Türkiye'nin Dogusundaki Herpes Zoster Tanili 115 Hastanin Klinik ve Demografik Özelliklerinin Degerlendirilmesi/The Evaluation Clinical and Demographic Characteristics of 115 Patients Diagnosed with Herpes Zoster in Eeastern Turkey

Headnote

Özet

Amaç: Bu çalismada Herpes Zoster (HZ) tamsi almis hastalarin klinik ve demografik özellikleri degerlendirilerek Türkiye ve dünya epidemiyolojisi ile benzerlik ve farkliliklarin arastirilmasi amaçlanmistir.

Yöntemler: Ocak 2007-Aralik 2010 tarihleri arasinda Yüzüncü Yil Üniversitesi Tip Fakültesi Dermatoloji Poliklinigi'ne basvuran ve HZ tamsi alan 115 hastanin dosyasi geriye dönük olarak degerlendirildi.

Bulgular: Hastalarin yas ortalamasi 42.21 ±23.88 yil (2-93 yas) olarak bulundu. Hastalarin 68'i (%59.1 ) erkek, 47'si kadin (%40.9) idi. Çocukluk yas grubunda 20 hasta (%17.4), eriskin yas grubunda ise 95 hasta (%82.6) bulundu. Hastalik insidansi %0.43 olarak saptandi. HZ en az ki§ (%13.04) mevsiminde görüldü. En çok görüldügü ay ise Mart (%17.39) olarak saptandi. Tutulan dermatomlar sirasiyla torakal (49 hasta, %42.6), servikal (21 hasta, %18.3), oftalmik (22 hasta, %19.1 ), lumbal (16 hasta, %13.9) ve sakral (7 hasta, %6.1 ) idi. Hastalarin %13'ünde komplikasyon gelisti. En sik görülen komplikasyon postherpetik nevraljiydi.

Sonuç: Ülkemizde HZ epidemiyolojisi ile ilgili çok az çalisma mevcut. Çalismamizda literatüre benzer ve farkli bulgulara rastladik. HZ olgulari ki§ mevsiminde çok az görüldü. Türkiye de HZ'nin klinik ve epidemiyolojik özelliklerinin ortaya çikmasi için çok merkezli çalismalarin yapilmasi gerekmektedir.

Anahtar kelimeler: Herpes zoster, epidemiyoloji, mevsim

Abstract

Objective: The aim of this study was to investigate the clinical and demographic characteristics of patients diagnosed with herpes zoster and to explore the similarities and differences with other epidemiological studies from Turkey and the world.

Methods: We retrospectively reviewed the records of 115 patients diagnosed with herpes zoster in the Yuzuncu Yil University Medical Faculty Dermatology Department between January 2007 and December 2010.

Results: The mean age of the patients was 42.21 ±23.88 years. 115 patients, -47 female (40.9%), 68 male (59.1%)- aged between 2 and 93 years were assessed. Pediatric age group, 20 (17.4%), adult age group, 95 (82.6%) patients, respectively. The incidence of HZ was found to be 0.43%. HZ was observed winter rarely (13.04%). Is mostly seen in the months of March (17.39%) The affected dermatome were thorasic (49 patient, 42.6%), servical (21 patient, 18.3%), ophtalmic (22 patient, 19.1%), lomber (16 patient, 13.9%), sacral (7 patient, 6.1%) respectively. Complications developed in 13% of patients.

Conclusion: We observed that our findings were more or less similar to the findings of the literature data. Cases of HZ in our study was very rare during the winter season. Multi-center studies are needed to the emergence of clinical and epidemiological characteristics of HZ in Turkey.

