Kamu Çalisanlarinin Stres Düzeylerinin Ölçülmesi ve Eskisehir Kamu Çalisanlari Üzerine Bir Arastirma/Stress Level Measurement of Public Employees A Rese-arch on Public Officials in Eskisehir

Abstract

Stress emerges as a concept which negatively affects the efficiency and the productivity of an individual. In addition to the negative and productivity lessening effects of stress, some researchers cited various positive effects of it. A stress level that affects an increase in productivity and that doesn't cause a deterioration of health is accepted as a positive one and the studies about stress in work life mostly focus on the productivity of the employees.. This study was focused on the facts that stress forming the theoretical substructure and organizational stress concepts. The symptoms of stress upon humans as well as observed the effects of stress upon organizations were given. Through the study, the stress causing sources and the symptoms of stress was being observed by the research carried out upon the public employees in Eskisehir. The questions in the survey were formed by the search of specified cases in literature. We conclude that the public employees were exposed to various stress sources even in the case of stress sources were not an uncomfortable level.

Headnote

Kamu Çalisanlarinin Stres Düzeylerinin Ölçülmesi ve Eskisehir Kamu Çalisanlari Üzerine Bir Arastirma

Özet

Stres kisinin etkinligini ve verimliligini olumsuz yönde etkileyen bir kavram olarak ortaya çikmaktadir. Stresin yalnizca olumsuz ve basariyi azaltan etkisinin yaninda, olumlu yönleri oldugunu gösteren çalismalar da vardir. Üretim verimliligini artiran ve çalisanlarin sagligini etkilemeyen stres olumlu olarak kabul edilmektedir ve is hayatinda stres daha çok çalisanlarin verimliligi üzerine yogunlasmaktadir. Bu çalismada, arastirmanin teorik altyapisini olusturan stres ve örgütsel stres kavramlari üzerinde durulmustur. Stresin insanda görülen belirtileri verilmis, stresin örgütler üzerindeki etkileri incelenmistir. Çalisma boyunca, Eskisehir'deki kamu çalisanlari üzerine uygulanan bir arastirma ile çalisanlarin stres kaynaklari ve çalisanlarda görülen stres belirtileri incelenmistir. Çalisanlara uygulanan ankette yer alan önermeler, literatür taramasiyla elde edilen durumlarin tespiti ile olusturulmustur. Arastirma sonucunda, rahatsiz edici düzeyde olmasa bile, kamu çalisanlarinin degisik stres kaynaklarina maruz kaldiklari görülmüstür.

Anahtar Kelimeler: Stres, Kamu Çalisanlari

Stress Level Measurement of Public Employees A Research on Public Officials in Eskisehir

Abstract

Stress emerges as a concept which negatively affects the efficiency and the productivity of an individual. In addition to the negative and productivity lessening effects of stress, some researchers cited various positive effects of it. A stress level that affects an increase in productivity and that doesn't cause a deterioration of health is accepted as a positive one and the studies about stress in work life mostly focus on the productivity of the employees.. This study was focused on the facts that stress forming the theoretical substructure and organizational stress concepts. The symptoms of stress upon humans as well as observed the effects of stress upon organizations were given. Through the study, the stress causing sources and the symptoms of stress was being observed by the research carried out upon the public employees in Eskisehir. The questions in the survey were formed by the search of specified cases in literature. We conclude that the public employees were exposed to various stress sources even in the case of stress sources were not an uncomfortable level.

Key Words: Stress, Public Employess

1. Giris

Her sektörün verimli ve etkili olabilmesi için her çalisanin bireysel kapasitesini mümkün olan en üst düzeye çikarmak, çalisma arzusunu arttirmak gerekliligi inkar edilemez bir gerçektir. Is görenler yaptiklari isten veya is ortamindan memnun olduklari, bulunduklari ortamdaki stres faktörlerinden etkilesimlerinin minimum oldugu ölçüde bireysel motivasyonlari saglanir ve dolayisiyla ayni ölçüde çalismalarinda verimli olurlar. Günümüzde kamu kurum ve kuruluslari için sektöründe özel sektörde oldugu gibi insan sermayesinden en üst düzeyde yararlandigi ve böyle bir mekanizmayi basarili bir sekilde çalistirdigini söylemek zordur. Ancak isten çikarilma korkusu, günlük islerini yetistirme sikintisi gibi is stresinin bir parçasi olan etkenler özel sektöre kiyasla kamu sektöründe az oldugu söylenebilir.

