Lise Ögrencilerinin Kisisel Hijyen ve Temizlik Aliskanliklarinin Fen Okur-Yazarligina Göre Degerlendirilmesi/The Evaluation of High School Students' Personal Hygiene Habits Based on Science Literacy

Abstract

The aim of this study is to determine whether high school students' personal hygiene and cleanliness habits which was acquired in primary school differ according to gender, settlement and type of school or not and to discuss the results based on the dimension of science literacy of science curricula. The sample of the research consists of (113 female and 46 male students) 159 students in total who study in Anatolian High School and Vocational Medical High school in Bartin city center. Data were obtained by a total of 29 questions including four demographic information, an open-ended and 24 Likert-type questions. In the data analysis, statistical techniques such as mean, standard deviation, one-tailed variance analysis were used. Results show that high school students where the study has been conducted have insufficient personal hygiene behaviors and no statistically difference was seen amongst students' personal hygiene behaviors in terms of gender, school type and settlement and they haven't managed to keep their Science Literacy acquisitions about personal hygiene.

Headnote

Öz: Bu arastirmanin amaci, lise ögrencilerinin ilkögretim sürecinde edindikleri kisisel hijyen ve temizlik aliskanliklarinin cinsiyet, okul türü ve yerlesim yeri degiskenlerine göre farklilik gösterip göstermedigini belirlemek ve bulgulari fen programlarinin fen okur-yazarligi kazanimi yönü ile tartismaktir. Arastirmanin örneklemini, Bartin il merkezinde bulunan Saglik Meslek Lisesi ve Anadolu Lisesinde ögrenim gören, 113'ü kiz, 46'si erkek olmak üzere toplam 159 ögrenci olusturmaktadir. Arastirmanin verileri dört demografik bilgi, bir açik uçlu ve 24 likert tipi olmak üzere toplam 29 soru ile elde edilmistir. Nicel verilerin çözümlenmesi için istatistiksel tekniklerden ortalama, standart sapma, tek yönlü varyans analizi uygulanirken, nitel verilerin analizi için içerik analizi yöntemi kullanilmistir. Çalismanin bulgulari ögrencilerin kisisel hijyen ve temizlik aliskanliklarinin yeterli olmadigini, bunun yaninda okul, cinsiyet ve yerlesim yerinin ögrencilerin hijyen ve temizlik aliskanliklarina etki etmedigini ve bu konudaki fen okur-yazarligi kazanimlarini yeterince devam ettiremediklerini ortaya çikarmistir.

Anahtar Kelimeler: Temizlik, Hijyen, Aliskanlik, Fen programi, Fen okur-yazarligi

The Evaluation of High School Students' Personal Hygiene Habits Based on Science Literacy

Abstract: The aim of this study is to determine whether high school students' personal hygiene and cleanliness habits which was acquired in primary school differ according to gender, settlement and type of school or not and to discuss the results based on the dimension of science literacy of science curricula. The sample of the research consists of (113 female and 46 male students) 159 students in total who study in Anatolian High School and Vocational Medical High school in Bartin city center. Data were obtained by a total of 29 questions including four demographic information, an open-ended and 24 Likert-type questions. In the data analysis, statistical techniques such as mean, standard deviation, one-tailed variance analysis were used. Results show that high school students where the study has been conducted have insufficient personal hygiene behaviors and no statistically difference was seen amongst students' personal hygiene behaviors in terms of gender, school type and settlement and they haven't managed to keep their Science Literacy acquisitions about personal hygiene.

Key Words: Cleanliness, Hygiene habits, Science program, Science literacy

1. GIRIS

Ülkelerin egitim sistemlerinin temelini egitim programlari olusturur. Egitim programlarinda nasil bir insan yetistirilecegi sorusunun cevabi yer alir (Yüksel, 2003). Egitim programlarinin gelistirme çalismalari, dünyadaki egitim reformlari ve toplumun temel gereksinimleri dikkate alinarak planlanir.

MEB, 2005 yilinda baslayan sistematik bir program gelistirme sürecine girmis ve ilkögretim ögretim programlarindan üniversite ögretim programlarina kadar tüm programlarda reform niteliginde degisiklikler gerçeklestirmistir (Bulut, 2007). Bu reform çalismalarini gerekli kilan nedenlerin temelinde Türk ögrencilerinin girmis oldugu TIMSS ve PISA gibi uluslararasi nitelikteki sinavlardan almis olduklari düsük puanlar (Sahin, 2007) ve çagin gereksinimlerine gerisinde kalmama ve güncel egitim uygulamalarini okul süreçlerine yansitma düsüncesi yatmaktadir (TTKB, 2004). Bu kapsamda ilkokul, ortaokul ve lise fen bilimleri dersi ögretim programinin kapsam boyutuna yönelik dört (Canlilar ve Hayat, Madde ve Degisim, Fiziksel Olaylar, Dünya ve Evren) bilissel ögrenme alaninin yaninda ögrencilere duyussal kazanimlarin da kazandirilmasi üzerinde durur. Programin duyussal kazanim boyutu ögrencilerin sosyal, ekonomik ve etik degerleri, kisisel saglik ve çevre sorunlarini fark etmelerini, bunlarla ilgili sorumluluk tasimalarini ve bilinçli kararlar vermelerini saglamak, kendi sagliklari ve çevrenin korunmasina duyarli ve bilinçli bireyler olarak yetismelerine katkida bulunmaktir (MEB, 2005-2006). Bu nedenle fen bilimleri ögretim programlari ögrenciye kazandirilmasi amaçlanan degerleri belirlemis, bu degerlere ait alt degerleri açiklayarak ders konulari ve kazanimlarla baglantilarini kurmus ve Fen okuryazarligi boyutuna yönelik üç (Fen-Teknoloji-Toplum-Çevre, Bilimsel Süreç Becerileri, Tutumlar ve Degerler) ögrenme alani yeni programda yerini almistir.