Key words: Herpes zoster, epidemiology, season

Giris

Varisella zoster virüsü (VZV) özellikle ki? ve ilkbahar aylarinda epidemilerle seyreden viral bir hastalik olan suçiçeginin etkenidir. VZV dorsal kök gangliyon hücrelerine yerleserek herpes zoster (HZ) olarak adlandirilan latent enfeksiyona neden olabilir. HZ bir veya birkaç komsu duyusal sinirin dermatomalanma uyan deri bölgesindevezikülerlezyonlarile karakterize bir durumdur (1 ). Çocuklarda ve bagisiklik sistemi saglam gençlerde çogunlukla sekel birakmadan düzelir. Ancak yas ilerledikçe hücresel ve hümoral immünitedeki düsüse bagli olarak HZ'nin agrisi, deri döküntüleri ve komplikasyonlari siddetlenir. Postherpetik nevralji, sekonder bakteriyelenfeksiyon,skarolu?umu, Ramsey-Hunt meningoensefalit, motor paralizi, pnömoni ve hepatit HZ sonrasinda gelisebilecek komplikasyonlardir (2). Ülkemizde HZ ile ilgili daha çok vaka bildirimleri bulunmakta olup genis çapli çok az çalisma bulunmaktadir. Bu çalismada HZ tamsi alan hastalarin klinik, demografik özellikleri incelenerek Türkiye ve dünyadaki diger epidemiyolojik çalismalarla benzerlikvefarkliliklarmm saptanmasi amaçlanmistir.

Yöntem

Ocak 2007-Aralik 2010 tarihleri arasinda poliklinigimize basvuran ve HZ tamsi alan 115 hastanin dosyasi geriye dönük olarak degerlendirildi. Hastalarin demografik ve klinik özellikleri (yas, cinsiyet, lezyonlarin lokalizasyonu, tetikleyici faktörler) kaydedildi. Elde edilen veriler SPSS (Statistical Packages for Social Analysis) 15.0 versiyon programi kullamlarak analiz edildi. Ki-kare ve Fisher'in kesin testi istatistiksel degerlendirme için kullamldi.

Bulgular

Yüz on bes hastanin yas ortalamasi 42.21 ±23.88 yil (2-93 yas) olarak bulundu. Hastalarin 68'i (%59.1) erkek, 47'si kadin (%40.9) idi. Eriskin yas ortalamasi 49.23±06 ve çocuk yas ortalamasi 8.85±67 olarak saptandi. Çocuklukya? grubunda (0-16 yas) 20 hasta (%17.4) en?kin yas grubunda ise 95 hasta (%82.6) bulundu. HZ insidansi 4.3/1000 (%0.43) olarak saptandi. Hastalarin aylara ve mevsimler göre dagilimi Tablo 1 ve Tablo 2'de gösterildi. Türkiye de yapilan HZ ile ilgili çalismalarin sonuçlari Tablo 4de belirtildi. Siklik sirasina göre tutulan dermatomlar torakal (49 hasta, %42.6), servikal (21 hasta, %18.3), oftalmik (22 hasta, %19.1), lumbal (16 hasta, %13.9) ve sakral (7 hasta, %6.1) idi. Hastalarin %13'ünde komplikasyon gözlemlendi. En sik görülen komplikasyon postherpetik nevraljiydi. Eriskinlerde en sik tetikleyici faktör emosyonel stres olarak saptandi. Çocuklarda ise tetikleyici faktör genel olarak tespit edilemedi.

Tartisma

VZV'nin etken oldugu HZ, genellikle belirli bir bölgeye sinirli veziküler lezyonlarla seyreden sekonder enfeksiyondur. Suçiçegi enfeksiyonu sonrasi arka kök gangliyonlarinda veya trigeminal gangliyonda latent hale geçen virüsler bazi etmenlerle reaktive olarak HZ'ye yol açarlar. Günes yamgi, stres, ates, spinal korda fiziksel travma, radyoterapi, immünsupresif ilaç kullanimi, kanser, lösemi, lenfoma, HIV enfeksiyonu, agir metal zehirlenmeleri ve varisella virüsü ile tekrar karsilasma hastaligi tetikleyici faktörler arasindadir. Bazi olgularda idiyopatik olarak HZ gelisebilir (3). HZ insidansi birçok ülkede 3-4/1000 (%0.3-0.4) olarak saptanmistir (4-6). Küçükçakir ve ark/nin yaptigi çalismada HZ insidansi 5,6/1000 (%0.56) olarak tespit edilmistir (3). Çalismamizda HZ insidansi 4.3/1000 (%0.43) olup diger çalismalarla benzer bulundu.

