7. Sinif Matematik Ders Kitaplari Cebir Kazanimlarinin Ön Örgütleyiciler Açisindan Incelenmesi/The Investigation of the Algebra Learning Outcomes in 7. Grade Mathematics Textbooks in Terms of Advance Organizers

Abstract

In this study, it was aimed to determine the advance organizers in algebra learning outcomes of 7. grade mathematics textbooks in terms of their function and type. In the study used descriptive method, the research data was obtained from the mathematics textbooks used at 2014-2015 academic year. The algebra learning outcomes in the textbooks offered by MEB and ADA publishing was examined by reference the function and types of the advance organizers. The documentary review was adopted for analyzing the data. At the end of the study, the advance organizers given in the both textbooks had a function to light the relationship between concepts of the new knowledge will be learned intensively. However, the advance organizers aimed to reminder the previous knowledge associated with new knowledge was limited. The results of the examination by the types revealed that it was located comparative advance organizers as well as explanatory advance organizers in both books, also the MEB publishing had comparative advance organizers was more than ADA publishing book.

Headnote

Öz: Bu çalismada 7. Sinif matematik ders kitabi cebir kazanimlarinda yer alan ön örgütleyicilerin islevlerine ve türlerine göre belirlenmesi amaçlanmistir. Betimsel nitelikli tarama modelinin benimsendigi çalismada, arastirma verileri 2014-2015 egitim ögretim yilinda okutulmakta olan matematik ders kitaplarindan edinilmistir. MEB yayinlari ve özel sektöre ait Ada yayincilik tarafindan sunulan kitaplarda "cebir" ögrenme alanina iliskin kazanimlar ön örgütleyicilerin türleri ve islevleri referans alinarak incelenmistir. Verilerin analizinde belgesel tarama yöntemi benimsenmistir. Çalismanin sonunda, her iki ders kitabinda da verilen ön örgütleyicilerin yogun olarak yeni ögrenilecek bilgideki kavramlar arasi iliskileri aydinlatma islevine sahip oldugu, özellikle yeni bilgiyle iliskili önceki bilgileri hatirlatmayi amaçlayan ön örgütleyicilerin sinirli oldugu bulunmustur. Türlerine göre yapilan inceleme sonucu her iki ders kitabinin da hem açiklamali hem de karsilastirmali ön örgütleyicilere yer verdigi, MEB yayinlarina ait ders kitabinda ise karsilastirmali ön örgütleyicilerin Ada yayinciliga oranla daha fazla oldugu sonucuna ulasilmistir.

Anahtar Kelimeler: ön örgütleyiciler, 7. sinif matematik ders kitabi, belgesel tarama yöntemi, matematik egitimi

The Investigation of the Algebra Learning Outcomes in 7. Grade Mathematics Textbooks in Terms of Advance Organizers

Abstract: In this study, it was aimed to determine the advance organizers in algebra learning outcomes of 7. grade mathematics textbooks in terms of their function and type. In the study used descriptive method, the research data was obtained from the mathematics textbooks used at 2014-2015 academic year. The algebra learning outcomes in the textbooks offered by MEB and ADA publishing was examined by reference the function and types of the advance organizers. The documentary review was adopted for analyzing the data. At the end of the study, the advance organizers given in the both textbooks had a function to light the relationship between concepts of the new knowledge will be learned intensively. However, the advance organizers aimed to reminder the previous knowledge associated with new knowledge was limited. The results of the examination by the types revealed that it was located comparative advance organizers as well as explanatory advance organizers in both books, also the MEB publishing had comparative advance organizers was more than ADA publishing book.

Key Words: advance organizers, 7. grade mathematics textbooks, documentary review, and mathematics education.

1. G?R??

?n ?rg?tleyiciler, ilk kez David Ausubel taraf?ndan ortaya at?lm??, yeni bilgiyle ilgili ama ondan daha soyut, kapsaml? ve genelleme d?zeyindeki giri? malzemeleridir. Birey yeni bilgiler ile ?n bilgileri ili?kilendirebildi?i ve b?t?nle?tirebildi?inde anlaml? ??renme ger?ekle?mektedir (Kara ve Koca, 2004). ??renmenin kal?c? ve anlaml? olabilmesi i?in bireyin ?n bilgileri ile yeni ??renecekleri bilgiler aras?nda k?pr? kurulmas? ?n ?rg?tleyiciler arac?l???yla sa?lanabilmektedir (Ayd?n, 2004).

Ausubel, ??renmenin kal?c? ve anlaml? olabilmesi i?in ??rencinin ?n bilgileri ile ??retime ba?lanmas?n?n gereklili?ini savunmu?tur (Ayd?n, 2004). Nitekim ?n ?rg?tleyiciler yeni bilgiyi ??renirken onunla ilgili t?m ?n bilgileri kullanarak bilginin kolayca ve anlaml? olarak ??renilmesini sa?lamaktad?r (?ak?c?, 2007). Lefran?ois (1997) ?den aktaran ?ak?c? (2007) ?n ?rg?tleyicilerin d?rt ?nemli ?zelli?ini vurgulamaktad?r:

1. ?n ?rg?tleyiciler dersten ?nce sunulurlar.

2. Dersle ilgili ?n bilgileri hat?rlatmak i?in d?zenlenirler.

3. Sunulacak malzemeden daha y?ksek soyutluluk derecesinde sunulurlar.

4. ?nceden edinilmi? bilgiyle sunulacak ders aras?ndaki ili?kiyi ve ba?lant?y? a??klarlar.

Senemo?lu (2003), Lefran?ois (1997)'den farkl? olarak ?n ?rg?tleyicilerin a?a??daki temel ?zelliklerini genel olarak k?sa s?zel ya da g?rsel bilgiden olu?ma, ??renilecek geni? bilgiden ?nce sunulma, ??renilecek yeni bilgiyle ilgili daha ?st d???nmeyi sa?layacak temel ?er?eveyi verme ve ??rencinin kodlama s?recini etkileme olarak ifade etmektedir.