Ülkemizde fen okuryazarligi, Milli Egitim Bakanligi tarafindan genel bir tanim olarak arastirma-sorgulama, etkili kararlar verebilme, problem çözebilme, sürdürülebilir kalkinma bilinciyle yasam boyu ögrenen bireyler olma, kendine güvenme, isbirligine açik olma, etkili iletisim kurabilme, fen bilimlerine iliskin bilgi, beceri, olumlu tutum, algi ve degerlere; fen bilimlerinin teknoloji-toplum-çevre ile olan iliskisine yönelik anlayisa ve psikomotor becerilere sahip olma gibi becerilerin birlesimi olarak tanimlanmistir (MEB, 2013). Fen okuryazarligi ilkögretim fen ve teknoloji dersi ile Ortaögretim Programlarinin ortak vizyonudur (MEB, 2005 - 2011).

Ilkögretim ve yüksekögretim arasinda geçis basamagi olan liseler, ilkögretimin sagladigi temel bilgi ve beceriye ek olarak, ögrenciye daha derin bilissel ve duyussal alan yeterlikleri kazandirmayi amaçlamaktadir (Demir ve Demir, 2012). Bu nedenle fen okur yazarligina yönelik üç ögrenme alani her bir ünitenin içinde kazandirilmasi öngörülen beceri, anlayis, tutum ve degerleri içerdigi için ünitelendirme yapilmamis, bu beceri, anlayis, tutum ve degerlere yönelik kazanimlar ünitelerdeki kazanimlarla iliskilendirilmistir (Günes, ve Aksan, 2015).

Egitim ve saglik karsilikli bir iliski içerisindedir (Pelen ve Günay, 2013). Ilkokulda okutulan derslerin ögretim programlari incelendiginde özellikle Hayat Bilgisi Dersine bu konuda pek çok kazanim yerlestirilmistir (MEB, 2009). Fakat hijyen ve kisisel sagliga yönelik kazanimlar ortaokul Fen Bilimleri Dersi Ögretim Programina gelindiginde azalarak sadece belirli üniteler içine yerlesik halde bulunmaktadir. Lise Fen Bilimleri Dersi Ögretim Programinda ise bazi fen derslerinde bu kazanimlar çok az geçmekle birlikte konu ile ilgili saglik dersi okutulmaktadir (MEB, 2013).

Toplumun en önemli kaynaklarindan biri nitelikli insan gücüdür. Ancak unutulmamalidir ki, saglikli bireyler, kalkinmis ve gelismis topluluklari meydana getirebilir (Durusu, 1996). Günümüzde insanlarin uygarlik düzeyini gösteren ana ölçü temizliktir ve uygar insan vücut ve giyecek temizligine önem veren insan (Simsek vd., 2010) olarak tanimlanmaktadir. Temizlik görünen kirlerin ortamdan uzaklastirilmasi olarak tanimlanirken, hijyen ise saglikli ortamin korunmasi ve ortamin mikroplardan arindirilmasi olarak tanimlanmaktadir (Kahveci ve Demirtas, 2012). Kisisel hijyen ise saç temizligi ve bakimi, yüz, göz ve kulak temizligi, agiz ve dis temizligi, ayak temizligi, banyo aliskanligi, dis genital organlar ve koltuk alti temizligi, cinsel iliski sirasinda ve sonrasi temizlik, saglikli giyinme, el ve tirnak temizligini kapsamaktadir (APGM, 2002). Kisisel hijyen ve temizlik aliskanligi hem bebeklik çagindan itibaren aileden, hem de toplu yasamin oldugu okullardan elde edilen bir birikimdir. Birey hijyen uygulamalarini, çocukluk döneminde ebeveynlerinden ögrenir ve kazandigi bu aliskanliklari genellikle yasami boyunca sürdürür (IKGV, 2003). Bireyin ait oldugu sosyal grup, sosyal ögrenme yoluyla da sagligi gelistirici davranislari ve hijyen uygulamalarini etkileyici özellige sahiptir. Bu nedenle bireylerin ailelerinden sonra ilk sosyal etkilesime girdikleri toplumsal kurumlar olan okullar saglikli yasam biçimi davranislarinin baslangicini olusturmak için en uygun çevreler olarak tanimlanmaktadirlar (IKGV, 2003; Tokuç ve Berberoglu, 2007). Bu nedenle, nüfusun toplu yasam alani olarak okullar, sagligi gelistirici davranislari amaçlayan girisimler için elverisli müdahale alanlari olarak ortaya çikmaktadir (Simsek vd., 2010). Okullarda ögrenciler saglikla ilgili bilgileri edinmelerinin yani sira edindikleri bilgileri okul ortaminda uygulayabilmektedirler (Jourdan vd., 2008). Lise ögrencilerinin ilerleyen yillarda toplumsal ve meslekî açidan üstlenecegi rol düsünüldügünde, onlarin bu rolün gerektirdigi temel bilgi ve nitelikleri kazanmasi büyük önem tasimaktadir (Demir ve Demir, 2012). Bu nedenle bu çalismanin amaçlarindan bir tanesi de fen okur-yazarligi kazanim boyutunun hijyen ve temizlik alt kazanim boyutuna dikkat çekmektir.

