Tip fakültesi ögrencilerinin sigara kullanimi ve tütün kanununa iliskin görüsleri/Smoking prevalence and views about tobacco law in students of medical school

Headnote

ÖZET

Amaç: Çalismanin amaci Erciyes Üniversitesi Tip Fakültesi Dönem I ögrencilerinin sigara içme durumlarini saptamak ve "Tütün Ürünlerinin Zararlarinin Önlenmesi ve Kontrolü Hakkindaki Kanuna" iliskin bazi görüslerini degerlendirmektir.

Yöntemler: Arastirma 2013 yili Mayis ayinda yapilan tanimlayici tipte bir çalismadir. Katilim orani % 72,5'dir. Ögrencilere 18 sorudan olusan bir anket formu uygulanmistir. Ankette katilimcilarin sosyodemografik özellikleri, sigara içme durumlari, sigara kullananlarin bagimlilik algilari, "Tütün Ürünlerinin Zararlarinin Önlenmesi ve Kontrolü Hakkindaki Kanuna" iliskin görüsleri sorulmustur.

Bulgular: 200 ögrencinin %49,0'i sigara içmeyi denemistir ve halen %23,0'i sigara içmektedir. Erkek ögrencilerin %40,6'si, kiz ögrencilerin %6,7'si sigara içtigini söylemistir. Cinsiyete göre sigara içme durumlari arasinda fark vardir (p<0,001). Ailesinde sigara içen birey oldugunda sigara içimi daha yüksek bulunmustur Sigara içtigini söyleyen ögrencilerin sigaraya baslama yas ortalamasi 16,7±2,0 yil idi. Baslama nedeni olarak stres ilk sirada yer almaktadir. Ögrencilerin %84,3'ü sigara içmeyi bir madde bagimliligi olarak degerlendirmektedir. Ögrencilerin %79,0'i "Tütün Ürünlerinin Zararlarinin Önlenmesi ve Kontrolü Hakkinda Kanun"un kismen uygulanabildigini düsünmektedir. %60,5'i sigara kullaniminin bu yasa ile azaldigini söylemistir. Yasa ile birlikte sigara içen ögrencilerin %28,3'ü sigara kullanimlarinin azaldigini ifade etmistir. Ögrencilerin %38,0'i yasanin kisisel haklara müdahale ettigine inanmaktadir.

Sonuç: Ögrencilerin yarisi erken yaslarda sigara içmeyi denemislerdir. Ebeveynler önemli birer rol modeldir. Ögrencilerin büyük bölümü sinirlayici yasalarin yürürlükte olmasinin sigara kullanimini azalttigi düsünmektedir.

Anahtar kelimeler: Tip, ögrenci, sigara, yasa

ABSTRACT

Objective: The aim of this study was to determine smoking prevalence among first year students attending Erciyes University Medical School and to evaluate their ideas about the law "Prevention and Control of Hazards of Tobacco Products".

Methods: This was a descriptive study conducted in May 2013. The participation rate was 72.5%. A questionnaire including 18 questions was administered to the participants. Socio demographic features, smoking status, addiction perception of smokers and their ideas about the law were asked in the questionnaire. Ethical approval was obtained for the study. Chi square test was used.

Results: Out of 200 students 49.0% had tried smoking and 23. 0% has been smoking. 40,6 % of the male and 6.7% of the female students was smoking. There was statistically significant difference between them (fisher exact test, p<0.001). Smoking among students, whose family members also smokers, were higher. The mean starting age to smoking was 16.7±2.0 and stress was the first reason. 84.3 % of the students evaluated smoking as an addiction. 79.0% of the students were considering that the law was partially applied. 60.5% said that tobacco use had decreased with the law and 28.3% said that their usage had also been decreased. Only 38.0% believes that this law interfere personal rights.

Conclusion: Half of the students had tried smoking at early ages. Parents were important role models. The majority of the students thought that restrictive laws limit smoking.

