Isparta bölgesindeki çocukluk çaðý zehirlenmelerinin deðerlendirilmesi/Evaluation of childhood poisoning in Isparta region

Headnote

ÖZET

Amaç: Çalismamizda Süleyman Demirel Üniversitesi Tip Fakültesi Hastanesi Çocuk Acil servisine basvuran zehirlenme vakalarini retrospektif degerlendirmesi amaçlanmistir.

Yöntemler: Çocuk acil servisine Temmuz 2013-Temmuz 2014 tarihleri arasinda basvuran olgular geriye dönük olarak tarandi. Olgularin yas, cinsiyet, basvuru süreleri, zehirlenmeye neden olan maddeler, zehirlenme sekli, etkenin alinis amaci, semptomlar ve hastaneye yatis durumlari degerlendirildi.

Bulgular: Çalisma için yaslari 1-18 yas arasinda (ortalama 8,9±6,3 yil) 82 olgunun dosyasi tarandi. Olgularin 50'si (%60,9) kiz, 32'si (%39,1) erkekti. Çocuk acil ünitemize getirilen vakalarin %3,6'sini zehirlenme olgulari olusturuyordu. Zehirlenme olgularinin %51'i 1-5 yas grubu çocuklardi. Intihar amaçli zehirlenen 30 hastanin 30'u (%100) kiz ve hepsi 12 yas üstünde idi. En sik zehirlenme nedeni ilaçlar olup (%76), bunlari insektisitler ve bitkisel maddeler izliyordu. Zehirlenmeye en çok neden olan ilaç grubu grip ilaçlari (%14), antidepresanlar (%13) ve parasetamol'du (%12).

Sonuç: Bu çalismada çocukluk çagi zehirlenmelerinin oyun çagi ve adölosan dönem olmak üzere iki dönemde pik yaptigi tespit edilmistir. Ailelerin egitimi ve alinacak basit önlemlerle oyun cagindaki çocuklarin kaza sonucu olan zehirlenmelerinin büyük ölçüde önlenebilecegini düsünmekteyiz. Ayrica, ailelerin adölesan yas grubunda ki kiz çocuklarinin psikolojilerine uygun davranmasi ve gerekli durumlarda konusunda uzman olan kisilerden yardim almalari gerekmektedir.

Anahtar kelimeler: Çocukluk çagi, Isparta bölgesi, zehirlenme

ABSTRACT

Objective: The purpose of this study was to assess the patients who presented with intoxication case to our Children Emergency Department of Süleyman Demirel University Medical Faculty Hospital, retrospectively.

Methods: The patients, who were admitted to our children emergency service between the dates July 2013 and July 2014 were searched retrospectively. The age, sex, the admission time, the admission duration, the way of intoxication, symptoms, the items caused intoxication, the aim of taking the item and the hospital stay of the cases were evaluated.

Results: For the study, the files of 82 patients aged from 1 to 18 years (mean 8,9±6,3 years) were scanned; 50 (60.9%) cases were female, 32 (39.1%) were male. Intoxication cases constituted 3.6% of all cases admitted to the children's emergency unit over one year period. A high proportion (51%) of intoxication cases were between 1 and 5 years of age. Thirty of the thirty (100%) patients that were intoxicated because of a suicide attempt were girls and all of them were over 12 years of age. The most common substance for intoxication was drugs (76%), followed by insecticides and herbal (6.5%). Amon the medication, cold relief drugs (14%), antidepressant (13%) and paracetamol (12%) drugs were most common.

Conclusion: Poisoning shows a peak in two periods of childhood and adolescence in this study. We think that accidental ingestion in childhood can be prevented by parents' education and simple precautions in general. In addition, we recommend that families should demonstrate appropriate approaches, especially with regards to the psychology of adolescent girls, and, if necessary, get help from a specialist.

