Content area
Full Text
Glówna praca Adama Smitha w obszarze filozofii moralnej Teoria uczuc moralnych od poczatku budzila kontrowersje. Tytul ten byl krytykowany przez etyków. Spotkal sie z fenomenologiczna krytyka Maksa Schelera skierowana na "uczucia moralne". Ekonomisci mieli "problem Smitha" polegajacy na zrozumieniu relacji Teorii uczuc moralnych do glównego dziela ekonomii, czyli Badan nad natura i przyczynami bogactwa narodów. Artykul podejmuje próbe odpowiedzi na pytanie, czy etyka Adama Smitha, pomimo krytyki "etyki sympatii", nie traci na znaczeniu w ramach historii samej etyki, w tym etyki gospodarczej, i stara sie rozwiazac "problem Smitha" w oparciu o doglebna analize jego dziel. Próby te prowadza do wniosku, ze krytyka "etyki sympatii" dokonana przez Maksa Schelera czy krytyka ekonomistów nie powinny prowadzic do zanegowania wartosci i spójnosci pogladów Smitha z zakresu filozofii moralnej i ich zwiazku z badaniami z zakresu ekonomii.
Slowa kluczowe: Adam Smith, krytyka "etyki sympatii", "problem Smitha"
Wprowadzenie
Twórczosc Adama Smitha zajmuje szczególne miejsce w dorobku nauk spolecznych. Ukazuje zwiazki pomiedzy etyka, ekonomia oraz teoria polityki gospodarczej. Jednak niejedynie z tego powodu budzi ona zainteresowanie. Dwa zdania wyrwane z kontekstu glównych dziel Smitha o niewidzialnej rece rynku i o roli panstwa jako stróza nocnego staly sie podstawa argumentacji, która zawladnela na trzydziesci lat, do czasu kryzysu 2008+, umyslami tak elit politycznych, jak i opinii publicznej.
Nie tylko jednak dlatego warto dokonac próby nowego odczytania Teorii uczuc moralnych. Do badan A. Smitha z zakresu filozofii moralnej nalezy odniesc sie jeszcze z co najmniej dwóch powodów.
Pierwszy powód, dla którego powinnismy podjac sie trudu rozpatrzenia na nowo jego projektu etycznego wynika z koniecznosci rozwazenia przeprowadzonej przez Maksa Schelera krytyki tak zwanej etyki sympatii. Warto zatem zadac sobie pytanie, na ile dokonania Smitha, pomimo tej krytyki, nie traca na znaczeniu w ramach historii samej etyki, w tym etyki gospodarczej.
Kolejny powód, bynajmniej nie ostatni, to po wydaniu osadu na temat twórczosci Smitha bedziemy mogli odniesc sie w sposób poglebiony do tak zwanego w literaturze fachowej "problemu Smitha", czyli wzajemnej relacji pomiedzy Teoria uczuc moralnych a Badaniami nad natura i przyczynami bogactwa narodów. "Problem Smitha" powstaje, gdy bez zbytniego wglebiania sie w jego teksty wysuwane sa wnioski, ze choc w pracy dotyczacej badan uczuc moralnych zwraca on uwage na donioslosc uczucia sympatii w podejmowaniu decyzji, to jednak najwazniejszym osiagnieciem Smitha jest to,...