Bu çalismanin amaci; stresi, belirtilerini, strese neden olan kisisel ve örgütsel faktörleri açiklamak ve stresle nasil bas edilecegi konusunda bilgi vermektir. Uygulama asamasinda ise kamu sektöründe çalisanlarin performansini etkileyen stresin çalisan memnuniyeti üzerine etkisi, uygulanan anket araciliyla incelenecektir. Stres ve memnuniyet düzeylerinin çalisanlarin cinsiyet, medeni durum, yas, egitim seviyesi, tecrübe, aylik gelir, bölüm, statü ve sube gibi demografik özelliklerine göre dagilimi arastirilacaktir. Çalisanlarin performansi ve verimliligi çalistiklari ortamdan memnuniyetleriyle alakali oldugu daha önceki birçok arastirmada kanitlanmistir.

2. Stres

Stres kavrami, sanayilesen her toplumdaki bireylerin ögrenip kullandigi psikolojik kavramlardan biridir. Stres, herkes tarafindan bilinmesine ragmen, çogu insan bu kavrami hem yanlis hem de farkli anlamda kullanmaktadir. Stres denilince, çogu insanin aklina hemen olumsuz ifade tarzi gelmektedir. Fakat böyle bir düsünce yanlistir. Çünkü stres çalisma yasamindaki sartlara göre zararli veya zararsiz olabilir. Baska bir deyisle, stresi iyi ve kötü biçimlerde düsünmek mümkündür. Örnegin, çok dersten ikmale kalan veya çok sevilen bir insanin hastalanmasindan kaynaklanan stres kötü, çaliskan bir ögrencinin takdir listesine girmesi, insanlarin daha yukarilara terfi etmesinden kaynaklanan stres ise, iyi olarak degerlendirilir (Güney, 2007, s. 594).

Iwanchevich ve Matteson stres terimini; "uyaranlar, tepkiler ve iki etkinlik arasindaki etkilesim" biçiminde tanimlamislardir. Lazarus'a göre stres "insanlar üzerinde fizyolojik, sosyal ve psikolojik sistemlerde rahatsizlik yaratabilecek asiri taleplerin sonucudur" (Garipoglu, 2007, s. 3).

2.1. Çalisma Yasami ve Stres

Bugünün modern toplumunda özellikle son derece gelismis ve ayni ölçüde karmasiklasmis olan örgütlerde yer alan insanlari stressiz düsünmek mümkün degildir. Insanlar yasamlarinin büyük bir kismini iste geçiriyor. Dolayisiyla is ortaminda bulunan herkes zamaninin çogunu is ve isle ilgili faaliyetlerini düsünerek geçirir. Fakat özellikle yönetim kademesinde yer alanlarin isi düsünmedikleri bir anini bulmak oldukça zordur. Bu nedenle insani strese sokan temel faktörlerin basinda is yasaminin yer aldigini söylemek yanlis olmayacaktir (Güney, 2007, s. 595).

2.1.1. Çalisma Yasaminda Stres Kaynaklari

Çalisma yasaminda stres yaratan (kisisel ve örgütsel stres faktörleri) faktörler karsisinda bilim adamlari birçok arastirma yapmis ve elde ettikleri verileri degerlendirerek bazi siniflamalar yapmistir. Siniflandirma yapilirken dikkate alinan temel noktalardan bazilari sunlardir:

* Isle Dogrudan Ilgili Unsurlar,

* Çalisma Yasamindaki Mesleki Gelisme,

* Çalisanlarin Örgütteki Rolü,

* Örgüt Disi Sosyal Iliski,

* Örgütsel Iklim.

Çalisma yasaminda stres yaratan faktörler bireyin çevresinde, stres ise bireyin kendisindedir. Stres yaraticilarini fiziksel, sosyal ve duygusal olmak üzere üç grupta toplamak mümkündür. Fiziksel stres kaynaklari; çalisanin çevresinden kaynaklanan ve fiziksel bir strese yol açan ve insani, sonuçlar konusunda endiseye yönelten kaynaklardir. Sosyal stres kaynaklari çalisma yasamindaki bireyler arasi iliskilerle ilgilidir. Burada stres yaratan fiziksel bir unsur degil baska bir insandir. Duygusal etmenler, çalisanlarin çevreleriyle olan iliskilerini algilama biçimleri olup, kiside engelleme, kaygi, kizginlik veya buna benzer stres duygularina neden olurlar (Güney, 2007, s. 598).

