Farkli preparasyon geniþliklerinde iki elektronik apeks bulucu cihazin dogrulugunun degerlendirilmesi

Abstract

The aim of this study was to compare the accuracy of two electronic apex locator devices after root canal preparation at different sizes. Fourteen extracted mandibular incisors were used in this study. Crowns were removed at the cementoenamel junction. The actual canal length was determined by introducing a size 10 K-file into the canal until the file tip became visible at the apical foramen and then subtracting 0.5 mm from the measured length. The teeth were embedded in alginate model. Initial (pre-operative) root canal length measurements were performed by using Propex II and Root ZX mini electronic apex locators. Then, the root canals were prepared by using ProTaper rotary system to size F1. No statisticall significant difference was found between and within the readings of the Propex II and Root ZX mini electronic apex locator devices for measurements performed at the different stages. Propex II and Root ZX Mini electronic apex locator devices exhibited comparable results at the beginning of the root canal treatment and at different preparation sizes.

Headnote

ÖZET

AMAÇ: Bu çalismanin amaci iki farkli apeks bulucu cihazin farkli preparasyon çaplarindaki dogrulugunun karsilastirilmasidir.

GEREÇ VE YÖNTEM: Bu çalisma için çekilmis 14 adet insan alt keser disi kullanildi. Dislerin kronlari mine-sement birlesiminden kesilerek uzaklastirildi. Kök kanali içerisinde 10 numarali bir K-tipi ege apikalden görülünceye kadar ilerletildi ve elde edilen boy bir kumpas yardimiyla ölçüldü. Gerçek çalisma boyu için bu ölçümden 0.5 mm çikarildi ve kaydedildi. Disler periodonsiyumu taklit etmek amaciyla aljinat içerisine gömüldü. Propex II ve Root ZX mini elektronik apeks bulucu cihaz ile ilk ölçümler (preparasyon öncesi) yapildi ve kaydedildi. Daha sonra disler ProTaper döner ege sistemi ile F1 çapina kadar genisletildi. Elektonik apeks bulucu cihazlar ile tekrar ölçüm yapildi. Son olarak kök kanallari F3 çapina kadar genisletildi ve çalisma boylari cihazlar ile bir kez daha ölçüldü. Elde edilen bütün apeks bulucu cihaz verilerinin gerçek boylarla olan farklari hesaplandi. Gerçek boy ile preparasyon öncesi degerler ve sonrasi degerler farklari hem elektronik apeks bulucu cihazlar için kendi içerinde ve hem de birbirleriyle t-testi kullanilarak istatistiksel olarak karsilastirildi.

BULGULAR: Preparasyon öncesi ve diger iki preparasyon çaplarinda, Propex II ve Root ZX Mini elektronik apeks bulucu cihazlar arasinda ve kendi içlerinde istatistiksel olarak anlamli bir fark görülmedi (p>0.01).

SONUÇ: Propex II ve Root ZX mini elektronik apeks bulucu cihazlarin kök kanal tedavisi baslangicinda ve farkli preparasyon çaplarinda birbirleri ile uyumlu sonuçlar verdigi görüldü.

ANAHTAR KELIMELER: Dis apeksi; endodonti; kök kanalini hazirlama

Evaluation of the accuracy of two electronic apex locator devices at different preparation sizes

ABSTRACT

OBJECTIVE: The aim of this study was to compare the accuracy of two electronic apex locator devices after root canal preparation at different sizes.

MATERIALS AND METHOD: Fourteen extracted mandibular incisors were used in this study. Crowns were removed at the cementoenamel junction. The actual canal length was determined by introducing a size 10 K-file into the canal until the file tip became visible at the apical foramen and then subtracting 0.5 mm from the measured length. The teeth were embedded in alginate model. Initial (pre-operative) root canal length measurements were performed by using Propex II and Root ZX mini electronic apex locators. Then, the root canals were prepared by using ProTaper rotary system to size F1. Working lengths were measured again by using the two electronic apex locators. Finally, the root canals were prepared to size F3 and the working lengths were measured once more by using the same devices. Differences between the actual working length values and the electronic apex locator values (initial values and values obtained after F1 and F3 preparation sizes) were calculated and compared statistically using t-test. Comparisons were done both between the two devices and within each device.