?n ?rg?tleyiciler, ifadeler, paragraflar, sorular, g?sterimler, filmler, diyaloglar ve ?yk?ler, ses kay?tlar?, slaytlar, bilgisayar programlar?, nesneler, modellerle ?al??an oyunlar, video kasetler, haritalar, elle kullan?lan ara? gere?ler, somut modeller, kar??la?t?r?lmaya uygun ara?-gere?ler (Story, 1998) tipinde olabilece?i gibi Altunay (2000) ??n s?n?fland?r?lmas?ndaki gibi s?zel, g?rsel ve eylemsel ?rg?tleyiciler de olabilir. Ayr?ca Lucas ve Fowler (1975) 7. s?n?f fen dersi biyoloji kavramlar?n?n ??renilmesinde ?? t?r ?n ?rg?tleyici kullan?lmas?n?n etkilerini inceledi?i ?al??mada ?n ?rg?tleyicileri i?itsel, g?rsel ve yaz?l? olmak ?zere 3 farkl? t?r olarak referans olarak ald??? g?r?lmektedir. Bu s?n?fland?rmalar?n yan? s?ra Ausubel (1968) ?n ?rg?tleyicileri kar??la?t?rmal? ve a??klamal? ?n ?rg?tleyiciler olarak ikiye ay?rmaktad?r. A??klamal? ?n ?rg?tleyiciler kendilerini izleyen ??renmelerin ger?ekle?ebilmesi i?in gerekli bilgileri sunar. Di?er bir ifadeyle kar??la??lan yeni bilgi hakk?nda ?n bilgiler sunar. A??klamal? ?n ?rg?tleyiciler, genel bir kavram?n ya da kuram?n, ?nermenin tan?m?d?r. Kar??la?t?rmal? ?n ?rg?tleyiciler ise ??renilenler yani yeni bilgi ile ?nceki bilgiler aras?ndaki benzerliklerin ya da farkl?l?klar?n anla??lmas?n? ama?lamaktad?r (Akman ve Erden, 1997; A??kg?z, 2003).

??rencilerin ?n bilgileri ile yeni ??renecekleri bilgiler aras?nda ili?kiler kurmak ?n ?rg?tleyicilerin ba?l?ca i?levidir. Di?er bir ?nemli i?lev ise hat?rlamay? art?rmakt?r. ??nk? ?n ?rg?tleyiciler yeni ??renilecek bilgiyle ilgili ?n bilginin yer ald??? birimleri harekete ge?irerek ?n bilgilerin hat?rlanmas?n? sa?lamaktad?r. ?n ?rg?tleyiciler, yeni ??renilecek bilgiyle zihinsel yap?da bulunan benzer veya ?eli?kili ve olduk?a farkl? fikirler aras?ndaki ay?r?m?n yap?lmas?n? da m?mk?n k?lmaktad?r. Yukar?dakilerden hareketle ?rg?tleyicilerin i?levleri ?u ?ekilde s?ralanabilir (Ausubel, 1968):

1. ??rencinin dikkatini yeni ??renilecek malzemeye, onun ?nemli noktalar?na ?ekmek

2. Ögrenilecek yeni malzemedeki kavramlar arasindaki iliskileri aydinlatmak

3. Ögrencinin yeni ögrenilecek malzemeyle iliskili olan daha önceki bilgilerini hatirlatmak.

Matematik dersi ögretim programlari incelendiginde anlamli ve kalici ögrenmenin hedeflendigi görülmektedir (MEB, 2013-a, 2013-b, 2013-c). Ayrica ögretim programinin yaklasimi temel alinarak hazirlanan ders kitaplari; ögretmen ve ögrenci arasinda üstlendikleri köprü görevleri ile her tür okul sisteminde önemli bir yere ve öneme sahiptir (Altun, Arslan ve Yazgan, 2004). Bununla birlikte ders materyalleri arasinda önemli bir yere sahip olan ders kitaplarinin da ögretmenlerin sunumlarini destekleyici nitelikte ve bu iliskiler aginin yapilandirilmasina kolaylik saglayacak sekilde düzenlenmesi gerekmektedir. Ders kitaplari, teknoloji ne kadar gelisirse gelissin hala en etkili ögrenme-ögretme kaynagi olarak kabul edilmektedir (Nakiboglu, Kasmer, Gültekin ve Dönmez, 2010). Nitekim matematik soyutlama bilimidir ve matematik bilgileri çogunlukla soyuttur. Bu tür bilgilerin kitap disi kaynaklardan (basin yayin, TV vs.) temin edilmesi oldukça zordur (Altun vd., 2004). Bu açidan bakildiginda matematik ders kitaplarinda ögretim programlarinin hedefledigi anlamli ve kalici ögrenmenin gerçeklesebilmesi açisindan ön örgütleyicilere yer verilmesinin önemi ortaya çikmaktadir.

Ilgili literatür incelendiginde yapilan çalismalarin ön örgütleyicilerin ögretime uygulanmasi (Kara ve Özgün Koca, 2004; Çakici ve Altunay; 2006), akademik basariya (Kurt Korkmaz, 2004; Somyürek, 2004; Githua ve Nyabwa, 2008; Kasmer, 2011; Bektas Öztaskin, 2014), kaliciliga (Kurt Korkmaz, 2004) ve tutuma (Çakici, 2005) etkilerindeki rolünü açikça ortaya koymaktadir. Ancak ders kitaplarinda yer verilen ön örgütleyicilerin incelenmesi açisindan yapilan çalismalar sinirlidir. Aydin (2004) Türkçe derslerinde ön örgütleyicilerin kullanimina yönelik degerlendirme ve bu çerçevede Türkçe ders kitaplarina elestirel bir bakis getirdigi çalismasinda özellikle Türkçe derslerinde nelerin ön örgütleyici olarak kullanilabilecegi ve bunlarin dersin islenisine nasil katki saglayabilecegini sunmus, 6 ve 7. sinif Türkçe ders kitaplarinda yaptigi incelemeler sonucunda ders kitaplarinda ön örgütleyicilerin yeterince kullanilmadigi sonucuna ulasmistir. Benzer bir çalismada Nakiboglu vd. (2010) tarafindan 9. sinif kimya ders kitaplarinda ön örgütleyicilerin kullanilmasi bakimindan incelenmesiyle gerçeklestirilmistir. Çalismada 2007 yili ve 1996 yili 9. sinif kimya dersi ögretim programlari dogrultusunda MEB tarafindan hazirlanan 9. sinif kimya ders kitaplarinda yer alan ön örgütleyiciler analiz edilerek, kitaplarin karsilastirmali analizi sunulmustur. Çalismanin sonunda 1996 yili programi dogrultusunda hazirlanan ders kitabinda sadece açiklamali ön örgütleyicilerin yer aldigi, 2007 yili programiyla hazirlanan ders kitabinda ise hem açiklamali hem de karsilastirmali ön örgütleyicilere yer verildigi ve 2007 yili programiyla hazirlanan ders kitabinin 1996 yilinda hazirlanan kitabina göre ön örgütleyiciler bakimindan daha zengin oldugu sonucuna ulasilmistir. Nitekim ders kitaplarinda ön örgütleyicilerin yer almasi bireylerin ögrenmelerine katkida bulunmakta ve ezbere ögrenmeyi azaltarak anlamli ögrenmeyi arttirmaktadir (Daros ve Onwuegbuzie, 1999). Yapilan çalismalarda matematik ders kitaplarinda yer alan ön örgütleyiciler bunlarin türleri ve islevlerine göre analizine iliskin bir çalismaya rastlanmamistir.