3. Örgütsel Stres Kaynaklari

Simsek ve Çelik'e göre mesleki farkliliklar, rol çatismasi ve belirsizligi ile asiri is yükü ve az çalisma, fiziksel kosullar gibi faktörler, stresi olusturan örgütsel faktörler olarak kabul edilmektedir.

McGrath'a göre stres faktörlerinin siniflandirmasi su sekildedir:

* Görev kaynakli stres (isin zorlugu, belirsizligi ve is yükünün fazlaligi vb.),

* Role bagli stres (çatisma, rol belirsizligi, is yogunlugu vb.),

* Davranis ortamindan kaynaklanan stres (kalabaligin etkisi vb.), (Akt. Ertekin, 1993)

Luthans'a göre örgütteki stres kaynaklari dört grupta toplanmaktadir:

* Örgütsel Politikalar

* Örgütün Yapisal Özellikleri

* Fiziksel Kosullar

* Örgütsel Süreçler (Akgündüz, 2006, s. 26).

4. Uygulama

4.1. Arastirmanin Amaci

Kamu kurum ve kuruluslarinda çalisan personel, is hayatinda birçok nedenle stresle karsi karsiya kalmaktadir. Stresin kaynagi ve etkileri ise faaliyet gösterilen sektöre ve kisilere göre farklilik göstermektedir. Ancak gerek yapilan isin niteligi gerekse çalisilan ortamdaki maddi olanak, yöneticilerle iletisim, terfi gibi faktörler kisilerin beklentilerine göre farklilik göstermekte ve bu durumda az ya da çok her sektörde stresin varligini hissettirmektedir. Arastirmamizda, degisik sektörlerde faaliyet gösteren kamu çalisanlari üzerinde stresin etkileri incelenmistir. Stresin çalisanlar üzerinde etkileri bireysel ve örgütsel olmak üzere iki boyutta ele alinarak stresin etkileri bu boyutlar altinda gözlemlenmistir. Arastirmamizin amaci kamu çalisanlarinin is hayatinda karsilasabilecekleri stres kaynaklarini, çalisanlarin stres düzeylerini azaltmaya yönelik bulgulari, strese karsi koyma yollarini ortaya çikararak bu faktörlerin yeniden düzenlenmesi, çalisanlardaki stresin azaltilarak gerek çalisanlarin yasam kalitesinin artirilmasina gerekse sundugu hizmetin iyilestirilmesine isik tutmaktir.

4.2. Arastirma Yöntemi

Milli Egitim, PTT Basmüdürlük, Üniversite (ESOGÜ), Gelir Idaresi kurumlari basta olmak üzere bu kurumlarda çalisanlar arastirma evrenimizi olusturmaktadir. Arastirmamizda mekan sinirlamasi yapilarak Eskisehir ili ele alinmistir. Arastirmamizin anket sorulari Eskisehir ilinde bulunan her kamu kurumunda çalisan personele basit tesadüfi yöntemle seçilerek 100'er adet dagitilmis, 271 kisi anketimizi doldurarak geri göndermistir. Eskisehir ilinde faaliyet gösteren kamu kurum ve kuruluslarinda çalisan 271 kisi arastirmamizda örneklemi olusturmaktadir.

Yapilan arastirmada veri toplama yöntemlerinden anket metodu kullanilmaktadir. Anket lari Esra GARIPOGLU tarafindan 2007 yilinda hazirlanan "Stres Yönetimi ve Banka Çalisanlari Üzerine Yapilan Bir Arastirma" baslikli tez arastirmasinda uygulanan anket formundan yararlanilmistir.

Anket çalismasinda; örgütsel stres kaynaklarini olusturan 62 önerme ve personelin demografik özelliklerini belirleyici 8 soru yer almistir. Ankette önermelere verilecek cevaplar için bes aralikli Likert Ölçegi kullanilmistir. Arastirmaya katilanlardan, kendilerine en uygun gelen seçenegi doldurmalari istenmistir. Puanlama ise, önermelerin her biri strese neden olacak sekilde verilmis oldugundan, isaretlenen basamagin tasidigi agirlik alinmistir. Örnegin; "Kesinlikle Katiliyorum" seçenegini isaretlemis olan anket katilimcisi o önerme için 5 puan, "Kesinlikle Katilmiyorum" seçenegini isaretlemis olan katilimci, 1 puan almistir.