HZ genellikle 50 yas üstü kisilerde görülür. Çocuklarda (0-16 yas) HZ görülme insidansi 0.45/1000 iken, 75 yas üzerinde bu oran 4.2-4.5/1000' (7). Neri yaslarda hücresel ve hümoral immunitede azalmaya bagli hastaligin görülme sikligi artar. Danohue ve ark/nin yaptigi çalismada hastaligin en çok 50 yas üstünde gelistigi ve olgularin %5'inin 15 yas alti oldugu belirtilmistir (8). Ancak bizim çalismamizda olgularin %17.4'ü 16 yas alti olup eriskin grup tüm hastalarin %82.6' olusturuyordu. Çalismamizda çocuklarda daha yüksek oranda HZ gelistigi gözlemlendi. Çocuklarin yas ortalamasi 8.85 ile literatür bulgularina benzerdi.

Bir arastirmada HZ'nin dnsiyet farkliligi gözetmedigi tespit edilmistir (9). Ancak Zak-Prelich ve ark.'nin yaptigi çalismada erkeklerde daha sik görüldügü bildirilmis (10). Bizim çalismamizda hastalarin 68'i (%59.1) erkek,47'si kadin (%40.9) olarak tespit edildi. Erkeklerde HZ'nin daha çok gelistigi gözlemlendi.

HZ'nin mevsimsel farklilik gösterdigi bazi çalismalarda gösterilmistir. Saçar ve ark. (11) yaptigi çalismada HZ'nin en sik sonbahar aylarinda görüldügü saptanmistir. Türkiye'de yapilan daha genis vaka serili bir çalismada hastaligin Agustos ayinda zirve yaptigi gözlemlenmistir (3). Zak-Prelich ve ark/nin yaptigi çalismada ise Temmuz ve Agustos aylarinda zirve yaptigi belirtilmistir (10). Ülkemizde yapilan diger çalismalarda olgularin daha çok sonbahar ve ki? mevsiminde görüldügü belirtilmistir (7,25). Bizim çalismamizda HZ'nin en çok Mart (%17.39) ayinda zirve yaptigi gözlemlendi. Mevsim açisindan degerlendirildigi zaman en az ki? (% 13.04) ayinda HZ'nin görüldügü tespit edildi. Diger mevsimler arasinda anlamli bir fark görülmedi. Van ilinin sürekli günesli olmasi ve Mart ayinin çok soguk geçmesi sonuçlarin dogrulugunu desteklemektedir. HZ 16 yas ve altindaki çocuklarda yine Mart ayinda en sik gözlemlendi (%30). ilkbahar aylarinda çocuklarda viral enfeksiyonlarin daha çok görülmesi bulgularimizi destekler niteliktedir.

HZ dermatomal yerlesimli bir hastalik olup genellikle vücudun tek tarafina yerlesir. En sik yerlestigi dermatom %53 ile torakal bölge olup digerleri sirasiyla %20 servikal (genellikle C2,3,4), %15 oftalmik (trigeminal sinir), %11 lumbosakral ve %1 generalizedir (13,14). Dermatomal tutulum açisindan çalismamizda elde ettigimiz oranlar Tablo 3'te verilmis olup sonuçlarin literatüre kismen yakin oldugu saptandi. Sinirlerde tutulum oldugu için çogu kez agri ilk semptomdur (%60-90). Lezyonlarin vücudun tek tarafina yerlesmesi ve orta hatti geçmemesi tipiktir. Zonada görülen veziküllerin herpes simplekste görülen veziküllerden dermatomal tutulum disinda bir farki yoktur (15,16). Çalismamizda eriskin hastalarin %85'inde agri ön plandaydi. Çocuklarin %38'inde öncelikli belirti kasinti olarak saptandi. Türkiye'de çocuklarda yapilan iki ayri çalismada %40 ve %52.6 orani ile en sik saptanan belirti kasinti olarak tespit edilmistir (7,12). Bu iki çalismada vaka sayilari 15 ve 24 seklinde belirtilmis olup bizim çalismamizda 20 çocuk hasta saptandi.

