yesil O, Akoglu H, Onur Ö, Güneysel Ö. Acil servise basvu- ran zehirlenme olgularinin geriye dönük analizi. Marmara Medical Journal 2008;21:26-32.

2. Özköse Z, Ayoglu F. Etiological and demographical chara- cteristics of acute adult poisoning in Ankara,Turkey. Hum Exp Toxicol 1999;18:614-618.

3. Kavalci C, Durukan P, Çevik Y, ve ark. Zehirlenme olgulari- nin analizi:Yeni bir hastanenin bir yillik deneyimi. Türkiye Acil Tip Dergisi 2006;6:163-166.

4. Yilmaz A, Kukul Güven F, Korkmaz I, Karabulut S. Acil serviste akut zehirlenmelerin retrospektif analizi. C.Ü.Tip Dergisi 2006;28:21-26.

5. Ok G, Erbüyün K, Mirzai T, ve ark. Acil servise basvuran zehirlenme olgularinin retrospektif olarak incelenmesi. Toksikoloji Dergisi 2006;4:5-9.

6. Akçay A, Gürses D, Özdemir A, et al. Denizli ilindeki çocuk- luk çagi zehirlenmeleri. Adnan Menderes Üniversitesi Tip Fakültesi Dergisi 2005;6:15-19

7. Sanaei-Zadeh H. Can bacillus cereus food poisoning cause sudden death? J Clin Microbiol 2012;50:3816.

8. Tauxe RV, Swerdlow DL, Hughes JM. Foodborne disease. In: Mandell GL, Bennett JE, Dolin R (eds). Principles and practice of infectious disease. 5th edt. Philadelphia: Churc- hill Livingstone 2000, p.1150-1160.

9. Balci Y, Güzel S, Çetin G. Yeni Türk Ceza Kanunu'nda ta- nimlanan yaralama suçlarinin adli tip açisindan degerlen- dirilmesi. Içinde; Herkes için adli tip cep kitabi. Balci Y. Edt. Eskisehir Osmangazi Üniversitesi Yayinlari, Eskisehir 2008:203-235.

10. Deniz T, Kandis H, Saygun M, ve ark. Kirikkale Üniversi- tesi Tip Fakültesi Acil Servisine basvuran zehirlenme olgu- larinin analizi. Düzce Tip Fakültesi Dergisi 2009;11:15-20.

11. Akköse S, Fedakar R, Bulut M, Çebiçci H. Zehirlenme ol- gularinin bes yillik analizi. Acil Tip Dergisi 2003;3:8-10.

12. Ouedraogo M, Ouedraogo M, Yere S, et al. Acute intoxicati- ons in two university hospitals in Burkina Faso. Afr Health Sci 2012;12:483-486.

13. Bütün C, Beyaztas FY, Engin A, ve ark. Cumhuriyet Üni - versitesi Tip Fakültesi Adli Tip Anabilim Dali'na basvuran gida zehirlenmesi olgularinin degerlendirilmesi. Van Tip Dergisi 2009;16:19-23.

14. Yücel F, Günay Y. Ölümcül olmayan zehirlenme olgulari- nin adli tip yönünden degerlendirilmesi. Adli Tip Bülteni 2000;5:251-253.

15. Hall AK. Changing epidemiology and management of deliberate self poisoning in Christcurch. NZ Med J 1994;107:396-399.

16. Weir P. The epidemiology of delibarate self poisoning pre- senting to Christchurch Hospital Emergency Department. NZ Med J 1998;111:127-129.

17. Besli GE, Ergüven M. Çocuklarda Besin ve Mantar Zehir- lenmeleri. J Pediatr Inf 2009;3:126-131.

18. Angelillo IF, Foresta MR, Scozzafava C, Pavia M. Consu- mers and foodborne diseases: knowledge, attitudes and re- ported behavior in one region of Italy. Int J Food Microbiol 2001;64:161-166.

19. Abee T, Krockel L, Hill C. Bacteriocins: modes of action and potentials in food preservation and control of food poi- soning. Int J Food Microbiol 1995;28:169-185.

20. Oscar TP. Initial contamination of chicken parts with Sal- monella at retail and cross-contamination of cooked chic- ken with Salmonella from raw chicken during meal prepa- ration. J Food Prot 2013;76:33-39.

21. Doyle ME, Hartmann FA, Lee Wong AC. Methicillin-resis- tant staphylococci: implications for our food supply? Anim Health Res Rev 2012;13:157-180.

22. Gürpinar T, Asirdizer M. Zehirlenmelerde hekim sorumlu- lugu. Türkiye Klinikleri J Surg Med Sci 2006;2:56-62.

23. Karbeyaz K, Gündüz T, Akkaya H, ve ark. Adli raporla- ra dikkat; Eskisehir deneyimi. Sürekli Tip Egitimi Dergisi 2012;21:292-296.

24. Tugcu H, Yorulmaz C, Ceylan S, ve ark. Acil servis hizmeti- ne katilan hekimlerin, acil olgularda hekim sorumlulugu ve adli tip sorunlari konusundaki bilgi ve düsünceleri. Gülha- ne Tip Dergisi 2003;4:175-179.

25. Tüzün B, Elmas I, Akkay E. Adli rapor düzenleme zorunlu- luguna hekimlerin yaklasimi. Adli Tip Bülteni 1998;3:27- 31

26. Bengidal MS, Keskinkiliç B, Kuvan L, ve ark. Acil ser- vislerde hekimin adli sorumlulugu. Step 2001;10:301-305.