Key words: Childhood, poisoning, Isparta region

GIRIS

Çocukluk çagi zehirlenmeleri ülkemizde ve Dünya'da sik görülen bir saglik sorunudur. Zehirlenme olgulari, özellikle çocukluk yas grubunda acil servise basvuran hastalar arasinda önemli bir yer tutar [1]. Zehirlenme, vücuda toksik olan bir maddenin girmesi veya normal dozda toksik olmayan bir maddenin yüksek dozda alinmasiyla insana zarar vermesidir. Zehirlenme bütün yas gruplarinda görülebilmekle birlikte zehir danisma merkezlerine bildirilen vakalarin %50'den fazlasini bes yas altindaki çocuklar olusturmaktadir [2-4]. Zehirlenmeye yol açan etkenler yasanilan bölgeye, toplumun gelenek ve göreneklerine, egitim düzeyine ve mevsimlere göre degiskenlik göstermektedir [1,5-8]. Bu nedenle her ülkenin, hatta her bölgenin zehirlenme ile ilgili özelliklerinin belirlenip, önlemlerin bu duruma göre planlanmasi gerekmektedir.

Zehirlenmeler çocukluk çaginda önemli ölüm nedenlerinden biri oldugundan, bu vakalarda hizli bir sekilde alim öyküsü ögrenilmeli, fizik muayenesi dikkatli bir sekilde yapilmali ve en kötü senaryoyu düsünerek hareket edilmelidir. Zehirlenmeler acil müdahale edilmesi gereken hasta grubudur. Bazen hastalar zehirlenme hikayesi olmadan ensefalopati ya da koma tablosuyla acile gelebilmektedir. Çocukluk çagi zehirlenmeleriyle ilgili yapilmis farkli çalismalarda görülme sikligi %0,33'den %7,6'a kadar degisen farkli oranlarda bildirilmistir [9,10]. Ülkemizde yayinlanan farkli çalismalarda ise bu oranlar %0,4 ile %5,5 arasinda degismektedir [11].

Bu çalismanin amaci hastanemiz acil servisine basvuran çocukluk çagi zehirlenmelerini degerlendirmek ve bu konuda alinabilecek önlemlere dikkat çekmektir.

YÖNTEMLER

Çalismamiz Süleyman Demirel Üniversitesi Tip Fakültesi çocuk acil servisine Temmuz 2013-Temmuz 2014 tarihleri arasinda basvuran zehirlenme vakalarinin dosyalari geçmise dönük incelenerek yapildi. Hastalarin dosya kayitlarina bakilarak yas, cinsiyet, basvurdugu mevsim, aldigi madde veya ilaç, karsilasma yolu, ilaç alimindan sonra basvuru anina kadar geçen süre, semptomlar, klinik bulgular, yapilan müdahaleler, komplikasyonlar, hastanede yatis süresi ve yogun bakim gereksinimi açisindan degerlendirildi.

Zehirlenme etkenleri ilaçlar, besinler, bitkisel maddeler, keyif verici maddeler ve insektisitler olarak gruplara ayrildi. En büyük grubu olusturan ilaçlarda kendi içinde analjezik ve antipiretik, antidepresanlar, diger merkezi sinir sistemi ilaçlari, antihistaminikler, antibiyotikler, kardiyovasküler ilaçlar, burun damlasi, vitamin-mineral, antiepileptikler ve digerleri olarak siralandi.

Istatistiksel analizler SPSS 15.0 (Statistical Package For social Science) programi kullanilarak degerlendirildi. Veriler ortalama±standart sapma olarak verilmistir. Bagimsiz iki grubun karsilastirilmasinda t testi kullanildi. Diger yöntemlerden Mann-Whitney U ve Fisher testlerinden faydalanildi.

BULGULAR

Temmuz 2013 - Temmuz 2014 tarihleri arasinda çocuk acil servise basvuran 2291 çocuk vakadan 82 (%3,6) olguya zehirlenme tanisi konuldu. Vakalarin 50'si (%60,9) kiz, 32'si (%39,1) erkekti. Kiz: erkek orani 1,56 olarak hesaplandi. Basvurularda yas ortalamasi 8,9±6,3 yil olarak tespit edildi. Olgulara yas gruplarina göre bakildiginda ayrildiginda 42 (%51) çocuk ile 1-5 yas arasi en fazla vakanin oldugu grupta yas ortalamasi 3±1,1 yil olarak bulundu. Diger vakalar 5-12 (7±1) yas grubunda 3 (%4) ve 1218 (15,7±1,3) yas grubunda 37 (%45) vardi (Tablo 1). Belirtilen tarihler arasinda acil servisimize zehirlenme vakasi olarak bir yas alti çocuk basvuru gerçeklesmedi.