RESULTS: No statisticall significant difference was found between and within the readings of the Propex II and Root ZX mini electronic apex locator devices for measurements performed at the different stages (p>0.01)

CONCLUSION: Propex II and Root ZX Mini electronic apex locator devices exhibited comparable results at the beginning of the root canal treatment and at different preparation sizes.

KEYWORDS: Endodontics; root canal preparation; tooth apex

GIRIS

Dogru bir çalisma boyu tespiti endodontik tedavinin en kritik asamalarindan biridir.1 Kisa çalisma boyu kök kanalinda sekillendirilmemis ve temizlenmemis alanlarin kalmasina yol açarken, taskin preparasyon ise apikal daralim bölgesinin fazla genisletilmesine ve bunun sonucunda kök ucu çevresi dokularinin zarar görmesine neden olmaktadir.2,3

Elektronik apeks bulucu (EAB) cihazlar 40 yili askin süredir kök kanalinda çalisma boyunun belirlenmesinde kullanilmaktadir. Bu cihazlar kanal egesine baglanarak egenin ucunun kök kanalini terk edip periodonsiyuma giris yaptigi noktayi belirlemek amaci ile kullanilmaktadir.4 EAB'ler insan dokusundaki karakteristik elektriksel özellikleri kullanarak apikal daralimi tespit eder.5 Çalisma boyutu tespitinde EAB cihazlarin kullanimi radyografik yöntem gibi diger yöntemlere göre daha güvenilir sonuçlar verebilmektedir. Radyografi ile çalisma boyu tespitinin EAB cihazlara göre çesitli dezavantajlari vardir. Radyografiler üç boyutlu yapinin iki boyutlu görüntülerini verdiklerinden, kök rezorpsiyonlari veya foramen apikalenin yerindeki sapmalardan dolayi bukkolingual yönde görüntülerin çakismasi dolayisiyla lokalizasyon güç olmaktadir.6,7 EAB cihazlar, ölçümleri apikal uç yerine apikal foramene göre gerçeklestirdiginden bu problem ortadan kalkmistir.4 EAB cihazlar minör çap bölgesini bulabilmek için kullanilir.1 Mikroskopik çalismalar apikal daralim bölgesinin major foramenden 0.51 1 mesafede yer aldigini göstermistir.8

Root ZX mini (J. Morita Corp., Kyoto, Japonya) daha önceden piyasada yer alan Root ZX cihazinin daha küçük boyutlu ve benzer teknolojiye sahip olan bir ver- siyonudur.9 Propex II (Dentsply Maillefer, Tulsa, OK, ABD) birden çok frekans kullanimina sahip bir EAB cihaz olarak gelistirilmistir.10

Kök kanal tedavisinde preparasyon yapildiktan sonra da çalisma boyutunun kontrol edilmesi ihtiyaci ortaya çikabilmektedir. Bu durumda dogru sonuçlarin alinabilmesi, tedavi basarisi açisindan önemlidir. Bu çalismanin amaci farkli preparasyon ebatlarinda iki elektronik apeks bulucu cihaz olan Root ZX mini ve Propex II' nin dogruluklarinin karsilastirilmasidir.

GEREÇ VE YÖNTEM

Örneklerin hazirlanmasi

Çalismada önceden çesitli nedenlerle çekilmis, 14 adet apikal gelisimini tamamlamis düz ve tek köklü alt kesici dis kullanildi. Ölçümleri kolaylastirmak için dislerin kronlari mine-sement sinirindan diskle ayrildi. Dislerin gerçek çalisma boylarini belirlemek amaciyla 10 numarali K-tipi ege ucu apikalden görününceye kadar ilerletildi. Egenin kök ucunda gözlenmesinde hassasiyeti arttirmak için ×2.5 magnifikasyona sahip büyüteç (Heine, Herrsching, Almanya) kullanildi. Egenin lastik stoperi mine-sement sinirina tam olarak yerlestirildi. Ege çikarilarak lastik stoper ve egenin ucu arasindaki mesafe 0.02 mm hassasiyetindeki bir dijital kumpas ile ölçüldü. Elde edilen ölçümden 0.5 mm çikarilarak hesaplanan ölçüm disin gerçek çalisma boyu olarak kabul edildi. Preparasyon yapilirken egeler bu çalisma boyunda kullanildi. In vitro sartlarda periodonsiyumu taklit edebilmek için disler aljinat model içerisine gömüldü11. Tüm ölçümler aljinatin nemli kaldigindan emin olmak için 2 saatlik süre içinde gerçeklestirildi.