Puanlamada, 3 puan "Kararsizim" tercihine karsilik gelmektedir. Böylece anketteki önermelerin her birine verilen cevaplar stres puani olmustur. Her önerme için, stres puanlarinin katilimci sayisina orani ile, tüm katilimcilarin ortalama stres puanlari hesaplanmistir.

Stres kaynaklarini, kendi aralarinda 6 temel gruba ayirarak, ortalama degerleri hesaplanmistir. Yüksek puanlar, stres kaynaklarinin denekler açisindan önemli stres yapicilar oldugunu göstermektedir.

Buna göre, kararsiz kalan ve 3 puani tercih eden anket katilimcilarinin egiliminin 2 veya 4 puana ne kadar ve hangisine yakin olabilecegi belli degildir. Bu nedenle, stres ortalama puani 3'ün üzerinde olan stres nedenleri personeli nasil etkiledigi yorumlanmistir.

4.3. Güvenilirlik Analizi

Çalisma için hazirlanan anketin güvenilirligini ölçmek için, bu çalismada 271 denek üzerinde uygulama yapilmis olup, Cronbach Alpha degeri (güvenilirlik katsayisi) hesaplanmistir. Gelistirilen Likert tipi anket verilerinin güvenilirligi ölçülmüs, analiz sonucunda, anket verilerinin Alpha katsayisi, 0,942 olarak saptanmistir. Bu deger 1.00'a yakin bir deger oldugundan anketin güvenilir olduguna ve dolayisiyla uygulamada kullanilmasina karar verilmistir.

5. Bulgular ve Yorumlar

Ankete Katilanlarin Demografik Özellikleri: Bu ankete katilan kisilerin demografik özellikleri kapsaminda cinsiyetlerine, medeni durumlarina, yas gruplarina, egitim düzeylerine, toplam çalisma sürelerine, bulunduklari sektördeki çalisma sürelerine, gelirlerine ve çalistiklari sektöre göre dagilimlarinda sahip olduklari özellikler söyledir:

5.1. Yapilan Isin Özelligi Ile Ilgili Stres Kaynaklarinin Degerlendirilmesi

Yapilan isin özelligi ile ilgili stres kaynaklarinin neler olabilecegi degerlendirildiginde, toplam 28 ifadeden 23'ü 3 ve üzerinde deger almistir. Yapilan isin özelligi ile ilgili stres kaynaklarina bakildiginda çalisma saatlerindeki düzensizlik, görev ve sorumluluk alanlarinin tam olarak belirlenmesinden kaynaklanan çalisanlar tarafindan yapilan islerin anlamsiz bulunusu, yöneticilerin açik net ifadelerle ne istedigini belirtmemesi stres kaynagi olarak görülmektedir. Bunun yani sira is yerindeki izin problemleri de strese yol açmaktadir. Çalisanlarin daha iyi is yapma çabalarinin engellenmesi konusu stres kaynagi gibi görülmekle birlikte, daha iyi is yapma gayretinin kurumun çalisma talimatlari ile çatismamasi ve yapilan arastirma ve inceleme sonucu elde edilen görüslerin yöneticilerin tecrübe ve öngörüleri ile çelismemesi konusu göz ardi edilmemelidir. Islerin zamaninda görülmesi ve ilgili isin bitirilmesi için ayrilan sürenin verimli ve etkin kullanilabilmesi çok önemlidir.

5.2. Yönetici ile Ilgili Stres Kaynaklarinin Degerlendirilmesi

Yönetici ile ilgili stres kaynaklari degerlendirildiginde, toplam 9 ifadeden 7 adedi 3 ve daha üzerinde deger almistir. Tabloda ortaya çikan duruma göre, yöneticilerin isini bilen, yetenekli, iletisim becerilerine sahip olmamalari çalisanlara arasinda stres yaratmaktadir. Yöneticilerin is akisinin aksamamasi için çalisanlarini egitime yeterince göndermemesi, çalisanin bilgi eksikligi oldugunu düsündügü konularda bir is yaparken kendilerini stres altinda hissedebilmektedir.