HZ'nin sik görülen komplikasyonlari sikatris ve depigmentasyondur. Dissemine HZ, sklerokeratit, anterior üveit, Ramsay-Hunt sendromu, pnömoni, ensefalit ve aseptik menenjit diger nadir görülen komplikasyonlardi. HZ iyilestikten sonra etkilenen dermatom bölgesinde agrinin bir aydan uzun sürmesi postherpetik nevralji olarak tammlamr. HZ'de yaygin görülen komplikasyondur. Nedeni tam olarak bilinmeyen bu komplikasyonun görülmesi yas ile dogru orantili olarak artmaktadir. EIN yas üzerinde %20 iken, 30 yas altinda %7 olarak bildirilmistir (17). Çalismamizda postherpetik nevralji sikligi literatürden daha az saptandi (%13). Bunun sebebi hastalarin agri için daha çok nöroloji veya fizik tedavi ve rehabilitasyon polikliniklerine basvurmalari olabilir.

Hücresel immün yetersizlik, malignite varligi, immünsupresif ilaç kullanimi, cerra hi operasyon geçirme ve travma gibi faktörler HZ gelisimini kolaylastirmaktadir. Kronik psikolojik stresin hücresel immün cevabi baskilayarak HZ gelisimini kolaylastirdigi düsünülmektedir (18,19). Türkiye'de ya pilan birkaç çalismada tetikleyici faktör olarak stres ve travma belirtilmi?tir(3,7,23).Çali?mamizdaençokgôrülenkolayla?tirici faktörler psikolojik stres ve travma olarak saptandi.

Asiklovir, valasiklovir, famsiklovir ve brivudin yetiskinlerde HZ tedavisinde kullanilan antiviral ilaçlardir. Etkinlik açisindan antiviral tedaviye semptomlarin ortaya çikmasindan sonraki 72 saat içerisinde baslanmasi ve 7 gün veya yeni lezyon çiki?i durduktan iki gün sonrasina kadar devam edilmesi önerilmektedir (20-22). Çalismamizda eriskinlerde en çok tercih edilen tedavi yöntemi kullanim kolayligindan dolayi brivudin olarak tespit edildi. Çocuklarda i se daha çok asiklovir tercih edildi. Çalismamizda hastalarin tedavisi genellikle bir haftaya tamamlandi. Tedaviye bagli hasta larda komplikasyon gelisimi görülmedi.

Sonuç olarak, HZ ile ilgili genis vaka serili klinik çalismanin ülkemizde az oldugu görülmektedir. Van ilinde HZ tanili hastalarin klinik ve epidemiyolojik özellikleri bu çalismada arastirildi. Literatür ile kiyasladigimiz zaman benzerlik ve farkliliklarin oldugu gözlemlendi. Dolayisiyla literatür verilerine daha yakin sonuçlarin elde edilmesi için çok merkezli çalismalara ihtiyaç oldugunu düsünüyoruz.

References

Kaynaklar

1. Öztürkcan S. Herpes zoster (Zona, Gece Yanigi). Dermatoloji' de. Ed: Tüzün Y, Gürer MA, Serdaroglu S,Oguz O,Aksungur VL. 3.Baski. Istanbul, Nobel Tip Kitapevleri 2008:607-14.

2. Coskun B K, Çiçek D. Insan Herpes Virüsleri, Dermatoloji' de. Çeviri Ed. Saricaoglu H, Baskan EB, Nobel Tip Kitapevleri, 2012:1204-8..

3. Küçükçakir O, Aliagaoglu C, Turan H, ve ark. 1999-2010 yillari arasinda klinigimizde takip edilen herpes zoster olgularinin retrospektif degerlendirilmesi. 2012;46:186-90.

4. Opstelten W, Mauritz JW, De Wit NJ, et al. Herpes zoster and postherpetic neuralgia: incidence and risk indicators using a general practice research database. Earn Pract 2002;19:471-5.

5. Brisson M, Edmunds WJ, Law B, et al. Epidemiology of varicella zoster virus infection in Canada and the United Kingdom. Epidemiol Infect 2001;127:305-14.

6. Lin YH, Huang LM, Chang IS, et al. Disease burden and epidemiology of herpes zoster in pre-vaccine Taiwan. Vaccine 2010;28:1217-20.