Key words: medicine, student, smoking, laws

GIRIS

Tütün kullaniminin saglik açisindan önemi, bagimlilik yapici olmasi, kullanan kisilerin hastalanmasi ve erken ölmesi, dumanina maruz kalanlarin da benzer risklerle karsi karsiya kalmasi nedeniyledir [1]. Dünya Saglik Örgütü'ne (DSÖ) göre, tütün yilda bes milyondan fazla kisinin ölümüne neden olmaktadir. On yetiskin ölümünden birinin sorumlusudur ve dünyada en sik sekiz ölüm nedeninden alti tanesi için risk faktörüdür. Önlenebilir ölümlerin tek nedenidir. Bu egilim eger devam ederse 2030'da yilda sekiz milyondan fazla kisinin ölümüne neden olacagi tahmin edilmektedir [2,3]. Bu nedenle özellikle gelismis ülkelerde en sik kullanilan tütün ürünü sigaranin kullanimini kisitlamaya yönelik tedbirler giderek artmaktadir. Hükümetler tütün kontrol programlarini tütün kullanim prevalansini ve tütün dumanina maruz kalimi azaltmak amaciyla kullanmaktadir. Bu sayede tütün kullanimina ve maruziyetine bagli hastaligin ve ölümün agir yükünün de azaltilmasi hedeflenmektedir [4]. Tütün kontrolünde Türkiye' de ilk önlemler 1996 yilinda alinmaya baslanmistir. 2004 yilinda "Tütün Kontrol Çerçeve Sözlesmesi" kabul edilmis ve kanunlasmis; 2008 yilinda 5727 sayili yasa ile de en kapsamli yasal düzenleme gerçeklestirilmistir [5,6].

Saglik çalisanlarinin hastaliklarin önlenmesi ve saglikli yasam stillerinin (egzersiz, sigara içiminin önlenmesi vb) gelistirilmesinde kritik öneme sahip oldugu bilinmektedir [7, 8]. Bireylerde saglik çalisanlarinin önerilerinin sagliklarinin gelistirilmesinde önemli bir itici güç olusturduguna inanmaktadir. 1976 ve sonrasinda yapilan pek çok çalisma hekimlerin hastalarini sigara içmemeleri veya sigarayi birakma konusunda ikna etmede önemli rol oynadiklarini; özellikle daha iyi kisisel saglik davranislari olan hekimlerin danismanlik konusunda daha basarili ve etkili olduklarini göstermistir [9-13]. Buna benzer bir egilimin tip ögrencileri için de geçerli oldugu gösterilmistir [14].

Bu çalisma ile Erciyes Üniversitesi Tip Fakültesi Dönem I ögrencilerinin sigara içme durumlarini saptamak ve 2008 yilinda yürürlüge giren "Tütün Ürünlerinin Zararlarinin Önlenmesi ve Kontrolü Hakkindaki Kanuna" bakis açilarini degerlendirmek amaçlanmistir.

YÖNTEMLER

Arastirma 2013 yili Mayis ayinda yapilan tanimlayici tipte bir çalismadir. Çalismanin amaci ögrencilere anlatilmis, sözlü onamlari alinmis ve 18 sorudan olusan bir anket formu uygulanmistir. Ankette ögrencilerin sosyodemografik özellikleri, sigara kullananlarin bagimlilik algilari, "Tütün Ürünlerinin Zararlarinin Önlenmesi ve Kontrolü Hakkindaki Kanuna" ilgili bazi görüsleri sorulmustur. Çalisma için Erciyes Üniversitesi Klinik Arastirmalar Etik Kurulundan onay alinmistir (karar no:2013/311). Anketin yapildigi dönemde derslere devam etmeyen, ankete katilmak istemeyen (toplam 73 ögrenci) ve anketinde "sigara içiyor musunuz sorusu?" bos olan (3 ögrenci) ögrenciler çalismaya dahil edilmemistir. Çalismada 2012-2013 egitim ögretim yilinda Dönem I' e kayitli olan 276 ögrenciden 200'ü (%72,5) degerlendirilmistir. Elde edilen verilerin analizinde ki kare testi kullanilmistir. p <0,05 istatistiksel olarak anlamli kabul edilmistir. "Günde birden az, haftada birden fazla" sigara içenler ara-sira içen olarak siniflandirilmislardir. Sigara içme durumu degerlendirilirken de her gün ve ara sira içenler "içiyor", içmis birakmis olanlarla hiç içmeyenler "içmiyor" olarak siniflandirilmistir.