Dislerin preparasyonu ve ölçümler

Preparasyon yapilmadan önce 10 numarali K-tipi ege kök içinde ilerletilerek her iki cihazla çalisma boyu ölçüldü. Propex II cihaziyla ölçümler yapilirken 10 numarali K tipi ege, cihazda kirmizi isigin görüldügü ve uyari sinyalinin duyuldugu mesafeye kadar ilerletildi. Root ZX mini cihaziyla ölçüm yapilirken ise, ege, cihazin ekraninda apikal 0 noktasinin görüldügü ve uyari sinyalinin duyuldugu çalisma boyuna kadar ilerletildi. Ardindan ProTaper (Dentsply Maillefer, Ballaigues, Isviçre) nikel titanyum kanal egeleri SX, S1, S2, F1 ege sirasiyla üretici firma talimati dogrultusunda kullanilarak, belirlenen çalisma boyunda preparasyon yapildi. Lastik stoper tekrar disin mine-sement kenarina hizalandirildi. Büyüteç ve dijital kumpas kullanilarak F1 preparasyon sonrasi EAB ölçümleri gerçeklestirildi ve kaydedildi. Ölçümler ve preparasyon esnasinda kanallarda %2.5 NaOCl kullanilarak irrigasyon yapildi. F2 ve F3 döner aletler kullanilarak preparasyona devam edildi ve sonrasinda tekrar her iki EAB cihaz ile ölçümler yapildi ve bu ölçümler F3 preparasyon sonrasi ölçümler olarak kaydedildi. Her iki EAB cihaz ile ölçülen preparasyon öncesi, F1 preparasyon sonrasi ve F3 preparasyon sonrasi çalisma boylari ile baslangiç çalisma boyu arasindaki farklar hesaplandi. Bu farklarin istatistiksel analizleri Student's t testi kullanilarak p<0.01 istatistiksel anlamlilik düzeyinde yapildi.

BULGULAR

EAB cihazlar için; preparasyon öncesi, F1 ve F3 preparasyon sonrasi çalisma boylari ile baslangiç çalisma boyu arasindaki farklara ait istatistiksel veriler Tablo 1'de gösterilmistir. Hem preparasyon öncesi yapilan ölçümlerde hem de preparasyon sonrasi yapilan ölçümlerde her iki EAB cihaz arasinda istatistiksel olarak anlamli bir fark çikmamistir (p>0.01). Ayrica hem Propex II hem de Root ZX mini EAB cihaz için preparasyon öncesi, F1 ve F3 preparasyon çaplari arasinda da istatistiksel olarak anlamli bir fark bulunmamistir (p>0.01).

Preparasyon öncesi ve preparasyon sonrasi yapilan ölçümlerde hem Propex II hem de Root ZX mini EAB cihazlari ile yapilan çalisma boyutu ölçümlerinin, baslangiç çalisma boyutu ile arasindaki farklarin hepsi klinik olarak kabul edilebilir olan ±1mm güven araligi içerisinde çikmistir.

TARTISMA

Çalisma boyutunun tam olarak belirlenmesi endodontik tedavinin en önemli basamaklarindan biridir. Tedavi esnasinda hekimlerin apikal daralimi gözle tespit etmesi mümkün degildir. Radyografik yöntemler ise, elde etme güçlükleri ve iki boyutlu olmalari nedeniyle sinirli bilgi verirler.12 EAB cihazlar, radyografik yöntemlerle kiyaslandiginda basarili sonuçlar vermistir.10Özellikle birden fazla seans gerektiren endodontik tedavi islemlerinde zaman zaman çalisma boyutunun kontrol edilmesi ihtiyaci ortaya çikabilmektedir ve radyografik yöntemin tercih edilmesi hastanin fazladan radyasyona maruz kalmasina yol açmaktadir. Bu durumda preparasyon yapilmis bir kök kanalinda EAB cihazin dogru sonuçlar verebilmesi tedavi basarisi için önemlidir. Bu noktadan yola çikarak bu çalismada preparasyon yapilmis kök kanalarinda iki farkli EAB cihazin dogruluklari degerlendirilmistir.