7. Çölgeçen E, KüçükÔ, Balci M. Clinical Features of Herpes Zoster Infections in childhood. Türkderm 2012;46:26-8.

8. Donahue JG, Choo PW, Manson JE, et al. The incidence of herpes zoster. Arch Intern Med 1995;155:1605-9

9. Weinberg JM. Herpes zoster: epidemiology, natural history, and common complications. J Am Acad Dermatol 2007;57:130-5.

10. Zak-Prelich M, Borkowski JL, Alexander F, et al. The role of solar ultraviolet irradiation in zoster. Epidemiol Infect 2002;129:593-7.

11. Saçar T, Saçar H. Seboreik Derma tit, Herpes Zoster ve Pitriyazis Rozea'nin Mevsimlere Göre Dagiliminm Karçilaçtirilmasi.Turkderm 2010;44:65-8.

12. Rahsan M, Evans Ersoy S, Sahin S. Çocukluk çagi herpes zoster infeksiyonu: 15 vakalik retrospektif bir çaliçma.Turkiye Klinikleri J Dermatol 2005;15:121-4.

13. Sterling JC. Virus infections. In Rook's Textbook of Dermatology. Eds: Burns T, Breath nach S, Cox N, Griffiths C. 8th edn. Oxford, Wilay-Blackwell 2010;33:1-81.

14. Habif TP. Warts, Herpes Simplex, and Other Viral Infections. In Clinical Dermatology. 5th Edition, Mosby -Elsevier 2010:479-90.

15. Erdal E. Viral hastaliklar. Pediatrik Dermatoloji'de. Ed: Tüzün Y, Kotogyan A, Serdaroglu S. Istanbul, Nobel Tip Kitapevi 2005;607-44.

16. James WD, Elston DM, Berger TG. Viral Diseases. In Andrews' Diseases of the Skin. 11th edn. Elsevier Saunders 2011;360-413.

17. Obstelten W, Mauritz JW, de Wit NJ, et al. Herpes Zoster and Postherpetic Neuralgia: incidence and risk indicators using e general practice research database. Family Practice 2002;19:471-5.

18. Dworkin RH, Harstein G, Rosner HL, et al. A high- risk method for studying psychosocial antecedent of chronic pain: the prospective investigation of herpes zoster. J Abnorm Psychol 1992;101:200-5.

19. Bergom Engberg I, Gröndahl GB, Thibom K. Patients' experiences of herpes zoster and postherpetic neuralgia. J Adv Nurs 1995;21:427-33.

20. Tremaine AN, Bartlett B, Gewirtzman A, et al. Herpes Zoster, In Treatment of Skin Disease, Edslebwohl MG,Heyman WR, Berth-Jones J, Coulson 1.3th Edition, Saunders -Elsevier 2010:306-8.

21. Feder HM Jr, Hoss DM. Herpes zoster in otherwise healthy children. Pediatr Infect Dis J 2004;23:451-7.

22. Tüzün Y, Serdaroglu S. Herpes Zoster. Dermatolojide Tedavi'de Ed: Tüzün Y, Serdaroglu S,Erdem C, Özpoyraz M, Önder M, Öztürkcan S. Nobel Tip Kitapevleri, Istanbul, 2010:327-330

23. Yalaki Z, Öztürk A, Tasar MA, ve ark. Saglikli Çocuklarda Herpes Zoster Enfeksiyonu. Çocuk Enfeksiyon Dergisi 2010;4:96-9.

24. Ertunç V, MD, Dane S, Çolak A, Karakuzu A, Mete E, Senol M. Relations of Age, Sex, Distribution and Associated Diseases with Herpes zoster. Journal ofTurgutÖzal Medical Center 1997;4.

25. Çelik U, Alhan E, Aksaray N, ve ark. Malignensili Çocuklarda Varisella-Zoster Vims Enfeksiyonu. Çocuk Enf Derg 2008;3:105-8.

26. Saçar T, Saçar H. Izmir ilindeki geriatrik dermatozlarinin prevalansi. Turkish Journal of Geriatrics 2011;14231-7. -7.