Veriler aritmetik ortalama ve standart sapma degerleri ile sayi ve yüzde degerleri gösterilmistir. Gruplanmis verilerin karsilastirilmasinda ki kare testi kullanilmistir. p<0,05 degeri istatistiksel olarak anlamli kabul edilmistir.

BULGULAR

Çalismaya katilanlarin %48,0'i (n=96) erkek, %52,0'i (n=104) kiz olup yas ortalamalari 19,4±1,6 yastir (min:18-maks:30). Ögrencilerin sosyodemografik özelliklerinin dagilimi Tablo 1' de gösterilmistir.

Ögrencilerin %49,0'i sigara içmeyi denemistir ve halen %23,0'i sigara içmektedir. Cinsiyete göre sigara içme durumlari arasinda fark vardir (p<0,001). Erkek ögrencilerin %40,6'si sigara içtigini söylerken kiz ögrencilerin %6,7'si sigara içtigini söylemistir.

Her gün sigara içenlerin %62,9'u günde yarim paketten daha fazla sigara içmektedir. Sigarayi deneme, sigaraya baslama yaslari ile baslama nedenlerinin dagilimi Tablo 2' de gösterilmistir.

Sigara içmeyi deneyen ögrencilerin ilk deneme yas ortalamasi 13,9±3,8; içtigini söyleyen ögrencilerin sigaraya baslama yas ortalamasi 16,7±2,0 yastir. Sigaraya baslama nedeni olarak stres ilk sirada yer almaktadir. Annenin veya babanin sigara içme durumuna göre ögrencinin sigara içme durumu Tablo 3' de gösterilmistir.

Annesi sigara içen ögrencilerin %42,3'ü sigara içerken, annesi sigara içmeyenlerin %20,1'inin sigara içmekte (p=0,022); babasi sigara içerenlerin %34,9'u sigara içerken içmeyenlerin %17,5'i sigara içmektedir (p=0.011). Sigara içen ögrencilerin %30,4'ünün, içmeyen ögrencilerin %9,7'sinin kardeslerinin de sigara içtigi saptanmistir (p=0,001).

Ögrencilerin %84,3'ü sigara içmeyi bir madde bagimliligi olarak degerlendirmektedir. Her gün sigara içenlerin %89,9'u; ara sira içenlerin %61,1'i kendini bagimli olarak tanimlamaktadir.

Sigara içen ve içmeyen ögrencilerin "Tütün Ürünlerinin Zararlarinin Önlenmesi ve Kontrolü Hakkinda Kanun"'la ilgili görüslerinin dagilimi Tablo 4' de gösterilmistir.

Ögrencilerin %79,0'i "Tütün Ürünlerinin Zararlarinin Önlenmesi ve Kontrolü Hakkinda Kanun" un kismen uygulanabildigini düsünmektedir. %60,5'i sigara kullaniminin bu yasa ile azaldigini söylemistir. Ögrencilerin %62,0'i yasanin kisisel haklara müdahale etmedigine inanmaktadir.

Yasa ile birlikte sigara içen 46 ögrencinin %28,3'ü sigara kullanimlarinin azaldigini ifade etmislerdir.

Sigara içen ögrencilerle içmeyen ögrencilerin yasal düzenlemelerle iliskin görüsleri Tablo 5' de gösterilmistir. Ögrencilerin sigara içme durumlarina göre yasal düzenlemelere iliskin görüsleri arasinda istatistiksel olarak anlamli farklar mevcuttur (p<0,005).