Disler, klinik durumun taklit edilebilmesi için elektrik iletkenligi olan aljinat model içerisine gömülerek elektronik ölçümler yapilmistir.11,13 EAB cihazlarin test edildigi birçok in vitro çalismada da aljinat model tercih edilmistir.

Bir çok çalismada EAB cihaz için kabul edilebilir hata payi olarak ±0.5mm kabul edilmistir ve bu oldukça hassas bir araliktir.14,15 Diger çalismalarda ise klinik olarak kabul edilebilir olan ±1.0 mm tolerans araligi kullanil- mistir.4 Biz de çalismamizda apikalde preparasyon yapildigindan ve dislerin farkli apikal daralim sekillerine sahip olabileceginden ±1.0 mm hata payini kabul ettik.

Çalismamizda kullanilan Root ZX mini ve Propex II cihazlarinin dogrulugu geçmis çalismalarda ortaya konmustur.9,16,17 Dentaport ZX, Root ZX mini, Elements Diagnostic Unit&Apex Locator ve Raypex 5 EAB cihazlarin kök kanal boyunu tespit etmede güvenilirliklerinin kiyaslandigi bir çalismada, Root ZX mini cihazinin gerçek çalisma boyutunu basarili olarak tespit edebildigi bulunmustur9. Bingo 1020 ve Root ZX EAB cihazlarinin kullanildigi bir çalismada ise kök kanal boyu tespitinde elektronik ölçümler radyografilerden daha güvenilir bulunmustur.16 Tek köklü insan disinde yapilan in vivo çalismada Propex II cihazinin kök kanal boyu tespitinde güvenilirligi arastirilmis ve cihazin etkili oldugu belirtilmistir.17 Propex II ve standart radyografik yöntemin kiyaslandigi bir çalismada, Propex II'nin daha güvenilir oldugu görülmüs; radyografik yöntemin dogrulugu %76.6 olarak bulunurken Propex II cihazinin dogrulugu %86.6 olarak bulunmustur.10 Bu çalismalardan elde edilen sonuçlar tercih edilen her iki cihazin da basarili sonuçlar verdigini göstermistir. Bizim çalismamizin sonuçlarina göre de hem Root ZX mini hem de Propex II önceki çalismalarla uyumlu olarak basarili sonuçlar göstermistir.

Bugüne kadar EAB cihazlarla yapilan çok sayida çalisma bulunmaktadir; ancak kök kanal preparasyonu yapilmis dislerde çalisma boyu dogrulugunu inceleyen çalisma sayisi azdir. Apikal çapin EAB cihazlarin dogrulugunu etkiledigi daha önceden bildirilmistir.18,19 Kovacevic & Tamarut19 apikal çap 0.25 mm oldugunda, apikal çapin 0.45 mm ve 0.75 mm'ye genisletildigi durumlara göre daha dogru ölçümler elde edildigini bildirmistir. Ebrahim ve ark.4 sirasiyla 40, 60 ve 80 numaraya kadar genisletilmis kök kanallarinda Root ZX EAB cihazin dogrulugunu incelemislerdir. Kök kanal çapinin arttiginda küçük ege kullaniminin daha kisa ölçümlere yol açabildigini bildirmislerdir. Bizim çalismamizda ise apikal çap ProTaper döner ege sistemleri ile F1 ve F3 boyutlarina kadar genisletilmistir ve sirasiyla 20 ve 30 numara apikal çap degerlerine denk gelen bu preparasyon boyutlarinda yapilan ölçümlerde her iki EAB cihaz da ±1.0 mm tolerans araliginda %100 basari göstermistir. Önceki çalismadan farkli olarak, bu çalismada apikal genisletmenin daha az olmasi preparasyon sonrasi yapilan ölçümlerin baslangiç ölçümlerine benzer sonuçlar vermesini saglamis olabilir. Akusie ve ark.20 Root ZX II ve Propex II EAB cihazlari kullanarak yaptiklari çalismalarinda apikal çapin daha genis oldugu durumlarda Root ZX'in dogrulugunun degismedigini ancak Propex II'nin dogrulugunun azaldigini bildirmislerdir. Bu çalismanin sonuçlarinin farkli çikmasinin sebebi ölçümlerdeki sapmanin 0.5mm'den fazla oldugu durumlarda basarisiz olarak kabul edilmesi olabilir.