Lise ögrencilerinin hijyen ve temizlik aliskanliklari ile ilgili pek az çalisma yapilmis olmasina ragmen konunun fen okur-yazarligi boyutuna deginilmemistir. Bunlardan Kaya vd., (2006) Ankara'da bir lisede okuyan 9. ve 10. sinif ögrencilerinden anket yoluyla elde ettikleri verilere göre lise ögrencilerinin kisisel hijyen konusunda davranislarinin yetersiz oldugunu belirlemistir. Çalismanin bulgularinda kiz ögrencilerin hijyen puani erkek ögrencilerin puanindan fazla çikmistir. Simsek vd., (2010) yine Ankara ili merkezinde 3 farkli lisenin 11. sinif ögrencileri ile yaptigi çalisma sonucuna göre ögrencilerin %39,4'ünün el yikama sikligi günde 4 - 6 ve %35,7'sinin 7 -9 kez oldugu ortaya konulmustur. Ögrencilerin %40,5'i ellerini yemeklerden önce, tuvaletten sonra ve kirlenince yikamakta, %40,6'si haftada 1-2 kez, %51,9'u 3-6 kez banyo yapmakta, %39,5'i günde bir kez ya da daha sik iç çamasirlarini degistirmektedir. Ögrencilerin %97,2'si dislerini firçalamaktadir. Karaoglu ve Pehlivan (1997) farkli programlarda egitim gören lise son sinif ögrencileri ile yaptiklari arastirma verilerine göre ögrencilerin yaklasik 1/3'ü dislerini günde bir kez firçaladiklari saptanmistir.

Bunlarin yaninda ögrencilere verilen saglik egitiminin onlarin sagliga yönelik bilgi, tutum ve davranislarina etkisini inceleyen çalismalara da rastlamak mümkündür. Bu çalismalardan Cosgun ve Kara (2013) 2009-2010 egitim yilinda Kayseri il merkezinde iki ilkögretim okulunun 4-8. siniflarinda okuyan deney grubunda 408, kontrol grubunda 542 olmak üzere toplam 950 ögrenci ile bir çalisma yürütmüstür. Çalisma sonunda deney grubu ögrencilerinin sabah kalktiginda, yemekten önce, yemekten sonra ve tuvaletten çikinca ellerini yikayanlarin oranlarinin, egitim sonrasi dönemde önemli ölçüde arttigi saptanmistir.

Yapilan çalismalarin saglik veya tip kökenli akademisyenler tarafindan yapildigi birkaç il ile sinirli oldugu görülmektedir. Ayrica yapilan çalismalar okullarda ögrencilerin hijyen ve kisisel saglik aliskanliklarini farkli degiskenler açisindan incelemelerine ragmen konuyu fen okuryazarligi ve fen ögretim programlari kazanimlarinin devam ettirilmesi boyutunda tartismamislardir. Bu baglamda, bu çalismada Bartin ilinde biri Saglik Meslek Lisesi ve digeri Anadolu Lisesi olmak üzere iki farkli türde lisede okuyan 10. ve 11. sinif ögrencilerin hijyen ve kisisel saglik aliskanliklarini farkli degiskenler açisindan incelenmis ve bulgular ögrencilerinin kisisel hijyen ve temizlik aliskanliklarinin kaynaklari ve fen programlarinin fen okuryazarligina etkisi boyutundan tartisilmaya çalisilmistir.

2. YÖNTEM

Bu arastirma, betimsel bir çalismadir. Betimsel çalisma çok sayida elemandan olusan bir evrende, evren hakkinda genel bir yargiya varmak için evrenin tümü ya da ondan alinacak bir grup üzerinde yapilan tarama düzenlemeleridir (Karasar, 1986).

2.1. Çalisma Grubu

Bu çalisma Bartin ilinde Saglik Meslek Lisesinde ve Anadolu Lisesinde ögrenim gören toplam 159 lise ögrencisi ile yürütülmüstür. Evrendekilerin tamamina ulasmak mümkün olmadigi için evreni temsil eden örneklem rasgele seçilerek veriler bu örneklemden toplanmistir. Evrenden seçilen örneklem .05 manidarlik düzeyi esas alinarak seçilmistir. Örneklemin %71.1'i kiz ve %28.9'i erkektir. Ögrencilerin %44.7'si Anadolu Lisesinde ve %55.3'ü Saglik Meslek Lisesinde ögrenim görmektedir. Ögrencilerin %52.8'i 10. sinif ve %47.2'si 11. siniftadir. Ayrica ögrencilerin %53.4'i Bartin Merkezde, %46.6'si Bartin'in herhangi bir köyünde veya ilçesinde ikamet etmektedirler.

2.2. Veri toplama araci

Bu arastirmanin verileri, arastirmacilar tarafindan anket formu yoluyla toplanmistir. Anket formunun likert tipi sorulari kisisel hijyen konusunda yapilan (Simsek vd., 2010; Arat, Simsek ve Erdamar, 2014) arastirmalarin sorulari fen okur-yazarligina uyarlanarak olusturulmustur. Bu sorular ögrencilerin el yikama, banyo yapma, dis firçalama, bulunduklari yerleri, giydikleri giysileri temiz tutma aliskanliklarini belirlemektedir. Hazirlanan anket formu egitim bilimlerinden iki uzman ögretim elemani tarafindan incelendikten sonra, öneriler dogrultusunda ögrencilerin demografik bilgilerini ortaya çikarmaya yönelik dört ve ögrencilerin temizlik aliskanliklarinin kaynaginin ortaya çikarmak için bir açik uçlu soru eklenerek son sekli verilmistir. Ölçekte yer alan likert tipi önermeler olumlu ve olumsuz ifadeler olacak sekilde düzenlenmistir. Ölçegin kullanilan biçiminde 3'lü likert tipinde 24 önerme, ögrencilerin demografik bilgilerini ortaya çikarmaya yönelik dört ve ögrencilerin temizlik aliskanliklarinin kaynaginin ortaya çikarmak için bir açik uçlu soru olmak üzere toplam 29 soru bulunmaktadir.