Yas gruplarina göre bakildiginda 1-5 ve 5-12 yas araliginda zehirlenmelerin tamami kazayla alim seklinde gerçeklesti. Kiz: erkek orani sirasiyla 0,8 ve 0,5 seklindeydi.

Diger 12-18 yas araliginda bulunan 37 vakanin 30'u (%81) intihar amaçli, 6'si (%16) kazara, 1'i (%3) ise madde bagimliligi nedeniyle gerçeklesen zehirlenmeydi. Bu 37 vakanin 30'u kiz (%81) ve kiz: erkek orani 4,3 kat yükseklikle dikkat çekmekteydi.

Zehirlenmelerde alinan maddelerin 63'u (%76) tibbi ilaçlar, 5'i (%6) insektisit, 3'u (%4) bitkisel, 3'u (%4) tiner içimi, 2'si (%2) temizlik maddesi, 2'si (%2) yilan sokmasi, 1 (%1) naftalin, 1 (%1) bonzai, 1 (%1) oda parfümü, 1 (%1) dus jeli seklinde görüldü (Grafik 1). Zehirlenme vakalarinin 79'u (%96) ev ortaminda, üçü (%4) ise ev disindaki ortamda gerçeklesti. Ev disinda gerçeklesen zehirlenmelerin ikisi yilan sokmasina, kalan bir tanesi ise bonzai alimina bagli ortaya çikti. Zehirlenme olgularinin 53'u tek, 29'u birden fazla ilaç veya madde alimina bagli olarak ortaya çikti.

Ilaçlar gruplandirildigin da grip ilaçlari 10 (%14,7), antidepresan 9 (%13,2), parasetamol 8 (%117), non-steroid antienflamatuar ilaçlar (NSAI) 7 (%10,2), aspirin 3 (%4,4), ACE inhibitörleri 3 (%4,4), antipsikotikler 3 (%4,4), antiepileptikler 3 (%4,4), metklopropamid 3 (%4,4), psödoefedrin 3 (%4,4), antibiyotikler 2 (%2,9), B 12 vitamini 2 (%2,9), demir preparatlari 2 (%2,9), antihistaminik 1 (%1,47), betaserc 1 (%1,47), butamirat sitrat 1 (%1,47), Ca-D vitamini 1 (%1,47), concerta (Metilfenidat HCl) 1 (%1,47), famotidin 1 (%1,47), kolsisin 1 (%1,47), levotroksin 1 (%1,47), montelukast 1 (%1,47), sildenafil 1 (%1,47), tantum sprey 1 (%1,47) ve vastarel 1 (%1,47) olarak siralandi (Grafik 2).

Zehirlenmeye yol açan maddelerin üç tanesi hariç hepsi oral yolla alinmisti. Bu üç zehirlenmenin iki tanesi deri yoluyla ve kalan bir tanesi de inhaler yolla olmustu. Vakalar zehirlenme gerçeklestikten ortalama 3,5±1,8 (1-7) saat sonra hastanemize ulasmisti. Hastanemize direk olarak basvuru sayisi 28 iken 54 vaka ilimizdeki diger saglik kuruluslarindan merkezimize gönderildi.

Vakalarimizin 32'sinde bulanti-kusma, 13'ünde bilinç degisikligi, üçünde karin agrisi, birinde solunum sikintisi vardi. Diger vakalarda herhangi bir semptom gözlenmedi.

Tedavide toksik madde emilimini engellemek amaciyla 22 vakaya mide lavaji yapildi, 17 vakaya aktif kömür, 5 olguya antidot olarak N-asetil sistein verildi, 3 hastanin da idrari alkalinize edildi ve diger olgulara da semptomatik yaklasimla izlem yapildi. Bütün hastalar monitörize edildi ve potansiyel komplikasyonlar (aritmi, hipotansiyon, böbrek ve karaciger yetmezligi ve benzeri gibi) açisindan yakin takip edildi.