Kök kanallarinda preparasyon yapilarak EAB cihazlarin etkinligini inceleyen baska çalismalarda ise preflaring yapilan dislerde EAB etkinliginin arttigi ve çalisma boyutuna daha rahat ulasildigi gösterilmistir.21,22 Ancak bu çalismalarda apikal bölgede bir preparasyon yapilmamistir. Bizim çalismamizda apikal bölgede preparasyon yapilmasi yaninda kök kanalinin koronal ve orta bölgelerinde de genisletilme yapilmasi sebebiyle Root ZX mini ve Propex II cihazlarinin farkli konisiteye sahip genisletmelerde uyumlu sonuçlar verdigi düsünülebilir.

EAB cihazlarin kök kanal boyu tespitinde farkli grup dislerdeki dogrulugunun kiyaslandigi bir çalismada premolar dislerin molar ve anterior dislerden daha dogru sonuçlar verdigi bulunmustur.23 Bu durumun premolar dislerin apikal foramen çaplarinin molar ve anteriorlardan daha küçük olmasindan kaynaklanabilecegi öne sürülmüstür.23 Mancini ve ark.23 yaptiklari bu çalisma ile preparasyon yapilmadan da daha genis kök kanal anatomisine sahip dislerin farkli sonuçlar ortaya çikarabildigini göstermislerdir.

Sonuç olarak EAB'ler klinik olarak etkinlikleri kabul edilmis ve yaygin olarak kullanilan cihazlardir. Bu çalismada elde edilen veriler dogrultusunda Root ZX mini ve Propex II EAB'lerin preparasyon sirasinda tekrarlayan ölçümler gerektigi durumlarda, farkli preparasyon ge- nisliklerinden etkilenmeden etkili ölçümler gerçeklestirdigi tespit edilmistir. Bu çalismanin in vitro sartlarda yapildigi göz önüne alindiginda, elde edilen bu sonucun in vivo sartlarda gerçeklestirilen ölçümler ile desteklenmesi gerektigi düsünülmektedir.

Çikar çatismasi: Yazarlar bu çalismayla ilgili herhangi bir çikar çatismalarinin bulunmadigini bildirmislerdir.

TESEKKÜR VE ANMA

Bu çalisma 21-23 Kasim 2013 tarihlerinde Istanbul Üniversitesi Dis Hekimligi Fakültesi 6. Uluslararasi Bilimsel Kongresi'nde poster bildirisi olarak sunulmustur.

Sidebar

KAYNAK GÖSTERMEK IÇIN: Demir E, Saglam BC, Koçak S, Koçak MM, Aktemur Türker S. Farkli preparasyon genisliklerinde iki elektronik apeks bulucu cihazin dogrulugunun degerlendirilmesi. Acta Odontol Turc 2015;32(2):47-50

YAYIN HAKKI: © 2015 Demir ve ark. Bu eserin yayin hakki Creative Commons Attribution License ile ruhsatlandirilmistir. Sinirsiz kullanim, dagitim ve her türlü ortamda çogaltim, yazarlar ve kaynagin belirtilmesi kaydiyla serbesttir.

[Abstract in English is at the end of the manuscript]

References

KAYNAKLAR

1. D'Assunção FL, de Albuquerque DS, Salazar-Silva JR, de Queiroz Ferreira LC, Bezerra PM. The accuracy of root canal measurements using the Mini Apex Locator and Root ZX-II: an evaluation in vitro. Oral Surg Oral Med Oral Pathol Oral Radiol Endod 2007;104:e50-3.