2.3. Verilerin Toplanmasi ve Analizi

Veriler ögrencilerden çevrimiçi yoluyla elde edilmistir. Bu kapsamda yazarlar anket formunu google.docs'taki doküman programina yüklemis ve yükleme sonucunda olusan anket linki ögrencilerin mail adreslerine gönderilerek doldurmalari için davet edilmistir. Toplanan veriler, önce google.doc tarafindan tablolar haline getirilmistir. Açik uçlu sorular içerik analizi yöntemiyle analiz edilmistir. Diger veriler SPSS programinda analiz edilebilmesi için sayisallastirilmistir. Ifadeler sayisallastirilirken "Genellikle= 3", "Bazen= 2" ve "Nadir= 1" seklinde puanlandirilmis, olumsuz ifadeler ise digerine göre ters olacak sekilde 3 puan, 2 puan ve 1 puan seklinde sayisallastirilmistir. Bu veriler sonra SPSS programinda uygun istatistiksel yöntemlerle (bilgisayar ortaminda SPSS 17.0 istatistik paket programi kullanilarak) degerlendirilmistir. Gruplararasi karsilastirmalarda ki-kare testi kullanilmis ve istatistik önem düzeyi 0.05 olarak kabul edilmistir. Veriler tablolarda yüzde ve frekans olarak verilmistir.

3. BULGULAR

Bu baslik altinda ögrencilerin temizlik ve kisisel hijyen aliskanliklarinin sikligina, kisisel hijyen ve temizlik aliskanliklarinin farkli degiskenlere göre dagilimina ve açik uçlu sorulara verdikleri cevaplarin analizine yer verilecektir.

3.1. Ögrencilerin temizlik ve kisisel hijyen aliskanliklarina yönelik bulgular

Ögrencilere uygulanan anketin likert tipi sorularindan elde edilen bulgular Tablo 1'de sunulmustur.

Tablo 1 incelendiginde ögrencilerin %75.5'inin hijyen sözcügünü genellikle duydugunu ve %78.8'nin ailesinin kendilerine genellikle hijyen sagligindan bahsettiklerini, ögrencilerin sadece %19.6'u sik gazete ve dergilerde hijyen ile ilgili haberleri okuduklarini, %39.2'u televizyonda hijyen ile ilgili programlarin dikkatini çekmedigini belirtmislerdir. Ögrencilerin %89.9'u Sabah kalktigimda ellerini %91.2'si yüzünü, %85.9'u yemekten sonra %97.5'si tuvaletten çikinca ellerini sabunla yikamaktadir. Kahvaltidan sonra dislerini genellikle firçalayan ögrenci orani %69.2 dur. Ögrencilerin %91.8'i yemeden önce sebze ve meyveleri yikamaktadir ve Yatmadan önce dislerimi firçalamayi unutanlarin orani %26.8 ve eve geldiginde ellerini yikamayi unutanlarin orani %19.5'dir. Ögrencilerin %28.3'ü iç çamasirlarini, % 89.9'u çoraplarimi her gün degistirmekte, %58.9'u tirnaklarimi her hafta kesmektedir. Yine Tablo 1 incelendiginde, haftada genellikle iki kez banyo yapanlarin orani %79.9, okula geldiginde sirasinin üzerini silmeyenlerin oraninin %53.5, hapsirirken veya öksürürken genellikle agzini kapatmayanlarin oraninin % 91.8 oldugu anlasilmaktadir.

3.2. Ögrencilerin kisisel hijyen ve temizlik aliskanliklarinin farkli degiskenlere göre degerlendirilmesi

Bu baslik altinda ögrencilerin kisisel hijyen ve temizlik aliskanliklarinin cinsiyet, yerlesim yeri ve okul türlerine göre aralarinda farklilik olup olmadigi incelenmistir.

Ögrencilerin okul türüne göre kisisel hijyen ve temizlik aliskanliklarinin karsilastirilmasi Tablo 2'de sunulmustur.

Tablo 2'ye göre, lise ögrencilerinin hijyen ve temizlik aliskanliklari okul türlerine göre degerlendirildiginde, ögrencilerin anketten elde ettikleri ortalama puanlar arasinda meslek lisesi ögrencilerinin (?S=35.21) Anadolu lisesi ögrencilerinden (?A=35.05;) 0.16 puan seviyesinde farklilik gösterdigi görülmektedir. Bu fark yine 0.05 anlamlilik düzeyinde t testi ile test edildiginde, p degeri 0.26 *p=0.26, p>0.05+ bulunmustur. Bu sonuç, her iki grubun aritmetik ortalamalari arasindaki farkin anlamli olmadigini göstermektedir. Baska bir deyisle ögrencilerin okul türlerine göre, hijyen ve temizlik aliskanliklarinda anlamli bir fark yoktur.

Ögrencilerin cinsiyetine göre kisisel hijyen ve temizlik aliskanliklarinin karsilastirilmasi Tablo 3'de sunulmustur.