TARTISMA

Bu çalismada ögrencilerin %49,0'inin sigara içmeyi denedigi ve halen %23,0'inin sigara içtigi görülmektedir. Sigara içmeyi deneyen ögrencilerin ilk deneme yaslari da oldukça düsüktür. Sigara kullanimi genellikle genç yaslarda baslamakta ve aliskanlik halinde devam etmektedir. Sigarayi deneyen her iki gençten birisi sigara kullanimina devam etmektedir. Sigara kullanan bireylerin yaklasik %80'i sigaraya 18'inden önce baslamaktadir. Sigarayi ilk kez çocuklugunda deneyenler sigara bagimliligi açisindan daha yüksek risk tasimaktadir [18,19]. Çogu bireyde sigaraya baslarken tütünün eroin, kokain veya alkol kadar bagimlilik yapici özelligi oldugunu bilmemektedir [20]. 2003 Küresel Gençlik Tütün Arastirmasi'na göre simdiye kadar en az bir defa sigara kullananlarin %29,5'i 10 yasindan önce denemistir. Bu oran bizim çalismamizda da 11 yas ve alti için %24,5 olarak bulunmustur. Anne ve babalarin sigara kullanmasi gencin sigara içme riskini iki kat artirmaktadir [19]. Bizim çalismamizda bu durumu desteklemektedir. Ögrencilerimizin büyük bir kismi 16 yasin altinda sigarayi denemistir ve sigara içenlerin baslama yas ortalamasi 18'in altindadir. Sigara içmeyi ögrencilerin % 15,7'si bir madde bagimliligi olarak görmemektedir. Ancak sigara içenlerin büyük bir bölümü kendilerini bagimli olarak degerlendirmektedir.

Saglikli kisisel uygulamasi olan tip ögrencilerinin danismanliktaki rollerinin ve bunun profesyonel sorumluklarinin önemli bir parçasi oldugu ile ilgili bilinçleri diger ögrencilerden fazladir [14]. Saglikla ilgili okullarda okuyan ögrencilerin yüksek oranlarda "saglik çalisanlarinin toplum ve hastalari için rol model oldugu, her hastaya sigarayi birakmayi tavsiye etmeleri gerektigi ve hastalarin eger bir saglik personeli tarafindan sigarayi birakmalari tavsiye edildi ise daha fazla sigarayi birakma sansi oldugu" fikrine katildiklari gösterilmistir [15]. Ülkemizde yapilan bir çalismada "Sigarayi birakmak için sizce halki ikna etmek kimin görevidir?" diye soruldugunda tip fakültesi ögrencileri en çok "doktorlarin" yanitini vermislerdir [16]. Ancak tüm bu literatür bilgisine ragmen saglik personellerinde ve tip ögrencilerinde tütün kullanimi ile ilgili yapilan çalismalar tütün kullanimin halen devam eden önemli ve yaygin bir sorun oldugunu göstermektedir [13, 17]. Ülkemizde tip fakülteleri ögrencilerinde yürütülen çalismalar sigara kullanim oranlarinin yüksek oldugunu ve bu durumun sinif ilerledikçe daha da yayginlastigini göstermektedir [21-25]. Gazi Üniversitesi Tip Fakültesi'nde 2004 yilinda yapilan bir çalismada birinci sinif ögrencilerinin %17,6'sinin sigara içmekte oldugu ve sigaraya baslama yasinin 17,4±2,9 oldugu bulunmustur. Kiz ögrencilerde sigara içme erkek ögrencilerden anlamli olarak düsüktür. Sigara içmede arkadas etkisi, merak ve özenti en sik baslama nedenidir. Ailesinde sigara içicisi olanlarda sigara içme sikligi anlamli olarak yüksektir [26]. 2006 yilinda yapilan Marakoglu ve arkadaslarinin çalismasinda tip fakültesi birinci sinif ögrencilerinin %3,7'sinin sigara içtigi bulunmustur. Bu çalismada sigara içen ögrencilerin ailelerinde daha fazla sigara içen birey oldugu saptanmistir. Sigaraya baslama yas ortalamasi 16,7±2,2'dir. Sigaraya baslama nedenleri arasinda ilk sirada sosyal çevre ve arkadas etkisi, ikinci sirada stres ve sikinti, üçüncü sirada özenti ve heves yer almaktadir. Kiz ögrencilerde sigara içme sikligi %8,2, erkeklerde %16,8'dir (p>0,05) [21]. 2006-2007 ögretim yilinda Uludag Üniversitesi Tip Fakültesi ögrencilerinde sigara içme sikligi %17,3, sigaraya baslama yasi ortalamasi 17,6±2,8 bulunmustur. Sigaraya baslama nedenleri sirasiyla stres/can sikintisi, merak ve özentidir. Erkeklerde sigara içme oranlari daha yüksektir [24]. Düzce Üniversitesi Tip Fakültesi'nde 2009' da yapilan çalismada dönem 1 ögrencilerinde sigara içme sikligi %9,4 olarak bulunmustur. Arastirmada erkek ögrenciler arasinda sigara içme sikligi kiz ögrencilerden fazladir. Arkadas etkisi, özenti ve merak sigara baslama nedenleri olarak sayilmistir. Annesi, babasi veya kardesi sigara içenlerde sigara içimi yüksek bulunmustur [23]. On Dokuz Mayis Üniversitesi'nde 2007 yilinda yapilan bir çalismada birinci sinif ögrencilerinin %20,4'ünün sigara içtigi ve sigara içen ögrencilerin sigara içen kardeslerinin olma oraninin içmeyenlerden anlamli olarak yüksek oldugu gösterilmistir. En sik sigaraya baslama nedeni de "çevre ve arkadas ortami" olarak ifade edilmistir [25].