5.3. Mesleki Ilerleme, Terfi ve Takdir ile Ilgili Stres Kaynaklarinin Degerlendirilmesi

Mesleki ilerleme, terfi ve takdir ile ilgili stres kaynaklari degerlendirildiginde, toplam 7 stresörden 1'i 3 ve daha üzerinde deger almistir. Kamu sektöründe terfi durumlarinda siyaset, üst makamlarda tanidik birilerinin olmasi avantaj sayilabilmesi çalisanlari terfi durumlarinda stres kaynagi olmaktadir.

5.4. Maddi Olanaklar ile Ilgili Stres Kaynaklarinin Degerlendirilmesi

Maddi olanaklar ile ilgili stres kaynaklari degerlendirildiginde, toplam 7 stres kaynagindan 1'i 3 ve üzerinde deger almaktadir.

5.5. Yapilan Isin Özelligi ile ilgili Stres Kaynaklarinin Sektörel Karsilastirmasi

Yapilan isin özelligi ile ilgili stres kaynaklarinin sektörlere göre farkliligini ölçmek için tek yönlü varyans analizi testi uygulanmistir.

p <a (0,0001 < 0,05) oldugundan dolayi sektörlere göre stres faktörü açisindan anlamli bir farklilik bulunmaktadir. Bu farkliligin hangi sektörden kaynaklandigini belirlemek için yapilan Tukey çoklu karsilastirma sonuçlari Tablo 8'de verilmistir.

Sektörlere göre yapilan isin özelligi ile ilgili farkliligi incelendiginde finans sektörünün diger 6 sektöre göre anlamli bir farkliliginin oldugu görülmektedir. Yapilan isin özelligine göre Finans sektöründe diger sektörlere göre daha az stres görülmekle beraber üniversite sektöründe ise maliye ve finans sektörüne göre daha fazla stres yasanmaktadir.

5.6. Yönetici ile Ilgili Stres Kaynaklarinin Sektörel Karsilastirmasi

Yönetici ile ilgili stres kaynaklarinin sektörlere göre farkliligini ölçmek için tek yönlü varyans analizi testi uygulanmistir.

p < a(0,0001 < 0,05) oldugundan dolayi sektörlere göre yönetime bakis açisi faktörü arasinda anlamli bir farklilik bulunmaktadir. Farkliligin hangi sektörden kaynaklandiginin analizi (Tukey çoklu karsilastirma sonuçlari) Tablo 10'da verilmistir.

Sektörlere göre yönetici ile ilgili stres kaynaklarinin farkliligi incelendiginde maliye sektörünün saglik, egitim, ulastirma, üniversite sektörleriyle anlamli bir farkliliginin oldugu görülmektedir. Ayni zamanda egitim sektörünün de maliye ve finans sektörüyle anlamli bir farkliligi vardir. Maliye sektöründe çalisanlar saglik, egitim, ulastirma, üniversite sektörlerine göre yönetim baskisi daha az, çalisan yönetici iliskisi daha iyidir. Egitim sektöründe çalisanlar ise maliye ve finans sektörüne göre daha çok yönetim baskisi hissetmektedirler.

5.7. Maddi Olanaklar ile Ilgili Stres Kaynaklarinin Sektörel Karsilastirma

Maddi, olanaklar faktörünün sektörlere göre farkliligini ölçmek için tek yönlü varyans analizi testi uygulanmistir. p < a(0,001 < 0,05) oldugundan dolayi sektörlere göre maddi olanaklar faktörü açisindan anlamli bir farklilik bulunmaktadir. Bu farklilik ise; asagidaki tabloda incelenmistir.

Sektörlere göre maddi olanaklar faktörünün farkliligi incelendiginde finans sektörünün ulastirma ve diger sektörlerle anlamli bir farkliliginin oldugu görülmektedir. Finans sektörü ulastirma ve diger sektörlere göre maddi olanaklar yönünden daha rahattir.

5.8. Mesleki Ilerleme, Terfi ve Takdir ile Ilgili Stres Kaynaklarinin Sektörel Karsilastirmasi

Mesleki ilerleme, terfi ve takdir ile ilgili stres kaynaklarinin sektörlere göre farkliligini ölçmek için yapilan tek yönlü varyans analizi testinin sonucunda p < a(0,0001 < 0,05) oldugundan, sektörlere göre, mesleki ilerleme, terfi ve takdir ile ilgili stres kaynaklari açisindan anlamli bir farklilik bulunmaktadir. Bu farkliligin hangi sektörden kaynaklandigini belirlemek için Tukey Çoklu Karsilastirma analizi yapilmistir.