Buradan hareketle çalismanin amaci 7. Sinif matematik ders kitaplari cebir kazanimlarinda yer alan ön örgütleyicilerin islevlerine ve türlerine göre belirlenmesidir.

2. YÖNTEM

Bu çalismada var olan durumu ortaya koymaya yönelik betimsel nitelikli tarama modeli benimsenmistir (Büyüköztürk vd., 2010). Çalismada Milli Egitim Bakanligi tarafindan ders kitabi olarak onaylanmis ve 2014-2015 egitim ögretim yilinda kullanilmasi uygun görülen 7. Sinif matematik ders kitaplari kullanilmistir (http://www.meb.gov.tr/2014-2015-egitim-ogretimyilinda-okutulacak-ilk-ve-orta-ogretim-ders-kitaplari/duyuru/7013). Ögretime yardimci olmak amaciyla ders kitaplarinin seçiminde MEB tarafindan tavsiye edilen ders kitaplari; ticari kaygi tasimamalari, ciddiyetle hazirlanmalari ve ekonomik oluslari vb. nedenlerden dolayi öncelikli olarak tercih edilmektedir (Ünsal ve Günes, 2004). Bu nedenle bu çalismada arastirmanin verileri MEB yayinlari ve ADA yayinciligin kitaplarindan edinilmistir. Bu kitaplarda cebir ögrenme alani ile ilgili kazanimlar analiz edilmistir. Verilerin analizinde belgesel tarama yöntemi kullanilmistir (Karasar, 2008). Bu amaçla Ausubel (1968) 'in ifade ettigi ön örgütleyicilerin islevleri ve türleri referans alinarak kitaplarda yer alan ön örgütleyiciler belirlenmis, bulgular tablolar seklinde sunulmustur. Ayrica belirlenen ön örgütleyiciler frekans dagilimlari ve bar grafigi olarak verilmistir.

3. BULGULAR VE YORUM

Bu bölümde 2014-2015 egitim ögretim yariyilinda okutulmakta olan MEB yayinlari ve ADA yayinciligin 7. Sinif matematik ders kitaplarinin cebir kazanimlarinda yer alan ön örgütleyicilerin islevlerine ve türlerine göre analizinden elde edilen bulgular sunulmustur. 2014-2015 egitim ögretim yilinda yürürlükte bulunan 5-8. siniflar ögretim programinin 7. Siniflar cebir ögrenme alani incelendiginde cebir ögrenme alanina ait "Esitlik ve Denklem" ve "Dogrusal Denklemler" alt ögrenme alanlarinda asagidaki kazanimlarin yer aldigi görülmektedir.

Esitlik ve Denklem

* Gerçek yasam durumlarina uygun birinci dereceden bir bilinmeyenli denklemleri kurar.

* Denklemlerde esitligin korunumu ilkesini anlar.

* Birinci dereceden bir bilinmeyenli denklemleri çözer.

* Birinci dereceden bir bilinmeyenli denklem kurmayi gerektiren problemleri çözer.

Dogrusal Denklemler

* Koordinat sistemini özellikleriyle tanir ve sirali ikilileri gösterir.

* Aralarinda dogrusal iliski bulunan iki degiskenden birinin digerine bagli olarak nasil degistigini tablo, grafik ve denklem ile ifade eder.

* Dogrusal denklemlerin grafigini çizer.

MEB tarafindan okutulmasi uygun görülen kitaplarin ise 2014-2015 egitim ögretim yili ögretim programina uygun olarak okutulmasi önerilen kitaplar olmasina ragmen 4+4+4 lük egitime geçmeden önceki 6-8. siniflar ögretim programi 7. siniflar cebir ögrenme alaninda yer alan asagidaki kazanimlari referans aldigi görülmektedir:

Örüntüler ve Iliskiler

* Tam sayilarin kendileri ile tekrarli çarpimini üslü nicelik olarak ifade eder.

* Sayi örüntülerini modelleyerek bu örüntülerdeki iliskiyi harflerle ifade eder.

Cebirsel Ifadeler

* Cebirsel ifadelerle toplama ve çikarma islemleri yapar.

* Iki cebirsel ifadeyi çarpar.

Denklemler

* Birinci dereceden bir bilinmeyenli denklemleri çözer.

* Denklemi problem çözmede kullanir.

* Dogrusal denklemleri açiklar.

* iki boyutlu kartezyen koordinat sistemini açiklar ve kullanir.

* Dogrusal denklemlerin grafigini çizer.

içerigi sunuç siralari incelendiginde her iki kitabin da farkli yollar izledigi söylenebilir. MEB Yayinlarina ait kitap konuyu ögretim programinda kazanimlarin verilis sirasina göre ele alirken ADA Yayinciligin kitabi "Tam sayilarin kendileri ile tekrarli çarpimini üslü nicelik olarak ifade eder. " kazanimina Tamsayilarla içlemler baçligi altinda yer vermiç, daha sonra cebirsel ifadeler, örüntü ve iliskiler ile denklemler alt ögrenme alanlarina göre sira izlemislerdir. Her iki kitapta da konu girislerinde dersin amaçlarinin neler oldugu veya o konu basliginda neler ögrenilecegine dair bir giris açiklamasi bulunmamaktadir. Bu açidan her iki kitabin da ögrencilere dersin hedefleri konusunda açiklamali ön örgütleyiciler sunmadigi söylenebilir.