2001 yilinda Kayseri' de yapilan çalisma dönem I ögrencilerinde sigara içme oraninin %24,7 oldugunu göstermistir [26]. 2013 yilinda yaptigimiz bu çalismada dönem bir ögrencilerinin %13.5'inin her gün, %9.5'inin ara sira toplamda ögrencilerin %23,0'nin sigara içtikleri gösterilmistir. Sigara içme sikligi Kayseri disinda yapilan diger çalismalardan yüksektir. Bu oranin sinif ilerledikçe daha da yükselebilecegi düsünüldügünde; meslekleri nedeniyle birer rol model ve danisman olacaklari göz önüne alinarak ögrencilerin tip fakültesine basladiklari ilk yillardan itibaren fakültemizde bu konuya özellikle dikkat edilmesi gerekliligi açiktir. Sigara içen ögrencilere erken dönemde sigarayi birakabilmeleri için gerekli sansin verilmesi oldukça önemlidir. Literatürle benzer sekilde çalismamizda da erkek ögrencilerde ve ailesinde sigara içen birey oldugunda sigara içiminin daha yüksek oldugu bulunmustur [19, 21, 23, 24, 27, 28]. Sigaraya baslama yaslari ve nedenleri de benzerdir [21, 23, 24, 27]. Yurt disinda yapilan çalismalarda da gençlerin sigarayi deneme nedenleri benzerlik göstermektedir. Suudi Arabistan'da kiz ögrencilerde yürütülen bir çalismada sigarayi deneme için gösterilen en sik neden merak, yasam stili ve arkadas etkisi; sigara içme nedenleri için belirtilen ilk üç neden rahatlama, stresle basa çikma ve zevk almadir [29].