Tablo 3'e göre, lise ögrencilerinin hijyen ve temizlik aliskanliklari arasinda cinsiyetlerine göre farklilik olup olmadigi göre degerlendirildiginde, ögrencilerin testten elde ettikleri ortalama puanlar arasinda kizlarin puanlarinin (?K=35.33) erkeklerin puanlarina (?E=34.80) göre 0.53 seviyesindeki farkin t testi ile test edildiginde anlamli olmadigi (p>0.05) bulunmustur. Baska bir deyisle kiz ve erkek ögrencilerin hijyen ve temizlik aliskanliklari arasinda anlamli bir fark yoktur.

Ögrencilerin yerlesim yerine göre kisisel hijyen ve temizlik aliskanliklarinin karsilastirilmasi Tablo 4'de sunulmustur.

Tablo 4'e göre Lise ögrencilerinin hijyen ve temizlik aliskanliklari yasadiklari bölgeye göre degerlendirildiginde, ögrencilerin testten elde ettikleri ortalama puanlar arasinda merkezde yasayan ögrencilerin ( ?M=35.85) aldiklari puan ilçe veya köyde yasayan ögrencilerin ( ?i=34.64) aldiklari puandan 1.21 seviyesindeki farkin t testi ile test edildiginde anlamli olmadigi bulunmustur *p= 0.66, p>0.05+. Bu sonuç, her iki grubun aritmetik ortalamalari arasindaki farkin anlamli olmadigini göstermektedir. Baska bir deyisle ögrencilerin yasadiklari bölgeye göre, hijyen ve temizlik aliskanliklari arasinda anlamli bir fark yoktur.

Ögrencilerin hijyen ve temizlik aliskanliklarinin alt basamaklari arasindaki farkliliklar Yerlesim Yeri, Okul Türü ve Cinsiyet degiskenlerine göre anova testi ile analiz edilmesi sonucu Tablo 5 elde edilmistir.

Tablo 5 incelendiginde yerlesim yerine göre "Kahvaltidan sonra dislerimi firçalarim" (p=0.04, p>.05) ve "Tirnaklarimi her hafta keserim" maddesinde merkezde yasayan ögrenciler lehine (p=.02, p>.05) bir farklilik görülmüstür. Okul türüne göre incelendiginde "Sabah kalktigimda ellerimi yikiyorum" (p=.02, p>.05), "Sabah kalktigimda yüzümü yikiyorum" (p=.01, p>.05), "Yemekten sonra ellerimi yikiyorum (p=.01, p>.05), maddelerinde Saglik meslek lisesi lehine ve "Eve geldigimde ellerimi yikamayi unutuyorum" (p=0.02, p>.05) ve "televizyonda hijyen ile ilgili programlar dikkatimi çekmez" (p=0.03, p>.05)maddelerinde Anadolu lisesi lehine farklilik oldugu görülmüstür. Bulgular cinsiyet degiskenine göre incelendiginde ise "Sabah kalktigimda ellerimi yikiyorum" (p=.03, p>.05), "Sabah kalktigimda yüzümü yikiyorum" (p=.00, p>.05), "Yemekten sonra ellerimi yikiyorum" (p=0.01, p>.05), "Kahvaltidan sonra dislerimi firçalarim" (p=0.00, p>.05), "Sebze ve meyveleri yemeden önce yikarim" (p=.02, p>.05), "Çoraplarimi her gün degistiririm" (p=0.02, p>.05) maddelerinde kizlar lehine farklilik oldugu görülmüstür.

3.3. Ögrencilerin açik uçlu soruya verdigi cevaplarin analizi

Ögrencilere hijyen sözcügünü en çok nerede duyduklarina yönelik soruya verdikleri cevaplar Tablo 6'de verilmistir.

Tablo 6 incelendiginde Anadolu lisesinde ögrenim gören ögrenciler hijyen sözcügünü en fazla sira ile evde (%42,25), okulda (%32,99) ve televizyonda (%16,90) duymaktadirlar. Meslek Lisesinde okuyan ögrenciler ise hijyen sözcügünü en fazla sira ile okulda (%52,3), hastanede (staj yaparken) (%27,3) ve evde (%22,7) duymaktadirlar.

4. TARTISMA VE SONUÇ

Iki farkli tür lisede okuyan ögrencilerin fen okuryazarliginin bir boyutu olan hijyen ve kisisel saglik aliskanliklarini farkli degiskenler açisindan incelenmesine yönelik olarak yürütülen bu çalismada öncelikle ögrencilerin genel hijyen ve temizlik aliskanliklari ortaya çikarilmistir.