Vakalarin yil içinde aylara göre dagilimi Ocak4, Subat-5, Mart-11, Nisan-13, Mayis-7, Haziran-11, Temmuz-7, Agustos-7, Eylül-4, Ekim-3, Kasim-6 ve Aralik-5 vaka olarak tespit edildi (Grafik 3).

Olgularin hastanede kalma zamanlari yogun bakimda 1,8±0,6, çocuk servisinde 1,2±0,7 ve toplamda 2,9±1,1 gün olarak bulundu. Vakalarimizdan dördü yogun bakimda bos yatak olmamasi nedeniyle, bir vakada karaciger nakline ihtiyaci oldugu için sevk edildi. Olgularimizin takip ve tedavilerinde ölüm vakasi olmadi.

TARTISMA

Çocukluk yas grubunda acil servis basvurulari ve hastane yatis nedenlerine bakildiginda zehirlenmeler önemli yer tutmaktadir [1,2,4,5]. Zehirlenme olgularinda epidemiyolojik özelliklerin bilinmesi erken ve uygun tedavinin yapilmasi, koruyucu önlemlerin alinabilmesi açisindan oldukça önemlidir [1,2]. Çocukluk çaginda zehirlenmeler Bati Avrupa ve Kuzey Amerika'da ilaçlar ve ev temizlik ürünleriyle olurken, gelismekte olan ülkelerde geleneksel ilaçlar, parafin, yilan ve böcek sokmasiyla olmaktadir [12].

Ülkemizde çocukluk yas grubunda zehirlenme nedeniyle acile basvuru oranlari incelendiginde bölgesel farkliliklar bulunmakla beraber görülme sikligi %0,33'den %7,6'a kadar degisen farkli rakamlar bildirilmistir [9,10]. Erzurum'da %3,5 [13], Istanbul'da %0,5, Trabzon'da %2,7 [14], Izmir'de %3,3 ve Edirne'de %2,2 [15] bulunmustur. Bölgemizde 1995 yilinda yapilan çalismada Isparta ilinde çocukluk çagi zehirlenme orani %3,5 olarak bildirilmisti [13]. Bizim çalismamizda daha önce Isparta'da 1995 yilinda yapilan çalismanin sonucuna benzer %3,6 orani tespit edildi.

Zehirlenme vakalari ilk bes yas ve erkek çocuklarda daha fazla görülmektedir. Genellikle kaza sonucu tekli ilaç alimiyla ortaya çikmaktadir. Ikinci sik görülen yas grubu ise adölesan grubu olup zehirlenmeler kiz cinsiyette daha fazla görülmekte, birden çok ilaçla ve daha çok intihar amaciyla olmaktadir [16]. Bizim çalismamizda da literatüre benzer sekilde en çok zehirlenme 1-5 yas grubunda (%51), erkek çocuklarda (kiz: erkek orani 0,8 ), tekli ilaçla ve kaza sonucunda gerçeklesti. Ikinci yogun grubumuz ise 12-18 yas grubunda (%45) kiz cinsiyette (kiz/erkek: 4,3) görüldü. Bunlarin çogu intihar amaçli ve birden çok ilaç alimina bagli olarak görüldü.

Daha önce yapilan çalismalara bakildiginda intihar amaçli zehirlenmelerin ortalama %31 oraninda oldugu ve 12 yas üstünde daha fazla oldugu görüldü [6-8,11,16-19]. Bizim çalismamizda ise tüm vakalar içinde intihar amaçli zehirlenmelerin orani %36 ve 12 yas üstünde ise bu oran %81 olarak tespit edildi. Bu yas grubunda Intihar amaçli zehirlenmelerde erkek vakamiz yoktu. Daha önce Isparta ilinde yapilan çalismada sadece iki intihar amaçli zehirlenme bildirilmis ve bu sonuç Isparta için çok düsük olarak rapor edilmisti [13]. Simdiki çalisma sonuçlarina göre maalesef bu sayinin literatürle paralel olarak oldukça arttigini görmekteyiz. Bu yas grubunda kiz çocuklarinda intihar olayinin daha fazla olmasinin nedeni olarak kiz çocuklarinin toplumda yeri ve rolü, ailede fiziksel ve psikiyatrik hastalik, intihar öyküsü, aile içi çatismalar, fiziksel travmalar, okul basarisizligi, anne-baba kaybi, parçalanmis aileler, bu dönemde kendi yasiti erkeklere göre daha az özgür olmalari, ailelerin kiz çocuklara daha fazla koruyucu olmalari ve kiz çocuklarin problemlerini paylasamamalari olarak bildirilmistir [20,21]. Bu nedenlerden dolayi intihar amaçli zehirlenme vakalarin tümüne hastanede yatarken çocuk psikiyatri tarafindan muayene edilmeleri ve destek almalari saglanmistir.