Yapilan çalismalar genel olarak gençlerin en stresli dönemleri olan üniversiteye giris yillarinda sigaraya basladiklarini göstermektedir. Bu nedenle yapilan düzenlemelerde "18 yasindan küçüklere sigara satisinin yasaklanmasi" çok önemlidir. Çalismamizda da ögrencilerin %88,5'i bu düzenlemeyi gerekli buldugunu belirtmistir.

Ögrencilerin "Tütün Ürünlerinin Zararlarinin Önlenmesi ve Kontrolü Hakkindaki Kanun" a iliskin görüslerine bakildiginda üçte birinin kanunun kisisel haklara müdahale ettigini düsündügü ve büyük bir kisminin da kanunun kismen uygulanabildigini düsündügü görülmektedir. Sigara içme oranlarinin azaltilmasi hedefleniyorsa çikarilan kanunlarin uygulanmasinda taviz verilmemesinin saglanmasi önemlidir. "Ulusal Tütün Kontrol Programi" nin temel hedeflerinden biri de 2010 yilina kadar ülkemizde 15 yas altinda sigara içmeyenlerin oranini %100'e yakin olmasini saglamaktir [5]. 2013 yilinda yapilan bu çalismada halen istenilen hedeften uzak olundugu görülmektedir.

Ögrencilerin %60'i kanun ile birlikte sigara kullanimin azaldigini düsünmektedir. Sigara içme durumlarina göre kanunun sigara kullanim durumunu degistirmesi ve kisisel haklara müdahale ettigi ile ilgili düsünceleri farklilik göstermektedir. Sigara kullaniminin arttigina inanlarin ve kisisel haklara müdahale oldugunu düsünenlerin büyük bir kismi sigara içicileridir. Buna benzer bir sonuç Coskun' un çalismasinda da saptanmistir. Bu çalismada sigara içen, Fageström bagimlilik skoru yüksek olan ögretmenlerin yasaya bakis açilarinin olumsuz oldugu ve bu ögretmenlerin, yasa ile birlikte sigara kullaniminin azalmadigini düsündükleri gösterilmistir. Ayni çalismada sigara içen ögretmenlerin %61,2'si kanun geregince kamuya açik kapali alanlarda sigara içilmesinin yasaklanmasini, %59,9'u tüzel kisilere ait lokantalar ile kahvehane, kafeterya, birahane gibi eglence hizmeti verilen isletmelerde yasak olmasini gereksiz bulmaktadir [30]. Malatya Il Tütün Kontrol Kurulu üyesi kurum çalisanlarinda yapilan bir baska çalismada çalisanlarin %32'si kanunun bireysel haklari kisitladigini düsünmektedir [31].

Çalismamizda da yasal düzenlemelere iliskin ögrencilerin görüsleri incelendiginde görülen, düzenlemeleri sigara içenlerin gereksiz buldugudur. Bununla birlikte ögrenciler tüm yasal düzenlemeleri %80-90 oranlarinda gerekli bulmaktadir.

Yasa ile birlikte sigara içen ögrencilerin %28,3'ü sigara kullanimlarinin azaldigini ifade etmislerdir. Dünya Bankasi'na göre, Uruguay'da "Tütün Kontrol Çerçeve Sözlesmesi" uygulanmaya basladiktan sonra sigara içenlerin %25'i daha az sigara içtiklerini belirtmislerdir. Irlanda'da sigara içenlerin %59'u daha az sigara içerken, %41'i birakmistir. Birakanlarin %79'unda kanun etkili olmustur [32]. 2008 yili kasim ayinda gerçeklestirilen "Küresel Yetiskin Sigara Arastirmasi" sonuçlarina göre sigara kullanma durumu toplum genelinde %2,1 oraninda azalmistir [32].

Sonuç olarak; ögrencilerin yarisi erken yaslarda sigara içmeyi denemisler ve erken yaslarda sigaraya baslamislardir. Bu nedenle çocuk ve ergenlerin sigarayi denemelerini önleyecek girisimlerin gerektigi açiktir.

