Content area
Full text
Cation exchange capacity of soils developed on various bedrock in the Stolowe Mountains
Abstract. The effective cation exchange capacity in the surface layers of soils in the Stolowe Mountains reached mean values of 8-10 cmol(+) kg^sup -1^, of which up to 60% is exchangeable aluminum. The sum of base cations depends on the organic carbon content and particle-size distribution, related to the parent rock type. The largest sum is in soils derived from Creta-ceous mudstones, followed by Permian sandstones and granite, whereas the smallest - from the Cretaceous sandstones. Among the soils derived from mudstones, Dystric Cambisols have the smallest base cation sum (2-2.5 cmol(+) kg^sup -1^), Luvisols have a two-fold higher and Eutric Cambisols - a three-fold higher one. The mean base saturation achieved 60% in Eutric Cambisols and 45% in Luvisols, while in Dystric Cambisols developed both from mudstones, Permian sandstones and granites it was on average 25% only. The sum of exchangeable base cations and base saturation in soils clearly differentiate the trophic status of forest habitats in the Stolowe Mountains, reflecting the interactions of geology and typological soil-forming processes.
Keywords: exchangeable cations, Cambisols, Podzols
Zarys tretet: Efektywna pojemnoáó wymiany kationów w powierzchniowych warstwach gleb Gór Stolowych oscyluje wokól 8-10 cmol(+) kg-1, z czego az do 60% zajmuje glin wymienny. Suma kationów zasadowych zalezy od zawartoáci materii organicznej oraz od uziarnienia gleb, powi^zanego z rodzajem skaly macierzystej. Najwiçksza jest w glebach wytworzonych zwietrzelin mulowców kredowych, mniejsza z piaskowców permskich i granitów, najmniejsza z piaskowców kredowych. Spoáród gleb wytworzonych z mulowców najubozsze w kationy zasadowe (2-2,5 cmol(+) kg-1) s^ gleby brunatne kwaáne. Gleby plowe maj^ sumç kationów zasadowych dwu-, a gleby brunatne wlaáciwe - trzykrotnie wyzsz^. Wysycenie kompleksu sorpcyjnego zasadami osi^ga 60% w glebach brunatnych wlaáciwych i 45-47% w glebach plowych, a w glebach brunatnych kwaánych, wytworzonych zarówno z mulowców, jak i granitów oraz piaskowców permskich, tylko 25%. Suma wymiennych kationów zasadowych oraz stopieñ wysycenia kationami zasadowymi wyraznie róznicuj^ warunki troflczne siedlisk leánych Gór Stolowych, odzwierciedlaj^c wspóloddzialywanie podloza geologicznego i typologicznych procesów glebotwórczych.
Slowa kluczowe: kationy wymienne, gleby brunatne, gleby bielicowe
1. Wstçp
Pojemnoáó wymiany kationów, bçd^ca odzwierciedleniem zdolnoáci gleby do wymiennej adsorpcji kationów, jest jedn^ z najwazniejszych cech gleby, gdyz moze byó wykorzystywana m.in. przy ocenie poziomu troficznoáci gleby (Jaworska, Dlugosz...