Sektörlere göre mesleki ilerleme, terfi ve takdir ile ilgili stres kaynaklarinin farkliligi incelendiginde maliye sektörünün saglik, egitim, ulastirma, finans ve diger sektörlerle anlamli bir farkliliginin oldugu görülmektedir. Ayni zamanda egitim sektörünün de maliye ve üniversite sektörüyle anlamli bir farkliligi vardir. Maliye sektöründeki is görenler egitim ve ulastirma sektöründeki is görenlere göre daha az mesleki terfi ve takdir imkanina ulasmakta, egitim sektöründeki is görenler ise maliye ve üniversite sektöründeki is görenlere göre daha fazla mesleki terfi ve takdir imkanina ulasmaktadirlar.

11. Sonuç

Stres olusumunda birçok çevresel faktör rol oynamakta ve bu çevresel faktörler stres yaratici ortam olusturmaktadir. Günümüzde çalisanlar ve yöneticiler çok rekabetli, degisken, belirsizlik ve hatta muglakligin hakim oldugu is ortamlarinda çalismaktadirlar. Özellikle stres yaratan faktörler, yönetici ve çalisanlarin kontrol altina alamayacaklari nitelikte, diger bir degisle, yakin ve genel çevre kosullarindan kaynaklanmakta ise, yönetici ve çalisanlar bu ortamlara özveri ve uyum göstermekte zorlanmaktadirlar. Bu durum, örgütte, örgütsel stres kavraminin ortaya çikmasina neden olmus, bilim adamlari ve arastirmacilari bu konuda çalismaya, arastirma yapmaya, fikirler ve yeni düsünceler üretmeye yöneltmistir.

Bu çalismada; finans, maliye, egitim, üniversite, saglik, ulastirma personeli üzerinde bir arastirma yapilmistir. Arastirmada, bu sektördeki kamu personelini etkileyen örgütsel stres kaynaklarini, personelin is performansini olumsuz yönde etkileyen ve amaçlarina ulasmada kendilerini rahatsiz eden stres kaynaklari belirlenmeye çalisilmis, stresin bu kisiler üzerinde ne derece etki ettigi açiga çikarilmistir. Yapilan anket çalismasinda, stres, yönetime bakis açisi, maddi olanaklar ve is tatmini faktörleri durumlari yer almistir.

Özellikle yapilan analizden de anlasilacagi üzere, sektörlerin stres ve is tatmini üzerine çalisanlarina hizmet içi egitimler vermesi gerekmektedir. Ayrica yöneticilerin çalisanlarina açik net anlasilir sekilde talimat vermeleri, çalisanlara görev alani disindaki isler verildiginde baski olusturmamalari gerekmektedir. Kamu alaninda çok yaygin görülmeyen ödüllendirme sisteminin olusmasi ise is görenlerin performansini artiran bir faktör oldugu unutulmamali, bu yönde çalismalar yapilmalidir.

Stresle etkili bir biçimde basa çikilmasi gerekir. Stresle basa çikmada herkes için iyi olan ortak bir çözüm yolu yoktur. Her insanin zayif noktasi, devamli olarak strese maruz kaldigi zaman açik veren zayif bir yönü vardir. Bundan dolayi, kisi kendi kisilik ve yasam tarzina uygun olan yöntemleri bulup denemelidir. Bir baska deyisle birey stresinin yönetimini ele almalidir.

References

Kaynaklar

Akar C. , Yildirim T. (2008). "Yöneticilerin Örgütsel Baglilik, Is Tatmini Ve Rol Stres Kaynaklari Arasindaki Iliskiler: Yapisal Denklem Modeliyle Beyaz Et Sektöründe Bir Alan Uygulamasi" Gazi Üniversitesi Iktisadi Ve Idari Bilimler Fakültesi Dergi, I C:10, S:2.

Akgündüz, S. (2006). "Örgütsel Stres Kaynaklarinin Çalisanlarin Is Tatmini Üzerindeki Etkisi ve Banka Çalisanlari Için Yapilan Bir Arastirma", Yüksek Lisans Tezi.

Ari G., Bal H. , Bal E. (2010). "Ise Bagliligin Tükenmislik Ve Isten Ayrilma Niyeti Iliskisindeki Aracilik Etkisi: Yatirim Uzmanlari Üzerinde Bir Arastirma", Süleyman Demirel Üniversitesi Iktisadi Ve Idari Bilimler Fakültesi Dergisi, C.15, S.3.