Zehirlenme vakalarinin mevsimlere dagilimi bölgesel farkliliklar göstermektedir [1,2,11]. Çalismamizda zehirlenmeler mevsimsel olarak en fazla ilkbahar ve yaz mevsiminde, aylara bakildiginda ise özellikle mart, nisan, mayis ve haziran aylarinda (%51) daha fazla oldugu görüldü. Bu sonuç ülkemiz ve Dünya sonuçlariyla benzerlik göstermektedir. Bunun nedeni ise bu mevsimlerde anne ve babalar daha çok bag, bahçe ve tarim isleriyle mesgul olmalari ve çocuklarin evde yalniz kalmalari seklinde açiklanmaktadir [8,18,22].

Hastanemize direkt olarak basvuru sayisi 28 iken 54 vaka ilimizdeki diger saglik kuruluslarindan merkezimize gönderilmisti. Bunun nedeni hastanemizin il merkezinden uzak olmasiydi. Çalismamizda vakalar ilaç aldiktan ortalama 3,5±1,8 [1-7] saat sonra hastanemize ulasmisti. Bu sonuç Trakya bölgesi sonuçlari (2,9±1,7 saat) ve diger çalismalarla benzerlik göstermekteydi [23].

Ülkemizde ve Dünya'da yapilan çalismalar incelendiginde çocukluk yas grubunda zehirlenmenin en sik nedeninin ilaçlar oldugu görülmektedir [2,3,24]. Amerika zehir kontrol merkezi raporlarina göre 1998 yilinda 18 yas altinda görülen 1,5 milyondan fazla zehirlenmenin ilaçlara bagli oldugu ve 56 ölüm vakasinin %66'sinin ilaçlara nedeniyle oldugu rapor edilmistir [25]. Çalismamizda zehirlenme etkenleri degerlendirildiginde ilk sirada ilaçlar, ilaçlar içinde de analjezik-dekonjestan-antihistaminik karisimi olan grip ilaçlari, ardindan antidepresanlar, NSAD, aspirin, ACE inhibitörleri, antipsikotikler ve digerleri seklinde siralandi.

Türkiye'de 1998 yilinda yeniden yapilandirilip kurulan Saglik Bakanligi, Ulusal Zehir Danisma Merkezi (UZEM) 114 numarali telefon numarasiyla ücretsiz olarak hizmet vermekte ve Türkiye çapinda çogu vaka bu merkeze bildirilmektedir. Zehirlenmeler hakkinda bu merkezdeki önceki verilerden ve uzmanlarin görüslerinden faydalanilmaktadir. Bu merkeze 2008 yilinda toplam 133.390 basvuru olmus, bunlardan 46.894 vaka (%60,14) 18 yas altindaydi. Zehirlenmede etken olarak ilk sirada ilaçlar (%69) yer aldi. Ilaçlardan ilk üç siraya bakildiginda kombine grip ilaçlari, parasetamol, antidepresan-antipsikotikler seklinde siralandi [26]. Hastanemiz çocuk aciline gelen zehirlenme vakalarindaki zehirlenme etkenlerine bakildiginda da benzer ilaç siralamasi oldugu görüldü.