Çalismanin bulgulari ögrencilerin sabah kalktiginda ellerini ve yüzünü, yemekten sonra, eve geldiginde ve tuvaletten çikinca ellerini yikama, dis firçalama, yemeden önce sebze ve meyveleri yikama, genellikle çorap ve çamasir degistirme, tirnak kesme, banyo yapma ve hapsirirken veya öksürürken agzini kapatma gibi hijyen ve temizlik aliskanliklarinin literatür sonuçlari (Karaoglu ve Pehlivan, 1997; Kaya vd., 2006; Simsek vd., 2010) ile benzerlik göstermektedir. Ögrencilerin okuduklari okul türlerine göre hijyen ve temizlik aliskanliklari arasinda anlamli bir farkliligin bulunmamasi, Karaoglu ve Pehlivan (1997)'nin farkli nedenlerden dolayi okullar arasinda farkliliklar oldugu ve Simsek vd. (2010) tarafindan bildirilen "Saglik meslek lisesi puan ortalamalarinin, genel liseden daha düsük oldugu" seklindeki bulgularla zitlik göstermektedir. Ancak Saglik Meslek Lisesi ögrencilerinin bu konuda puanlarinin Anadolu Lisesi ögrencilerden daha fazla olmasi beklenirken daha yakin olmasi çalismamizin dikkat çekici bulgulari arasinda yer almaktadir. Çünkü Saglik meslek lisesi ögrencilerinin ileriki yasamlarinda, mesleki konumlarinin geregi, saglikla iliskili diger davranislar için oldugu gibi hijyen davranislari için de rol model islevi görmesi beklenir (Simsek vd., 2010). Benzeri bir sonucu Karaoglu ve Pehlivan (1997) ögrencilerin aldiklari saglik ile ilgili derslerin onlarin bilgi ve uygulama düzeylerini etkilemedigi ve dolayisiyla verilen bu derslerin etkili olmadigi seklinde açiklamistir. Bu nedenle ögrencilerin aldiklari derslerin ve konu hakkinda bilgilerinin onlarin fen okuryazarliklarina kesin olarak etki edecegi söylenemez. Farkli tür okullarda okuyan ögrencilerin hijyen ve temizlik aliskanliklari Tablo 5'de madde boyutunda incelendiginde Simsek vd. (2010)'nin bulgularinin aksine Bartin'da ögrenim gören Saglik Meslek Lisesi ögrencileri, Anadolu Lisesi ögrencilerine göre yemekten sonra ellerini, sabah kalktiklarinda ellerini ve yüzünü yikamaya daha fazla özen gösterdigi anlasilmaktadir. Bunun nedeni Saglik Meslek Lisesi ögrencilerinin hastanede staj yaparken maruz kaldiklari uygulamalar olabilir.

Ögrencilerin cinsiyetlerine göre hijyen ve temizlik aliskanliklari karsilastirildiginda Tablo 3'de görüldügü gibi iki cinsiyetin toplam puanlari arasinda anlamli bir farkliligin olmadigi görülmüstür. Bu bulgu kiz ögrencilerin hijyen puani erkek ögrencilerin puanindan fazla çikan Kaya vd., (2006)'nin bulgulari ile farklilik göstermesine ragmen Simsek vd., (2010) ve Karaoglu ve Pehlivan (1997)'nun bulgulari ile paralellik göstermektedir. Genel olarak literatür incelendiginde kiz ögrenciler erkek ögrencilere göre, sabah kalktiginda el ve yüz yikama, yemekten sonra el yikama, sebze ve meyveleri yemeden önce yikama, kahvaltidan sonra dislerini firçalama ve her gün çorap degistirme gibi davranislarda daha fazla hassasiyet göstermektedirler. Ögrencilerin kisisel hijyen davranislarinin incelendigi baska çalismalarda da kiz ögrencilerin vücut temizligi uygulamalarinin daha iyi oldugu (Simsek vd.,2010; Erkal ve Sahin, 2011) ve erkek ögrencilere göre daha sik banyo yaptiklari belirlenmistir (Kaya vd., 2006; Simsek, 2006). Simsek vd., (2010) bu sonucu kizlarda toplumsal cinsiyet rollerine bagli olarak ortaya çikmis davranis biçimlerinin kisisel aliskanliklara yansimasinin bir sonucu olarak degerlendirmistir.

Ögrencilerin yerlesim yerlerine göre hijyen ve temizlik aliskanliklari karsilastirildiginda Tablo 4'de görüldügü gibi iki okulun toplam puanlari arasinda anlamli bir farkliligin olmadigi ortaya çikmistir. Bu bulgu Simsek vd., (2010) tarafindan yapilan çalisma bulgusu ile karsilastirildiginda ortaya çikan durumun okullarin ve okullarda okuyan ögrencilerin sosyoekonomik düzey olarak farkli olmamalarindan kaynaklandigi söylenebilir. Bu durum, Bartin ilinin cografi yapisinin küçük olmasi ve bu nedenle homojenlige yakin olmasi ile açiklanabilir.

Çalismanin farkli nitelikli iki okulda yapilmis olmasi, olasilikla farkli sosyoekonomik grup aile çocuklarinin bu okullarda okumasi ve standardize olmayan ölçeklerle ögrencilerin hijyen ve temizlik aliskanliklari degerlendirilerek yapilmis olmasi, arastirma sonuçlarinin karsilastirilmasinda kisitlayici rol oynamaktadir. Ancak çalismanin genel olarak ögrencilerin fen okuryazarligin bir boyutu olan hijyen ve kisisel saglik aliskanliklari boyutunda önemli bulgulari ortaya çikardigi görülmektedir. Iki farkli tür lisede okuyan ögrencilerin fen okur-yazarligin bir boyutu olan kisisel hijyen ve temizlik aliskanliklarinin okul türü, yerlesim yeri ve cinsiyet olarak incelendiginde toplam puanlari arasinda farkliliklar olmadigi fakat "el yikama" gibi bazi hijyen ve temizlik aliskanliklarinda gruplar arasinda farkliliklar oldugu görülmektedir. Yurt içindeki literatür incelendiginde de, el yikama davranislarinin incelendigi pek çok arastirmada da ögrencilerin yemekten önce ve tuvaletten sonra ellerini daha sik yikadigi (Simsek vd.,2010; Erkal ve Sahin, 2011; Kitis ve Bilgili, 2011) bulunmustur. Literatür gruplar arasinda hijyen ve temizlik puanlari arasinda farkliliklarin olmamasini farkli nedenlerle iliskilendirmektedir. Örnegin Kaya vd., (2006) ögrencilerin annelerinin ögrenim durumu yüksek olan ögrencilerin hijyen puanlarini, Simsek vd., (2010) ise sadece annesinin ya da babasinin ögretim düzeyi yüksek olan kiz ögrencilerin hijyen puanlarini yüksek bulmuslardir. Bu sonuçlari Karaoglu ve Pehlivan (1997) ögrencilerin bilgi ve uygulama düzeylerinin aldiklari saglik bilgisi dersleri ile iliskilendirmenin yanlis olacagini söylemistir. Arastirmacilara göre aile, sosyal çevre veya akademik basarilar gibi demografik faktörlerin ögrencilerin hijyen puanlarini daha fazla etkiledigini öne sürmüstür. Ögrenciler, yetiskinlerin sagliga yönelik bilgileri ve düsünceleri ile sagliklarini korumaya yönelik göstermis olduklari hareketlerden olumlu ya da olumsuz yönde etkilenmektedir (Bjørgen, 2009). Bu açidan ögretmen ve ailelerin ögrencilere hijyen ve temizlik konusunda daha fazla uyarilar yapmasi gerektigi ortaya çikmaktadir. Smith, Potts-Datema ve Note, (2005) okullarda saglik egitiminin gerçeklestirilmesi için öncelikle ögretmenlerin bu alanda hazirlanmasi gerektigini belirtmektedir.