Saglikla ilgili pek çok davranis çocukluk ve gençlik dönemlerinde gelismektedir. Bu dönemde ebeveynlerin önemi tartismasizdir. Arastirmamizda da sigara içen ebeveyni olanlarin sigara içme olasiliklarinin daha fazla oldugu bulunmustur. Bu nedenle ileride birer anne baba olacak bu ögrencilerin sigarayi birakmalarini saglayacak tedbirlerin alinmasinin ne kadar önemi oldugu görülebilir. Ayni zamanda sigara içicisi tip ögrencilerinin tütün kontrol politikalarina ve sigarayi biraktirma danismanligina karsi tutumlarinin daha olumsuz oldugu 2013 yilinda yapilan bir çalismada gösterilmistir [34]. Sinirlayici yasalarin yürürlükte olmasinin ögrencilerde sigara kullanimini bir miktar azalttigi görülmekle birlikte tip fakülteleri mutlaka kendi ögrencilerinin sigarayi birakmasini destekleyici stratejiler gelistirmeli ve müfredatlarinda tütün birakma egitimlerini yeniden gözden geçirmelilerdir.

Tesekkür: Çalismaya destek veren Erciyes Üniversitesi Tip Fakültesi Dönem I ögrencileri Merve Bayazit, Mahmut Sami Tansu, Mustafa Muslu, Ercan Arslan, Yunus Deniz, Adem Emre Çelik Mete Sahan'a tesekkür ederim.

27-31 Ekim 2013 tarihinde Antalya'da yapilan 16.Ulusal Halk Sagligi Kongresinde poster olarak sunulmustur.

References

KAYNAKLAR

1. Aslan D. Dünya'da ve Türkiye' de tütün kullanimi: riskler, tehditler, önleyici yaklasimlar. J Pulm Med-Special Topics 2012;5:1-5.

2. World Health Organization. Why tobacco is a public health priority. Available from http://www.who.int/tobacco/ health_priority/en/

3. Ergüder T. Tütün kontrol kavrami ve Dünya Saglik Örgütü yaklasimi. Pulm Med-Special Topics 2012;5:11-15.

4. World Health Organization. Implementing tobacco control. Available from http://www.who.int/tobacco/control/en/.

5. Mollahaliloglu S, Hülür Ü, Yardim N, ve ark. (editörler). Türkiye Sagliga Bakis 2007. Ankara: Bölük Ofset Matbaacilik, 2007:82-84.

6. Bilir N. Türkiye tütün kontrolünde dünyanin neresinde? Turk Toraks Derg 2009;10:31-34.

7. Canadian Medical Association. The role of physicians in prevention and health promotion. Can Med Assoc J 1995; 153:208A-D. Ulasilabilecegi adres: http://www.ncbi.nlm. nih.gov/pmc/articles/PMC1338069/pdf/cmaj00074-0083. pdf

8. Centers for Disease Control and Prevention (CDC). Physician and other health-care professional counseling of smokers to quit - United States, 1991. MMWR Morb Mortal Wkly Rep 1993;42:854-857.

9. Garfinkel L. Cigarette smoking among physicians and other health professionals, 1959-1972. CA Cancer J Clin 1976;26:373-375.

10. Wells KB, Lewis CE, Leake B, Ware JE Jr. Do physicians preach what they practice? A study of physicians' health habits and counseling practices. JAMA 1984; 252:2846- 2848.

11. Clever LH, Arsham GM. Physicians' own health - some advice for the advisors. West J Med 1984;141:846-854.

12. Frank E, Segura C, Shen H, Oberg E. Predictors of Canadian physicians' prevention counseling practices. Can J Public Health 2010;101:390-395.

13. Pipe A, Sorensen M, Reid R. Physician smoking status, attitudes toward smoking, and cessation advice to patients: an international survey. Patient Educ Couns 2009;74:118-123.

14. Frank E, Carrera JS, Elon L, Hertzberg VS. Predictors of US medical students' prevention counseling practices. Prev Med 2007;44:76-81.