Daha önce Isparta'da 1995 yilinda yapilan çalismada yine ilaçlar ilk siradaydi ve ilaçlar içinde salisilat (34 vaka, %18) en sik etken olarak rapor edilmisti [13]. Bizim çalismamizda ise salisilat siralamada oldukça geride (3 vaka, %4) kaldigi tespit edildi. Bunun nedeni çocukluk yas grubunda geçmis yillarda ates düsürücü olarak kullanilan aspirinin Reye sendromu riski nedeniyle kisitli kullanilmasi sonucunda salisilat zehirlenmelerinin azalmasidir [24] . Salisilatin yerine artik parasetamol kullanilmakta ve çalismamizda da parasetamole bagli zehirlenme ilaçlar içinde 3. sirada (8 vaka, %11,7) yer almaktadir. Hacettepe üniversitesi Ihsan Dogramaci Çocuk Hastanesinin 20 yil arayla yaptigi iki çalismada benzer olarak ilaçlar ilk sirada bildirilmistir. Bu iki çalismanin sonuçlarina bakildiginda ilk dönemde salisilat ilk sirada yer alirken, ikinci çalismada salisilat oldukça azalarak yerine parasetamolun ön plana çiktigi rapor edilmistir [29].

Çocukluk çagi zehirlenmelerinde Türkiye'de daha önce görülmeyen keyif verici maddelere bagli zehirlenmeler bildirilmekte ve bu durum önemli bir saglik sorunu olarak karsimiza çikmaktadir. Zehirlenme vakalarimizdan biri 16 yasinda kiz çocuk olup 4 kapak bonzai adli madde alimi sonucu ile zehirlenmisti. Bonzai sentetik bir madde olup esrarin yol açtigi belirtilere benzer etkileri olan psikoaktif bir maddedir. Bu yüzden sentetik esrar olarak da bilinmektedir. Içerigi degisebildigi için etkileri de degisiklikler gösterebilmektedir. Baslica etkileri; asiri endise, algida degisiklikler, varsanimlar, gevseme, süphecilik, kolay yönlendirilebilme, yükselmis duygu durum, gerçegi degerlendirebilme becerisinde azalma, olaylari algilayabilmede sorunlar, asiri reaksiyon gösterme, bagimlilik, kusma, agizda kuruluk, çekilme belirtileri, kalp atim hizinda artma, çarpinti, kan basincinda artma, kalp krizi, huzursuzluk ve akil karisikligidir. Esrarda oldugu gibi bonzainin de en yaygin kullanim sekli sigara olarak içilmesidir. Bonzaide bagimlilik hizla gelismektedir [27,28]. Bu yazida tek vakada olsa zehirlenmelere neden olan ve Türkiye'de su an için Amerika ve Avrupa ülkelerine göre az olan bu maddelere bagli zehirlemelere dikkat çekmek isteriz.

Zehirlenmede baslangiç tedavisi acil hayati bulgularin tespitinden sonra hava yolu güvenligi, kalp ve dolasim sürdürülmesini saglamak olmalidir. Ardindan henüz emilmemis olan maddelerin emilimini engellemek, atilimini artirmak, varsa antidotunu vermek ve uygun tedavisi saglamaktir. Bu amaçla hastanemize gelen zehirlenme vakalarina mide lavaji (22 vaka, %27), ardindan aktif kömür uygulamasi (17 vaka, %21), antidot olarak N-asetil sistein (5 vaka, %6), idrar alkalizasyonu (3 vaka, %4) ve diger olgulara da semptomatik yaklasim (35 vaka,%43) tedavileri uygulandi. Bu tedavi yaklasimimiz diger merkezlerin yaptigi genel tedavi yaklasimlariyla benzerlik göstermekteydi. Bütün hastalar monitörize edildi ve potansiyel komplikasyonlar (aritmi, hipotansiyon, böbrek ve karaciger yetmezligi ve benzeri gibi) açisindan yakin takip edildi.

Hastanemiz aciline gelen ve kisa süreli takip edilen 4 vakamiz yogun bakimda yer olmadigi için yogun bakim sartlari olan baska merkezlere sevk edildi. Bir olgumuzda mantar yemeye bagli takiplerinde karaciger fonksiyon testlerinin hizla bozulma tespit edilmesi üzerine karaciger nakli yapilmak üzere sevk edildi ve gittigi merkezde nakil gerçeklestirildi.