Atilgan T. , Dengizler I. (2007). "Hazir Giyim Sektöründe Örgütsel Stres Üzerine Bir Arastirma" Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C: 9, S: 2.

Aydin S. (2004). "Örgütsel Stres Yönetimi", Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi C. 6, S: 3.

Baltas, A. ve Batlas Z. (1999). Stres ve Basa Çikma Yollari, Remzi Kitabevi.

Batigün A. , SAHIN N. (2006). "Is Stresi ve Saglik Psikolojisi Arastirmalari Için Iki Ölçek: A-Tipi Kisilik ve Is Doyumu", Türk Psikiyatri Dergisi, , 17(1):32-45.

Basaran, I. Ethem. (1982). Örgütsel Davranis, A.Ü. Egitim Bilimleri Fakültesi Yayini, Ankara.

Braham, B. J. (1998). Stres Yönetimi. Ates Altinda Sakin Kalabilmek, (Çev.: Vedat G. Diker), Hayat Yayinlari, Istanbul.

Cüceloglu, D. (1994). Insan ve Davranisi, Psikolojinin Temel Kavramlari, Remzi Kitabevi, Istanbul.

Erdogan, I. (1999). Isletme Yönetiminde Örgütsel Davranis, Dönence Basim ve Yayin Hizmetleri, Istanbul.

Ersari, G., Naktiyok, A. (2012). "Is Görenin Içsel ve Dissal Motivasyonunda Stresle Mücadele Tekniklerinin Rolü" Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 2012 16 (1): s. 81-101,Erzurum.

Emhan, A. , Gök R. (2011). "Bankacilik Sektöründe Personel Memnuniyeti ve Örgütsel Baglilik Arasindaki Iliskilerin Arastirilmasi." Finansman ve Muhasebe Dergisi (Temmuz 2011).

Ertekin, Y. (1993). Stres ve Yönetim, TODAIE, Ankara.

Eren, E., (2004). Örgütsel Davranis ve Yönetim Psikolojisi, Beta Basim Yayim Dagitim, Istanbul.

Garipoglu, E., (2007). "Stres Yönetimi ve Banka Çalisanlari Üzerine Yapilan Bir Arastirma" Yüksek Lisans Tezi

Gümüstekin G. (Temmuz-Aralik 2004). "Örgütsel Stres Yönetimi Ve Uçucu Personel Üzerinde Bir Uygulama", Erciyes Üniversitesi Iktisadi Ve Idari Bilimler Fakültesi Dergisi,), S: 23, Ss. 61-85.

Güney, S. (2007). Yönetim ve Organizasyon, Nobel Yayin Dagitim, Ankara.

Kök S. (Nisan 2006). "Is Tatmini Ve Örgütsel Bagliligin Incelenmesine Yönelik Bir Arastirma", Pamukkale Üniversitesi Iktisadi ve Idari Bilimler Dergisi, C: 20 S: 1.

Lewis, D., (1995). Bir Dakikada Stres Yönetimi, Çev. Nedime Harmandagli, Arda's Yayinlari, Izmir.

Pehlivan, I. (1995). Yönetimde Stres Kaynaklari, Pegem Yayinlari, Ankara.

Poyraz K. , Kama B. (2008). "Algilanan Is Güvencesinin, Is Tatmini Örgütsel Baglilik ve Isten Ayrilma Niyeti Üzerindeki Etkilerinin Incelenmesi", Süleyman Demirel Üniversitesi Iktisadi ve Idari Bilimler Fakültesi Dergisi C.13, S.2.

Sahin, N., (1995). Stresle Basa Çikma. Olumlu Bir Yaklasim, Sistem Yayincilik, Istanbul.

Simsek, M. Serif, Tahir Akgemci, Adnan Çelik (2001). Davranis Bilimlerine Giris ve Örgütlerde Davranis, (2. Baski), Nobel Yayin Dagitim, Ankara.

Uzun Ö. , Yigit E. (Nisan 2011). "Örgütsel Stres Ve Örgütsel Baglilik Iliskisi Üzerine Orta Kademe Otel Yöneticileri Üzerinde Yapilan Bir Arastirma", ESOGÜ IIBF Dergisi, 6(1), 181-213.