2. Certosimo FJ, Milos MF, Walker T. Endodontic working length determination-Where does it end? Gen Dent 1999;47:281-6.

3. Souza RA. The importance of apical patency and cleaning of the apical foramen on root canal preparation. Braz Dent J 2006;17:6-9.

4. Ebrahim AK, Yoshioka T, Kobayashi C, Suda H. The effects of file size, sodium hypochlorite and blood on the accuracy of Root ZX apex locator in enlarged root canals: an in vitro study. Aust Dent J 2006;51:153-7.

5. Nekoofar MH, Ghandi MM, Hayes SJ, Dummer PM. The fundamental operating principles of electronic root canal length measurement devices. Int Endod J 2006;39:595-609.

6. Krishnan IS, Sreedharan S. A comparative evaluation of electronic and radiographic determination of root canal length in primary teeth: An in vitro study. Contemp Clin Dent 2012;3:416-20.

7. Stein TJ, Corcoran JF. Radiographic "working length" revisited. Oral Surg Oral Med Oral Pathol 1992;74:796-800.

8. Kuttler Y. Microscopic investigation of root apexes. J Am Dent Assoc 1955;50:544-52.

9. Stoll R, Urban-Klein B, Roggendorf MJ, Jablonski-Momeni A, Strauch K, Frankenberger R. Effectiveness of four electronic apex locators to determine distance from the apical foramen. Int Endod J 2010;43:80817.

10. Chakravarthy Pishipati KV. An in vitro comparison of Propex II apex locator to standard radiographic method. Iran Endod J 2013;8:114-7.

11. Tinaz AC, Alaçam T, Topuz O. A simple model to demonstrate the electronic apex locator. Int Endod J 2002;35:940-5.

12. Aydemir H, Seven N, Yilmaz AB. Kök kanal uzunlugunun tespitinde üç klinik metodun degerlendirilmesi. Atatürk Üniv Dis Hek Fak Derg 1999;9:42-7.

13. Czerw RJ, Fulkerson MS, Donnelly JC. An in vitro test of a simplified model to demonstrate the operation of electronic root canal measuring devices. J Endod 1994;20:605-6.

14. Dunlap CA, Remeikis NA, BeGole EA, Rauschenberger CR. An in vivo evaluation of an electronic apex locator that uses the ratio method in vital and necrotic canals. J Endod 1998;24:48-50.

15. Pagavino G, Pace R, Baccetti T. A SEM study of in vivo accuracy of the Root ZX electronic apex locator. J Endod 1998;24:438-41.

16. Kaufman AY, Keila S, Yoshpe M. Accuracy of a new apex locator: an in vitro study. Int Endod J 2002;35:186-92.

17. Somma F, Castagnola R, Lajolo C, Paternò Holtzman L, Marigo L. In vivo accuracy of three electronic root canal length measurement devices: Dentaport ZX, Raypex 5 and ProPex II. Int Endod J 2012;45:5526.

18. Huang L. An experimental study of the principle of electronic root canal measurement. J Endod 1987;13:60-4.

19. Kovacevic M, Tamarut T. Influence of the concentration of ions and foramen diameter on the accuracy of electronic root canal length measurement-an experimental study. J Endod 1998;24:346-51.

20. Akisue E, Gratieri SD, Barletta FB, Caldeira CL, Grazziotin-Soares R, Gavini G. Not all electronic foramen locators are accurate in teeth with enlarged apical foramina: an in vitro comparison of 5 brands. J Endod 2014;40:109-12.

21. Ibarrola JL, Chapman BL, Howard JH, Knowles KI, Ludlow MO. Effect of preflaring on Root ZX apex locators. J Endod 1999;25:625-6.

22. De Camargo EJ, Zapata RO, Medeiros PL, Bramante CM, Bernardineli N, Garcia RB, et al. Influence of preflaring on the accuracy of length determination with four electronic apex locators. J Endod 2009;35:1300-2.

23. Mancini M, Felici R, Conte G, Costantini M, Cianconi L. Accuracy of three electronic apex locators in anterior and posterior teeth: an ex vivo study. J Endod 2011;37:684-7.