Ülkemizde yapilan çalismalarda genel olarak çocukluk çagi zehirlenmelerine bagli ölüm oranlari %0,4-5,5 arasinda tespit edilmistir [11,23,29]. Çalismamizda mortalite olmamasi yüz güldürücüdür. Bunun nedeni çalisma süresinin bir yil gibi kisa olmasi ve gelen olgularin çogunun genel durumlarinin iyi olmasi, hizli müdahalemiz ve vakalarin tedaviye iyi cevap vermesiyle seklinde açiklanabilir.

SONUÇ

Çocukluk çagi zehirlenmelerinde ilaçlar önemli yer tutmaktadir. Çogu zaman ihmal ve egitimsizlik ön plana çikmaktadir. Çalismamizin Sonuçlarina göre zehirlemeler en sik 1-5 yas arasinda ve ilk sirada ilaçlara bagli ortaya çiktigi görüldü. Oyun çagindaki bu dönemde olgulari azaltmak için, ilaç kapaklarinin emniyetli bir sekilde olmasi gerektigini düsünüyoruz. Bütün çalismalar zehirlenmelerin en çok ev ortaminda oldugunu ortaya koymaktadir. Bu konuda ailelere düsen en önemli görev ev ortaminda çocukluklarin zararli maddelere ulasmayacagi sekilde tedbirler almaktir.

Ayrica zehirlenmelerde önemli diger bir grup olan adölesan kiz çocuklarinin psikolojilerine uygun yaklasimlar sergilemeli ve gerekli durumlarda mutlaka uzman kisilerden destek alinmalidir. Çocuk acil ünitesinde görev alan hekimlerin zehirlenme vakalari hakkinda bilgili, donanimli ve her an hazir olmalari gerekmektedir. Acil servislerde bölgesel epidemiyolojik özelliklere uygun antidot bulundurulmali ve uygun yogun bakim sartlarinin saglanmasi gerekmektedir.

Çalismamizin çocukluk çagi zehirlenmeleriyle ilgili olarak 20 yil sonra ilimizde yapilan 2. çalisma olmasi ve ilimiz çevresinde görülen çocukluk çagi zehirlenme olgularinin epidemiyolojik ve klinik özelliklerini göstermesi açisindan hem bölgemiz hem de ülkemiz açisindan önemli oldugunu düsünmekteyiz. Bu bilgiler dogrultusunda konu hakkinda daha dikkatli olunmasi ve ülkemiz genelinde aileler, ilaç üreticileri ve hekimler tarafindan alinacak basit önlemlerle ile zehirlenmelerin önlenebilecegi düsüncesindeyiz.

References

KAYNAKLAR

1. Çitak A, Yilmaz HL. Pediatrik zehirlenmeler. 1. baski. Istanbul: Istanbul medikal yayincilik 2011:1-433.

2. O'Donnell KA, Ewald MB. Poisonings In: Kliegman RM, St.Geme III JW, Stanton BF, Schor NF, Behrman RE. eds. Nelson Textbook of Pediatrics, 19th ed. Philadelphia: WB Saunders Co 2011;250-270.

3. Sarikayalar F. Çocuklarda zehirlenmeler. Katki Pediatri Dergisi 2001;22:377-395.

4. Uzel N. Zehirlenmeler. Içinde: Neyzi O, Ertugrul T. Pediatri Cilt 2, 3. baski. Istanbul: Nobel Tip Kitabevi 2002;152715267.

5. Kurtoglu S, Öztürk MA, Ataberk ME: Toksikolojik aciller ve yaklasimlar. Türkiye Klinikleri Pediatri Özel Sayisi 2006;2:652-662.

6. Özdemir R, Bayrakci B, O Teksam, et al. Thirty-threeyear experience on childhood poisoning. Turk J Pediatr 2012;54:251-259.

7. Yayci N, Pakis I, Karapirli M, et al. The review of autopsy cases of accidental childhood deaths in Istanbul. J Forensic Leg Med 2011;18:253-256.

8. Özdemir D, Yis U, Kalkan S, ve ark. Akut çocukluk çagi zehirlenmeleri. JAEM 2003;1:36-38.