Çalismalar ülkemizde sadece kirsal alandan göç edenler arasinda degil, önceden beri kentli olan kesimde de özellikle gençlerin saglikli davranabilme becerisinden yoksun olduklarini (IKGV., 2003) ve Saglik Meslek Lisesi ögrencilerinin puanlarinin Anadolu Lisesi ögrencilerinin puanlarindan farkli olmamasinin saglik egitimi için önemli ortamlar olan okullarin egitimsel sonuçlara odaklandigini (Jourdan vd., 2008) göstermektedir. Bu nedenle arastirma bulgulari ve literatür sonuçlarina göre fen okur-yazarligi kazanimlarinda saglik egitimine daha fazla önem verilmesine olan ihtiyaç oldugu söylenebilir. Konu ile ilgili olarak yapilan Cosgun ve Kara (2015)'nin çalisma sonuçlari bu görüsü desteklemektedir. Cosgun ve Kara (2015) ortaokul ögrencilerine verdikleri saglik egitimi sonrasinda ögrencilerin davranis degisikliklerindeki olumlu artisin bilgi düzeylerindeki artisa göre daha az oldugunu görmüslerdir. Onlara göre saglik egitimi ile ögrencilerin saglikla ilgili bilgi, tutum ve davranislari olumlu yönde degistirilebilir. Ancak davranis degisikliginin daha uzun bir süre gerektirmesi nedeni ile okullarda saglik egitiminin sürekli olmasi gerektigi ve egiticilerin hijyen ve temizlik davranislari ile ögrencileri desteklemeleri gerektigini belirtmislerdir. Bu bulgu Saglik Meslek Lisesi ögrencilerinin hijyen ve temizlik puanlarinin neden istenildigi ölçüde olmadigini açiklamaktadir.

Sonuç olarak, okullarda saglik egitimlerinin fen programlarin tüm ünitelerine yayilmasi ve ögretmenler tarafindan desteklenmesinin toplumun saglik düzeyinin gelismesine katki saglayip saglikli ögrenciler ile saglikli bir toplumun olusmasi saglanacagi düsünülmektedir.

Sidebar

SUMMARY

Turkish Ministry of National Education (MoNE) decided to revise the curriculum of primary science education due to educational and scientific developments, and unsuccessful results indicated by the international assessments (TIMSS, PISA etc.) (Sahin, 2007). Curriculum was completely changed and implemented nationwide starting with the 2005-2006 academic year and revised in 2013 (MoNE, 2013). Even though MoNE (2005, 2006, 2013) claimed that scientific literacy is as an important learning outcome for science education. MoNE approved that students' personal hygiene and cleanliness habits is a dimension of science literacy. Thereof, the aim of this study is to determine whether high school students' Personal Hygiene and Cleanliness Habits differ according to gender, settlement and type of school or not and to discuss the results based on dimension of science literacy of science programs.

The sample of the research, which is a survey model, is 113 female and 46 male and totally 159 students who study in Anatolian High School and Vocational Medical High School in Bartin city center. Data were obtained by a total of 30 questions including two open-ended and 28 Likert-type questions. In the data analysis, statistical techniques such as mean, standard deviation, one- tailed variance analysis were uzed.

The comparison of high school students' personal hygiene and cleanliness habits which is a dimension of science literacy according to school variables is presented in Table 1.

When Table 2analyzed, there is no statistically significant difference between students' school at 95% confidence interval [p = 0.26, p>0.05; ?A=35.21; ?M=35.05+ in students' personal hygiene and cleanliness habits.

The comparison of high school students' personal hygiene and cleanliness habits which is a dimension of science literacy according to gender variables is presented in Table 2

When Table 2 analyzed, there is no statistically significant difference between students' school at the 95% confidence interval [p = 0.52, p>0.05; ?M=34.80; ?F=35.33] in students' personal hygiene and cleanliness habits.

When analyzed Table 3, there was no statistically significant difference between students' school at 95% confidence interval [p = 0.66, p>0.05; ?D=34.52; ?D=35.85+ in students' personal hygiene and cleanliness habits.

Results show that high school students where the study has been conducted have insufficient personal hygiene behaviors and no statistically difference was seen amongst students' gender, school type an settlement. However, there is also a significant difference between sub-categories such as "hand washing habit" of students point was significantly associated with the school type and gender (p<0.05). It is revealed that they haven't managed to keep their Science Literacy acquisitions about personal hygiene. Continuity is important in gaining behavior. Therefore, Teachers should support students' hygiene and cleanliness behaviors and the gains of hygiene and cleanliness as a dimension of science literacy should be included in each unit of science programs to increase the students' cleanliness and hygiene habits.