15. Ferrante M, Saulle R, Ledda C, et al. Prevalence of smoking habits, attitudes, knowledge and beliefs among Health Professional School students: a cross-sectional study. Ann Ist Super Sanità 2013;49:143-149.

16. Mayda AS, Tufan N, Bastas S. Düzce Tip Fakültesi ögrencilerinin sigara konusundaki tutumlari ve içme sikliklari. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni 2007;6:364-370.

17. Smith DR, Leggat PA. An international review of tobacco smoking in the medical profession: 1974-2004. BMC Public Health 2007;7:115.

18. Elders MJ, Perry CL, Eriksen MP, Giovino GA. The report of the Surgeon General: Preventing tobacco use among young people. Am J Public Health 1994;84:543-547

19. Özcebe H. Gençler ve Sigara. Saglik Bakanligi Yayin No: 731.Klasmat Matbacilik Ankara 2008.

20. Preventing Tobacco Use and Addiction. Department of Health and Human Services, Centers for Disease Control and Prevention, February, 2000.

21. Marakoglu K, Toprak D, Sensoy N. Tip fakültesi ögrencilerinde sigara içme prevalansi ve depresyon durumu arasindaki iliski. Kocatepe Tip Dergisi 2006;7:1-8.

22. Özen S, Ari M, Gören S, Palanci Y, Sir A. Tip fakültesi birinci ve altinci sinif ögrencilerinde sigara ve alkol kullanim sikligi. Anadolu Psikiyatri Dergisi 2005;6:92-98.

23. Mayda AS, Sahin G, Tosun T, Tak N. Düzce Üniversitesi Tip Fakültesi ögrencilerinde sigara içme sikligi ve etkileyen faktörler. Düzce Tip Dergisi 2011;13:26-31.

24. Vatan I, Ocakoglu H, Irgil E. Uludag Üniversitesi Tip Fakültesi ögrencilerinde sigara içme durumunun degerlendirilmesi. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni 2009;8:43-48.

25. Kartal M, Midik Ö, Büyükakkus A. Ondokuz Mayis Üniversitesi Tip Fakültesi ögrencilerinde sigara kullanimi ve yasam kalitelerine etkisi. Turk Toraks Derg 2012;13:11-17.

26. Çetinkaya F, Biricik SS, Nacar M. Kayseri Il Merkezindeki hekimlerin ve tip ögrencilerinin sigara içme durumlari ve sigara konusundaki tutumlari. Erciyes Tip Dergisi 2006;28:163-171.

27. Ilhan F, Aksakal FN, Ilhan MN, Aygün R. Gazi Üniversitesi Tip Fakültesi ögrencilerinin sigara içme durumu. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni 2005;4:188-197.

28. Özcebe H, Güçiz Dogan B, Inal E, ve ark. Üniversite ögrencilerinin sigara içme davranislari ve iliskili sosyodemografik özellikleri. Turk Toraks Derg 2014;15:42-48.

29. Azhar A, Alsayed N. Prevalence of smoking among female medical students in saudai arabia. Asian Pacific J Cancer Prev 2012;13:4245-4248.

30. Coskun F, Karadag M, Ursavas A, Ege E. Ögretmenlerin sigara içme aliskanliklari ve yeni yasaya bakislari. Solunum 2010;12:119-124.

31. Tülücü1 F, Aytemur ZA, Hacievliyagil SS, Günes G. Malatya Il Tütün kontrol kurulu üyesi kurum çalisanlarinin 4207 no'lu kanunun içerik ve yürürlügü hakkindaki tutumlari. Turk Toraks Derg 2012;13:99-110.

32. Türkiye Istatistik Kurumu. Küresel Yetiskin Tütün Arastirmasi, Subat 2010, Ankara.

33. Do YK, Bautista MA. Medical students' tobacco use and attitudes towards tobacco control. Med Educ. 2013;47:607-616.