Asagida sirasiyla her iki kitapta yer alan ön örgütleyiciler islevlerine ve türlerine göre analizi kazanimlar ele alinarak sunulmustur:

MEB Yayinlari 7. Siniflar Matematik Ders Kitabi

Asagidaki tabloda MEB tarafindan 2014-2015 egitim ögretim yilinda okutulmasi uygun görülen MEB yayinlarina ait ders kitabinin 4+4+4'lük egitim sistemine geçmeden önceki ögretim programinda yer alan cebir ögrenme alanina iliskin kazanimlarda yer alan islevlerine ve türlerine göre ön örgütleyicilerin analizinden elde edilen bulgular sunulmustur:

Tablo 1'de görüldügü gibi MEB Yayinciliga ait ders kitabinin cebir ögrenme alanina iliskin kazanimlarinda Ausebel (1968)'in ifade ettigi her bir isleve ve türe göre ön örgütleyicilerin yer aldigi söylenebilir. Kazanimlar açisindan bakildiginda ders kitabinda yer alan ön örgütleyicilerin daha çok "Iki boyutlu kartezyen koordinat sistemini açiklar ve kullanir. (7. sinif) "kazanimina iliskin olmasina ragmen "Denklemi problem çözmede kullanir" kazanimina iliskin bir ön örgütleyiciye rastlanmamistir. Bu kazanimin diger kazanimlarla iliskili olmasi ve önceki ögrendiklerini denklemlerin çözümünde kullaniyor olmasi nedeniyle ön örgütleyiciye rastlanmamis olmasi ders kitabinin kazanimlar açisindan ön örgütleyicilerin yetersiz oldugu söylenemez. Bu kazanim diger kazanimlarda ögrendigi bilgilerin bir uygulamasini içermektedir. Bu nedenle diger kazanimlarda yer alan ön örgütleyiciler bu kazanimdaki bilgilerin edinilmesine temel olusturmaktadir. Tablo 1 incelenirse ön örgütleyicinin birden fazla isleve sahip olabilecegi görülmektedir. Ders kitabinda bölüm girisinde yeni ögrenilecek bilgiye dikkat çekme islevine sahip ön örgütleyicilere yer verilmistir. Bunlardan sayfa 48, 55 ve 61 de yer alan ön örgütleyicilerin yeni ögrenilecek bilgiye dikkat çekme islevinin yani sira yeni bilgiyle iliskili olan önceki bilgileri hatirlatma islevine de sahiptir. Bölüm girisinde bu iki isleve de hizmet eden 48. sayfadaki ön örgütleyici söyledir:

Bu ön örgütleyici karsilasilan yeni bilgi hakkinda ön bilgileri sunan açiklamali bir ön örgütleyicidir. Tablo 1 den ön örgütleyicilerin daha çok açiklamali ön örgütleyici oldugu göze çarpmaktadir. MEB yayinlari 7. sinif matematik ders kitabinda yer alan bir diger ön örgütleyici de yeni bilgiyle iliskili olan önceki bilgileri hatirlatma ve yeni ögrenilecek bilgiye dikkat çekme islevlerine sahip Cebirsel Ifadelerde Islemler konusunun girisinde sunulan asagidaki ön örgütleyicidir:

Bu soru ders kitabinda açiklamali ön örgütleyiciye nispeten daha az yer alan karsilastirmali ön örgütleyici türündendir. Bu soruda verilen bilgiler 6. sinif "belirli durumlara uygun cebirsel ifadeyi yazar" kazanimiyla ögrencilere verilmistir. Bu bilgiyle yeni ögrenilecek cebirsel ifadelerde toplama, çikarma ve çarpma islemleri arasinda iliskiler kurularak ögrencilerin anlamli ögrenmelerine yardimci olmak ve ögrenmelerini kolaylastirmak amaçlandigindan bu ön örgütleyici karsilastirmali ön örgütleyici türünden incelenmistir.

Ders kitabinda yapilan incelemeler sonucunda ön örgütleyicilerin çogunlukla yeni ögrenilecek bilgideki kavramlar arasi iliskileri aydinlatma islevine sahip oldugu söylenebilir. 7. sinif matematik dersi kazanimlari ile iliskilendirilerek yazilan bu ön örgütleyicilerin büyük çogunlugu yeni ögrenilecek bilgiye iliskin tanimlandigi açiklamali ön örgütleyici türündendir. Yeni ögrenilecek bilgideki kavramlar arasi iliskileri aydinlatma islevine sahip açiklamali ön örgütleyici türünden sayfa 71 'de yer alan "Iki boyutlu kartezyen koordinat sistemini açiklar ve kullanir. (7. sinif)" kazanimi ile ilgili ön örgütleyici söyledir:

Yukarida verilen islevlerine ve türlerine göre ön örgütleyicilerin frekans tablosu ve bar grafigi asagida sunulmustur:

Tablo 2 de görüldügü gibi ders kitabinda verilen ön örgütleyicilerin daha çok yeni ögrenilecek bilgideki kavramlar arasi iliskileri aydinlatma islevine sahip oldugu söylenebilir. Ayrica yapilan analizlerde yeni bilgiyle iliskili olan önceki bilgileri hatirlatma ve yeni ögrenilecek bilgiye dikkat çekme islevlerine iliskin ise verilen ön örgütleyicilerden 3 ünün ayni her iki isleve de sahip oldugu görülmektedir. Bu nedenle bu islevlere iliskin verilen ön örgütleyicilerin yeni ögrenilecek bilgideki kavramlar arasi iliskileri aydinlatma islevine sahip ön örgütleyicilere nispeten daha sinirli oldugu söylenebilir. Ön örgütleyiciler türlerine göre dagilimindan yola çikarak ders kitaplarinda daha çok açiklamali ön örgütleyici türünde ön örgütleyici yer aldigi söylenebilir. Sekil 1'de ders kitaplarinda yer alan ön örgütleyicilerin islevlerine ve türlerine göre dagilimina iliskin bar grafigi yer almaktadir. Sekilden örgütleyicilerin dagilimi daha açik görülmektedir. Sekil 1 incelendiginde yeni bilgiyle iliskili olan önceki bilgileri hatirlatma ve yeni ögrenilecek bilgiye dikkat çekme islevlerine sahip ön örgütleyiciler ön bilgilerle yeni bilgiyi iliskilendirerek ögrenmeyi kolaylastirma amaçli hazirlanmis karsilastirmali ön örgütleyici türünde oldugu görülmektedir. Yeni ögrenilecek bilgideki kavramlar arasi iliskileri aydinlatma islevine sahip ön örgütleyiciler ise yeni bilginin ögrenilmesinde gerekli bilgilerin açiklanmasi veya tanimlanmasini içerdiginden açiklamali ön örgütleyici türündedir.