References

KAYNAKLAR

APGM, (2002). Adolesan sagligi ve gelisimi programi rehber kitabi. Ankara. T.C Saglik Bakanligi, Ana Çocuk Sagligi ve Aile Planlamasi Genel Müdürlügü

Arat, A., Simsek, I. ve Erdamar, G. (2014). Yatili ilkögretim bölge okulu II. kademe ögrencilerinin kisisel hijyen uygulamalari. Gazi Üniversitesi Endüstriyel Sanatlar Egitim Fakültesi Dergisi, 33(58-72).

Bjørgen, K. (2009). "Women's education levels and its impact on their attitudes towards children health development". Early Child Development and Care, 1-15.

Cosgun, M. ve Kara, F. (2013). Ögrencilere verilen saglik egitiminin bilgi ve davranislarina etkisinin degerlendirilmesi. Saglik Bilimleri Dergisi (Journal of Health Sciences) 22(1), 52-63

Cosgun, M. ve Kara, F. (2015). Ögrencilere Verilen Saglik Egitiminin Bilgi ve Davranislarina Etkisinin Degerlendirilmesi, STED, 24(2), 55-63

Demir, S. ve Demir, A. (2012). Türkiye'de yeni lise ögretim programlari: Sorunlar beklentiler ve öneriler. Ilkögretim Online, 11(1) , 35-50

Durusu, K. (1996). Ilkokul ögrencilerine verilen saglik egitiminin ögrencilerin saglikla ilgili bilgi tutum ve davranislarina etkisi. Erciyes Üniversitesi Saglik Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi. Kayseri

Erkal, S. ve Sahin, H. (2011). An application on determining hygiene behaviors of university students. International Journal of Business and Social Science. 2 (8): 170-176.

Günes, M., H. ve Aksan, Z. (2015). Türkiye ve Güney Kore biyoloji ögretim programlarinin karsilastirilmasi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Egitim Fakültesi Dergisi, 1(33), 20-41.

IKGV.(2003). Insan Kaynagini Gelistirme Vakfi'ndan cinsel saglik egitimi: Ögretmen ve ögretmen adaylari için. Istanbul: Ceren yayin dagitim.

Jourdan, D., Pommier, J. and Quidu, F. (2010). Practices and representations of health education among primary school teachers. Scandinavian Journal of Public Health, 38, 86-94.

Kahveci, G. ve Demirtas, Z. (2012). Ilkögretim Okulu 6., 7. ve 8. sinif ögrencilerinin temizlik ve hijyen algilari. Pegem Egitim ve Ögretim Dergisi,2(2), 51-61.

Karaoglu, L. ve Pehlivan, E. (1997). Malatya il merkezinde farkli programlardaki lise son sinif ögrencilerinin saglikla ilgili bilgi, tutum ve uygulamalarinin incelenmesi. Turgut Özal Tip Merkezi Dergisi, 4(4). 391-398

Karasar, N. (1986). Bilimsel Arastirma Yöntemi, Ankara, Bilim Kitapevi.

Kaya, M., Büyükserbetçi, M., Meriç, M.B., Çelebi, A.E., Boybeyi, Ö., Isik, A., Bozkurt, H.I., Vaizoglu, A.S. ve Güler, Ç. (2006). Ankara'da bir lisenin 9. ve 10. sinif ögrencilerinin kisisel hijyen konusunda davranislarinin belirlenmesi. STED, 5 (10): 179-183.

Kitis, Y. ve Bilgili, N. (2011). Ilkögretim ögrencilerinde el hijyeni ve el hijyen egitiminin etkinliginin degerlendirilmesi. Maltepe Üniversitesi Hemsirelik Bilim ve Sanati Dergisi, 4 (1): 93-102.

MEB. (2005). Ilkögretim 4.-5.siniflar fen teknoloji dersi ögretim programi, Ankara.

MEB. (2006). Ilkögretim 6.-8. siniflar fen teknoloji dersi ögretim programi, Ankara

MEB. (2009). Ilkögretim 1, 2 ve 3. siniflar hayat bilgisi dersi ögretim programi ve kilavuzu. Ankara:Yazar

MEB. (2013). Ilkögretim kurumlari (ilkokullar ve ortaokullar) fen bilimleri dersi (3,4,5,6,7 ve 8. siniflar) ögretim programi. Ankara:Yazar.

MEB. (2013). Ortaögretim biyoloji dersi (9,10, 11 ve 12. siniflar) ögretim programi. Ankara:Yazar.

Smith, B. J., Potts-Datema, W. and Nolte, A. E. (2005). Challanges in teacher preparation for school health education and promotion. Promotion and Education, 12, 162-164.

Simsek, Ç., Piyal, B., Tüzün, H., Çakmak, D., Turan, H. ve Seyrek, V. (2010). Ankara il merkezindeki bazi lise ögrencilerinde kisisel hijyen davranislari. TAF Preventive Medicine Bulletin, 9 (5): 433-440.

Tokuç, B. ve Berberoglu, U. (2007). Edirne merkez ilçe ilkögretim okullarinda çalisan ögretmenlerde sagligi gelistirici davranislar. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 6(6), 421- 426.

Yüksel, S. (2003). Türkiye'de program gelistirme çalismalari ve sorunlari, Millî Egitim Dergisi, Sayi 159.