9. Agarwal V, Gupta A. Accidental poisoning in children. Indian Pediatr 1984;11:617-621.

10. Buch NA, Ahmed K, Sethi AS. Poisoning in children. Indian Pediatr 1991;28:521-524.

11. Naci Öner, Mustafa Inan, Ülfet Vatansever, ve ark. Trakya bölgesinde çocuklarda görülen zehirlenmeler. Türk Pediatri Arsivi 2004;39:25-30.

12. Ellenhorn MJ. The Clinical Approach in Ellenhorn's Medical Toxicology. 2nd edition, Williams-Wilkins, USA 1997;1-46.

13. Tunç B, Örmeci AR, Dolgun A, Karaca H. Isparta Bölgesin - de Çocukluk Çaginda Zehirlenme Nedenleri. Çocuk sagligi ve Hastaliklari Dergisi 1995;38:211-218.

14. Türkmenoglu Y, Gümüsoglu B, Pekün F, Öztürk H. Çocukluk çagi intoksikasyonlarinin retrospektif degerlendirilmesi. 33. Türk PediatriKongresi Kongre Kitabi. Eylül 1997.

15. Kahveci M, Çeltik Ç, Karasalihoglu S, Acunas B. Bir üni - versite hastanesi acil servisine basvuran çocukluk çagi zehirlenmelerinin degerlendirilmesi. Sted 2004;13:19-21.

16. Watson WA, Litovitz TL, Rodgers GC Jr, et al. 2004 Annual report of the American Association of Poison Control Centers Toxic Exposure Surveillance System. Am J Emerg Med 2005;23:589-666.

17. Güzel IS, Kibar AS, Vidinlisan S. Çocuk acil servisine basvuran zehirlenme vakalarinin demografik özelliklerinin incelenmesi. Genel Tip Derg 2011;21:101-107.

18. Akçay A, Gürses D, Özdemir A. Denizli ilindeki çocukluk çagi zehirlenmeleri. ADÜ Tip Fakültesi Dergisi 2005;6:15-19.

19. Arapoglu M, Keskin C, Telhan L. Sisli Etfal Hastanesi 1. Çocuk Klinigi'ne basvuran zehirlenme olgularinin degerlendirilmesi. Sisli Etfal Hastanesi Tip Bülteni 2005;4:41-45.

20. Aktepe E, Kandil S, Göker Z, ve ark. Intihar grisiminde bulunan çocuk ve ergenlerde sosyodemografik ve psikiyatrik özelliklerin degerlendirilmesi. TSK Koyucu Hekimlik Bülteni 2006;5:444-454.

21. Çetin FÇ. Çocuk ve ergenlerde intihar girisimleri. Katki Pediatri Dergisi 2001;22:450-453.

22. Laminpaa A, Riihimaki V, Vilska J. Hospitalations due to poisonings in Finland. J Clin Epidemiol 1993;46:47-55.

23. Akbay-Öntürk Y, Uçar B. Eskisehir bölgesinde çocukluk çagi zehirlenmelerinin retrospektif degerlendirilmesi. Çocuk Sagligi ve Hastaliklari Dergisi 2003;46:103-113.

24. Riordan M, Rylance G, Berry K. Poisoning in children 3: Common Medicines 2002;87:400-402.

25. Litovitz TL, Klein-Schwartz W, Caravati EM, et. Al. 1998 Annual Report of The American Association of Poison Control Centers Toxic Exposure Surveillance System. Am J Emerg Med 1999;17:435- 487.

26. Özcan N, Ikinciogullari D. Ulusal Zehir Danisma Merkezi 2008 Yili Çalisma Raporu Özeti. Türk Hij. Den. Biyol. Derg 2009;66: Ek 3.

27. Donald G. Medical Toxicology of Drug Abuse: Synthesized Chemicals and Psychoactive Plants. John Wiley & Sons. Barceloux 2012:910.

28. Thomas G. "Adverse cardiovascular, cerebrovascular, and peripheral vascular effects of marijuana inhalation: what cardiologists need to know". Am J Cardiol Retrieved 2013;113:187-190.

29. Andiran N, Sarikayalar F. Hacettepe Üniversitesi Ihsan Dogramaci Çocuk Hastanesinde son 6 yilda izlenen akut zehirlenme vakalari. Katki Pediatri Dergisi 2001;22:396408.