ADA Yayincilik 7. Siniflar Matematik Ders Kitabi

Asagidaki tabloda MEB tarafindan 2014-2015 egitim ögretim yilinda okutulmasi uygun görülen ADA yayinciliga ait ders kitabinin ögretim programinda yer alan cebir ögrenme alanina iliskin kazanimlarda yer alan islevlerine ve türlerine göre ön örgütleyicilerin analizinden elde edilen bulgular sunulmustur:

Tablo 3 incelendiginde Ada Yayinciligin 7. sinif matematik ders kitabi cebir ögrenme alanina iliskin kazanimlarda her bir isleve ve türe göre ön örgütleyicilerin yer aldigi söylenebilir. Kazanimlar boyutunda incelendiginde ders kitabinin 7. sinif cebir kazanimlarindan MEB yayinlarinin kitabina benzer olarak "Denklemi problem çözmede kullanir." kazanimiyla ilgili bir ön örgütleyiciye yer vermedigi görülmektedir. MEB kitabindan farkli olarak Ada yayinciligin ders kitabinda ayni anda farkli islevlere sahip ön örgütleyiciler yer almamaktadir. Kitapta yeni bilgiyle iliskili olan önceki bilgileri hatirlatma islevine sahip ön örgütleyicilerin MEB yayinlari ile karsilastirildiginda daha kisitli oldugu görülmektedir. Bu durumda özellikle ön bilgiler ve yeni bilginin iliskilendirilmesi yoluyla anlamli ögrenmenin gerçeklestirilmesi açisindan ders kitabinin istenilen düzeyde olmadigi söylenebilir. Sayfa 57'de yer alan yeni bilgiyle iliskili olan önceki bilgileri hatirlatma islevine sahip ön örgütleyici söyledir:

Bu etkinlik ders kitabinda karsilastirmali ön örgütleyici türündendir. Bu ön örgütleyiciyle 6. sinif " Esitligin korunumunu modelle gösterir ve açiklar." ve "Denklemi açiklar, problemlere uygun denklemleri kurar." kazanimiyla yeni ögrenilecek " Birinci dereceden bir bilinmeyenli denklemleri çözer. (7. sinif)" kazanimi arasinda iliskiler kurularak ögrencilerin ögrenmelerini kolaylastirmak amaçlandigindan bu ön örgütleyici karsilastirmali ön örgütleyici türünden incelenmistir. Analizler sonucu yeni bilgiyle iliskili olan önceki bilgileri hatirlatma islevine sahip tüm ön örgütleyicilerin karsilastirmali ön örgütleyiciler türünden oldugu sonucuna ulasilmistir.

Bu ön örgütleyicilerin yani sira konu girislerinde yer alan yeni ögrenilecek bilgiye dikkat çekme islevlerine sahip ön örgütleyicilerin her kazanimla ilgili olmasa da konuya dikkat çekmede etkili açiklamali ön örgütleyici türünden oldugu görülmektedir. MEB yayinlarinda bu isleve sahip ön örgütleyiciler ön bilgilerle özellikle 6. sinif cebir ögrenme alanindaki kazanimlarla iliskili iken Ada yayinciligin kitabinda konuya günlük hayatla veya diger disiplinlerle iliskisi kurularak dikkat çekilmeye çalisilan bir ön örgütleyici ile baslanmistir. Sayfa 62'de konu girisinde yer alan ve "Iki boyutlu kartezyen koordinat sistemini açiklar ve kullanir. (7. sinif)" kazanimina dikkat çekmek amaçli Türkiye'nin cografi koordinatlari ile iliskisi kurulan ön örgütleyici asagidaki gibidir:

Ada yayincilik ders kitabinda yapilan incelemeler sonucunda ön örgütleyicilerin çogunlukla yeni ögrenilecek bilgideki kavramlar arasi iliskileri aydinlatma islevine sahip oldugu söylenebilir. Bu ön örgütleyicilerin büyük çogunlugu yeni ögrenilecek bilgiye iliskin tanimlandigi açiklamali ön örgütleyici türündendir. Ancak sayfa 47'de bulunan "Cebirsel ifadelerle toplama ve çikarma islemleri yapar.(7. sinif)" kazanimiyla ilgili ön örgütleyici dikdörtgensel bölgenin alani ile ilgili ögrenmis olduklari bilgileri kullanarak yeni bilgiyi kavratmaya odaklandigindan karsilastirmali ön örgütleyicidir. Benzer sekilde sayfa 50'de yer alan " Iki cebirsel ifadeyi çarpar." kazanimiyla ilgili ön örgütleyici dikdörtgensel bölgenin alani ve çarpma isleminin toplama islemi üzerinde dagilma özelligi ile ilgili ön bilgilerinden yararlanarak iki cebirsel ifadenin çarpiminin ögrenilmesini kolaylastiran karsilastirmali ön örgütleyicidir. Yeni ögrenilecek bilgideki kavramlar arasi iliskileri aydinlatma islevine sahip açiklamali ön örgütleyici türünden sayfa 63 'de yer alan "Iki boyutlu kartezyen koordinat sistemini açiklar ve kullanir. (7. sinif)" kazanimi ile ilgili ön örgütleyici söyledir:

Yukarida verilen islevlerine ve türlerine göre ön örgütleyicilerin frekans tablosu ve bar grafigi asagida sunulmustur:

Tablo 4'te görüldügü gibi ADA yayincilik ders kitaplarinda verilen ön örgütleyicilerin MEB yayinlari ders kitabina benzer olarak daha çok yeni ögrenilecek bilgideki kavramlar arasi iliskileri aydinlatma islevine sahip oldugu söylenebilir. Bunun yani sira yeni bilgiyle iliskili olan önceki bilgileri hatirlatma islevine sahip ön örgütleyici diger islevlere sahip ön örgütleyicilere MEB ders kitabina nispeten daha sinirlidir. Ayrica yeni bilgiyle iliskili olan önceki bilgileri hatirlatma islevlerine sahip ön örgütleyiciler ön bilgilerle yeni bilgiyi iliskilendirerek ögrenmeyi kolaylastirma amaçli hazirlanmis karsilastirmali ön örgütleyici türünde iken yeni ögrenilecek bilgiye dikkat çekme islevine sahip ön örgütleyiciler açiklamali ön örgütleyicidir. Ada yayincilik ders kitabinda MEB yayinciligin ders kitabina benzer olarak en çok yeni ögrenilecek bilgideki kavramlar arasi iliskileri aydinlatma islevine sahip ön örgütleyici bulunmaktadir. Bu ön örgütleyicilerin ise büyük çogunlugu yeni bilginin ögrenilmesinde gerekli bilgilerin açiklanmasi veya tanimlanmasini içerdiginden açiklamali ön örgütleyici türündedir.

4. SONUÇLAR, TARTISMA VE ÖNERILER

Bu çalismada 7. Sinif matematik ders kitaplari cebir kazanimlarinda yer alan ön örgütleyicilerin islevlerine ve türlerine göre belirlenmesi amaçlanmistir. Çalismada MEB tarafindan 2014-2015 egitim ögretim yilinda okutulmasi uygun görülen MEB Yayinlari ve Ada Yayinciligin kitaplari incelenmis, incelemeler sirasinda Ausubel (1968)'in ifade ettigi ön örgütleyici islevleri ve türleri referans alinmistir. MEB tarafindan 2014-2015 egitim ögretim yilina ait ögretim programina uygun olarak okutulmasi önerilen kitaplarin dönemin ögretim programi yerine 4+4+4 lük egitime geçmeden önceki 6-8. siniflar ögretim programi 7. siniflar cebir ögrenme alaninda yer alan kazanimlari referans aldigi görülmektedir.

Içerigi sunus siralari incelendiginde her iki kitabin da farkli yollar izledigi söylenebilir. MEB Yayinlarina ait kitap konuyu ögretim programinda kazanimlarin verilis sirasina göre ele alirken ADA Yayinciligin kitabi "Tam sayilarin kendileri ile tekrarli çarpimini üslü nicelik olarak ifade eder. " kazanimina Tamsayilarla Islemler basligi altinda yer vermis, daha sonra cebirsel ifadeler, örüntü ve iliskiler ile denklemler alt ögrenme alanlarina göre sira izlemislerdir. Her iki kitapta da konu girislerinde dersin amaçlarinin neler oldugu veya o konu basliginda neler ögrenilecegine dair bir giris açiklamasi bulunmamaktadir. Bu açidan her iki kitabin da ögrencilere dersin hedefleri konusunda açiklamali ön örgütleyiciler sunmadigi söylenebilir. Bu sonuç Aydin (2004)'ün çalismasindaki bulgularla tutarlidir. Aydin (2004), 6 ve 7. sinif Türkçe ders kitaplarini inceledigi çalismasinda metinlerin basinda dersin hedeflerini belirten ön örgütleyicilerin yer almadigi sonucuna ulasmistir.

Her iki kitapta yer alan ön örgütleyicilerin islevlerine ve türlerine göre analizinin sonuçlari sunlardir:

- Ders kitaplarinda Ausubel (1968)'in ifade ettigi her bir isleve yönelik ön örgütleyici yer almaktadir. Ders kitaplarinda verilen ön örgütleyiciler daha çok yeni ögrenilecek bilgideki kavramlar arasi iliskileri aydinlatma amaçlidir. Yeni bilgiyle iliskili olan önceki bilgileri hatirlatma islevine iliskin ise verilen ön örgütleyiciler ise sinirlidir. Özellikle bu isleve sahip ön örgütleyicilerin her iki kitapta da sinirli olmasi ön bilgiler ve yeni bilginin iliskilendirilmesi yoluyla anlamli ögrenmenin gerçeklestirilmesi açisindan ders kitaplarinin yeterli olmadigini göstermektedir. Köseoglu vd. (2003) kitaplarin anlamli ögrenmeyi destekleyebilmesi için ön bilgilerin aktif hale getirilmesi kadar ön bilgi ile yeni bilginin anlamli bir sekilde iliskilendirilmesi gerektigine dikkat çekmektedir. Nitekim çalismanin basinda da vurgulandigi gibi anlamli ögrenme için yeni bilgiler ile ön bilgiler iliskilendirilmeli ve bütünlestirilmelidir (Kara ve Koca, 2004). Ausubel (1968)'de ön örgütleyicilerin baslica islevini ögrencilerin ön bilgileri ile yeni ögrenecekleri arasinda iliskiler kurmak olarak ifade etmektedir. Bu nedenle yapilandirmaci ögrenme yaklasimi benimsenerek hazirlanan ders kitaplarinin ön bilgiler ile yeni ögrenilecek bilgileri iliskilendirecek ön örgütleyiciler yönünden gelistirilmesi önem tasimaktadir.

- Ders kitaplarinda yer alan ön örgütleyicilerin türleri incelendiginde açiklamali ve karsilastirmali olarak 2 baslikta toplandigi görülmektedir. Her iki ders kitabinda da ön bilgilerle yeni bilgiyi iliskilendirerek ögrenmeyi kolaylastirma amaçli hazirlanmis karsilastirmali ön örgütleyiciler daha sinirli iken yeni bilginin ögrenilmesinde gerekli bilgilerin açiklanmasi veya tanimlanmasini içerdiginden açiklamali ön örgütleyici türünde ön örgütleyiciler daha fazla yer almaktadir. Benzer bir arastirma da Nakiboglu vd. (2010) tarafindan yapilmistir. Nakiboglu vd. (2010) 1996 ve 2007 yillari ögretim programlari dogrultusunda hazirlanan ders kitaplarinin ön örgütleyiciler referans alinarak karsilastirilmasi sonucunda 2007 yili programina göre hazirlanan kimya ders kitabinin hem açiklamali hem de karsilastirmali ön örgütleyicilere yer verdigi, ancak 1996 yilinda hazirlanan kitapta ise sadece açiklamali ön örgütleyici bulundugu sonucuna ulasmistir. Çalismanin sonuçlari dikkate alindiginda 7. sinif matematik dersi kitaplarinin karsilastirmali ön örgütleyicilere yer vermesine ragmen istenilen düzeyde olmamasi ders kitaplarinin yeniden gözden geçirilmesini gerekli kilmaktadir. Nitekim yine ayni çalismada arastirmacilar, ders kitaplarinda daha fazla ön örgütleyicilere yer verilmesinin, derslerde belirlenen ögretim hedeflerine ulasmada olumlu etki edecegini ifade etmektedir.

Çalismanin sonuçlari dogrultusunda asagidaki önerilerde bulunulabilir:

* Dersin hedefleri konusunda ders kitaplarinin ünite baslarinda ögrencileri hedeften haberdar etmek amaçli açiklamali ön örgütleyicilere yer verilmelidir.

* Ders kitaplarinda ögrencilerin ön bilgileri ile yeni ögrenecekleri bilgiler arasinda köprü kuran yeni bilgiyle iliskili olan önceki bilgileri hatirlatma islevine sahip ön örgütleyiciler arttirilmalidir.

* Ders kitaplarinda yeni bilgi ile ön bilgiler arasi benzerlik ve farkliliklari ortaya koyarak bu bilgileri iliskilendiren karsilastirmali ön örgütleyiciler arttirilmalidir.

* Bu çalismada ön örgütleyiciler islev ve türlerine göre yapilan siniflandirma referans alinarak incelemistir. Benzer bir çalisma diger siniflandirmalar üzerinden gerçeklestirilebilir.

* Bu çalisma 7. sinif matematik ders kitabinin cebir ögrenme alani ile ilgili kazanimlari ile sinirlidir. Benzer çalismalarda diger ögrenme alanlari ve diger matematik ders kitaplari ile gerçeklestirilebilir.

Ders kitaplarinda yer alan ön örgütleyiciler kadar bu ön örgütleyicilerin etkili bir biçimde kullanimi da önem tasimaktadir. Bu anlamda ön örgütleyicilerin etkili bir sekilde ögretimlerine entegre edilmesi ve ön örgütleyici hazirlayabilme yeterlikleri konusunda ögretmen egitimlerinin arttirilmasi önem tasimaktadir.

Sidebar

SUMMARY

The advance organizers put forward by David Ausubel are important for permanent and meaningful learning. The advance organizers are the input material related the new knowledge but more abstract, extensive and in the level of the generalization. When the relevant literature is examined, it is seen that many classification is made related the advance organizers. In this study, Ausubel's classification is taken as a reference. Ausubel divides the advance organizers to two groups including comparative provide understanding the similarities or differences between new and previous knowledge and explanatory advance organizers offer pre-knowledge about new knowledge. Another remarkable point in the relevant literature is the function of the advance organizers as well as types. Ausubel expresses this functions: reminder the previous knowledge associated with new knowledge, draw attention to new knowledge and lighting the relationship between concepts of the new information.

It can be seen that mathematics curriculums target meaningful and permanent learning. Besides the textbooks prepared based on the approaches of curriculum are still the most effective learning and teaching resources in spite of the technology development. For this reason, it is important that the textbooks take place the advance organizers for meaningful and permanent learning. In this context, this study's purpose is to determine the advance organizers in algebra learning outcomes of 7. grade mathematics textbooks in terms of their function and type. In the study used descriptive method, the research data was obtained from the mathematics textbooks used at 2014-2015 academic year. The algebra learning outcomes in the textbooks offered by MEB (Ministry of Education Publishing) and ADA publishing was examined by reference the function and type of the advance organizers. The documentary review was adopted for analyzing the data.

At the end of the study, it is seen that the textbooks suggested by the MEB appropriate to curriculum at 2014-2015 academic year adopt the algebra learning outcomes in the previous curriculum at 7. grade before 4+4+4 education system instead of the current curriculum as a reference. It can be said that both textbooks follow different paths in terms of presentation of the context. MEB publishing textbook gives place the subject in the order of the learning outcomes in the curriculum. However ADA publishing textbooks gives the "refers to the quantity of the exponents of the repeated mul tiplication with them the exact number." learning outcomes under the Operations with Integers and then tracks the algebraic expressions, patterns and relations and equations based on the sub learning areas. There is no input explanation about what the purpose of the course is and what can be learn at the title of the subject.

There are advance organizers expressed by Ausubel for each function in the textbooks. The advance organizers given in the both textbooks had a function to light the relationship between concepts of the new knowledge will be learned intensively. However, the advance organizers aimed to reminder the previous knowledge associated with new knowledge was limited. In particular, the limitation of the advance organizers had this function in the both textbooks shows that the textbooks is not qualification in terms of the realization of the meaningful learning by the relation new and pre-knowledge. Therefore, it is important to develop the textbooks prepared according to the constructivist curriculum by the direction of relation new and pro-knowledge.

At the end of the analysis, it is seen that the advance organizers in the textbooks are located in two titles as a explanatory and comparative. The comparative advance organizers prepared for easing the learning by the relation new and pre-knowledge are limited in both books. Besides, there are too many explanatory advance organizers because of including explanations and descriptions required information in learning knowledge. Considering the results of the study, although there are explanatory advance organizers, the textbooks is required the revisions because the comparative advance organizers are not in the desired level. At the end of the study, the recommendations are presented in the light of results.

References

KAYNAKLAR

Açikgöz, K. (2003). Aktif Ögrenme. Izmir: Bilis Yayinlari.

Akman, Y. ve Erden, M. (1997). Egitim Psikolojisi: Gelisim-Ögrenme-Ögretme (4. Baski). Ankara: Arkadas Yayinevi.

Altunay, U. (2000). Ön Örgütleyicilerin ve Ögrenci Tutumlarinin Ingilizce Ironik Metinlerin Anlasilmasi Üzerine Etkileri. Yayimlanmamis Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Izmir.

Altun, M., Arslan, Ç. ve Yazgan, Y. (2004). Lise Matematik Ders Kitaplarinin Kullanim Sekli ve Sikiligi Üzerine Bir Çalisma. Uludag Üniversitesi Egitim Fakültesi Dergisi, 17 (2), 131-147.

Ausubel, D. P. (1968). Educational Psychology: A Cognitive View. New York: Holt, Rinehart and Winston.

Aydin, I. S. (2004). Türkçe Derslerinde Ön Örgütleyicilerin Kullanimina Yönelik Degerlendirme ve Bu Çerçevede Türkçe Ders Kitaplarina Elestirel Bir Bakis. XII. Ulusal Egitim Bilimleri Kurultayi, Inönü Üniversitesi, 6-9 Temmuz, Malatya.

Bektas Öztaskin, Ö. (2014). Grafik Örgütleyicilerinin Sekiz Türü Ile Sosyal Bilgiler Ögretimi: Akademik Basari ve Basari Yönelimlerine Etkisi. Uluslararasi Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi, 5 (14), 83-109.

Büyüköztürk, S., Çakmak, E., vd. (2010). Bilimsel Arastirma Yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.

Çakici D. (2005). Ön Örgütleyicilerin Okumaya Yönelik Tutum ve Okudugunu Anlama Üzerindeki Etkileri. Yayimlanmamis Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Izmir.

Çakici, D. ve Altunay, U. (2006). Ön Örgütleyiciler ve Ögretimde Kullanimlari. Kastamonu Egitim Dergisi, 14 (1), 11-20.

Çakici, D. (2007). Ön Örgütleyicilerin Okumaya Yönelik Tutum Üzerindeki Etkileri. Inönü Üniversitesi Egitim Fakültesi Dergisi, 8 (14), 65-82.

Daros, D. and Onwuegbuzie, A. J., (1999). The Effect Of Advance Organizers On Achievement In Educational Research Journal-Electronic, 12 (3), 83-91.

Githua, B. N. and Nyabwa, R. A. (2008). Effects of Advance Organizer Strategy During Instruction on Secondary School Students' Mathematics Achievement in Kenya'S Nakuru District. International Journal of Science and Mathematics Education, 6 (3), 439-457.

Kara, Y. ve Özgün Koca, S. A. (2004). Bulus Yoluyla Ögrenme ve Anlamli Ögrenme Yaklasimlarinin Matematik Dersinde Uygulanmasi: Iki Terimin Toplaminin Karesi Konusu Üzerine Iki Ders Plani. Ilkögretim Online, 3 (1), 2-10.

Karasar, N. (2008). Bilimsel Arastirma Yöntemi, Ankara: Nobel Yayin Dagitim.

Kasmer N. (2011). Ortaögretim 9. Sinif Kimya Dersi Kimyasal Degisim Ünitesinde Ön Düzenleyici Kullaniminin Ögrenci Basarisina Etkisi. Yayimlanmamis Yüksek Lisans Tezi, Balikesir Üniversitesi, Balikesir.

Köseoglu, F., Atasoy, B., vd. (2003). Yapilandirmaci Ögrenme Ortami için Bir Fen Ders Kitabi Nasil Olmali (1. Baski). Ankara: Asil Yayin Dagitim.

Kurt (Korkmaz), A. I. (2006). Anlamli Ögrenme Yaklasimina Dayali Bilgisayar Destekli 7. Sinif Fen Bilgisi Dersi Için Hazirlanan Bir Ders Yaziliminin Ögrencilerin Akademik Basarilarina ve Kaliciligina Etkisi. Yayimlanmamis Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi, Adana.

Lefrançois, G. R. (1997). Psychology For Teaching. Wadsworth Publishing Company.

Lucas, S. B. and Fowler, H. S. (1975). The Effects of Utilizing Three Types of Advance Organizers For Learning A Biological Concept in Seventh Grade Science. Education Resources Information Center, ERIC Document Reproduction Service No. ED104672, [Online]: http://files.eric.ed.gov/fulltext/ED104672.pdf (Erisim Tarihi: 2014, 17 Kasim).

MEB (2013-a). Ilkögretim Matematik Dersi 1-4. Siniflar Ögretim Programi ve Kilavuzu. Ankara: MEB Yayinlari.

MEB (2013-b). Ilkögretim Matematik Dersi 5-8. Siniflar Ögretim Programi ve Kilavuzu. Ankara: MEB Yayinlari.

MEB (2013c). Ilkögretim Matematik Dersi 9-12. Siniflar Ögretim Programi ve Kilavuzu. Ankara: MEB Yayinlari.

Nakiboglu, C., Kasmer, N., Gültekin, C. ve Dönmez, F. (2010). Ön Düzenleyiciler ve 9. Sinif Kimya Ders Kitaplarinda Kullanimlarinin Incelenmesi, Ahi Evran Üniversitesi Egitim Fakültesi Dergisi, 11 (2), 139-158.

Senemoglu, N. (2003). Gelisim Ögrenme ve Ögretim: Kuramdan Uygulamaya. Ankara: Gazi Kitabevi. Somyürek, S. (2004). Bilgisayar Destekli Egitim Yazilimlarinda Kullanilan Ön Örgütleyicilerin Alan Bagimli ve Alan Bagimsiz Ögrencilerin Akademik Basarilarina Etkisi. Yayimlanmamis Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.

Story, C. M. (1998). What Instructional Designers Need To Know About Advance Organizers. International Journal of Instructional Media, 25 (3), 253- 262.

Ünsal, Y. ve Günes, B. (2004). Bir Kitap Inceleme Çalismasi Örnegi Olarak MEB Lise 1. Sinif Fizik Ders Kitabinin Elestirel Olarak Incelenmesi. Gazi Üniversitesi Türk Egitim Bilimleri Dergisi, 2 (3), 305-321.

http://www.meb.gov.tr/2014-2015-egitim-ogretim-yilinda-okutulacak-ilk-ve-orta-ogretim-ders-kitaplari/duyuru/7013 (Erisim Tarihi: 2014, 12 Ekim)