Content area
Full Text
(ProQuest: ... denotes non-US-ASCII text omitted.)
Wilhelm Barthold, Ulug Beg ve Zamani, Çev. Ismail Aka, Türk Tarih Kurumu Yayinlari, Ankara 2015, 230 sayfa, ISBN: 978-975-163044-5.
Kisa süren devr-i saltanatindan ziyade ilmî faaliyetleri ile temayüz eden Timurlu Devleti'nin meshur hükümdari Ulug Beg, kadim Iran müelliflerinin tabiriyle: "Sahsinda Eflâtun'un bilgisi ile Feridun'un hasmetini toplamisti"1. Araplarca "âlimü'l-felek", Farslar tarafindan "sitâresinâs" tesmiye olunan bu büyük gökbilimcinin kendine özgü hayati gerek akademik çevrelerde gerekse edebî muhitlerde, çok kesif olmamakla birlikte ilgi çekmeyi basarmistir. Özbek romanci Adil Yakubov'un "Ulug Beg'in Hazinesi" (1974) isimli romanindan baska, Fransiz yazar JeanPierre Luminet tarafindan telif edilip "Ulugh Beg L'astronome de Samarcande" (Ulug Beg Semerkand'in Gökbilimcisi) adiyla 2015 yili Nisan ayinda Paris'te yayimlanan tarihî roman da zikrettigimiz küresel alâkanin hâlihazirda hâlâ canli olduguna sahadet etmektedir.
Ulug Beg hakkinda kaleme alinan genis kapsamli ilk tetkik eser ise Rus oryantalizminin kutbu addedilen büyük tarihçi Vasiliy Vladimiroviç Bartold'a aittir. 1869-1930 yillari arasinda Çarlik Rusya'sinin payitahti ve hakiki bir irfan merkezi olan St. Petersburg sehrinde yasayan ünlü tarihçi, Batili akademik çevrelerde Wilhelm Barthold adiyla anilmistir. Türkistan tarihiyle ilgili onlarca kitabinin yani sira yüzlerce makale, ansiklopedi maddesi ve tenkit yazisi kaleme alan Bartold'un bütün eserleri Sovyetler Birligi zamaninda teskil edilen ilmî bir heyet tarafindan toplu halde nesredilmistir. 1963-1977 yillari arasinda Moskova'da dokuz cilt, on kitap halinde (ikinci cilt iki kitaptir) derlenen külliyatinin tamami 7.557 sayfadir2.
Bartold'un en mühim kitaplarindan biri olan "?????eκ? ? E?o BpeM?" (Ulug Beg ve Zamani) kendi alanindaki temel eser olma özelligini hâlâ muhafaza etmektedir. Günümüzden tam bir asir önce, 1915 yilinda, Rusça yazilan fakat 1918 yilinda nesredilen3 bu abidevî eser gerçekten hak ettigi itibari görmüs ve oldukça söhretli tarihçiler tarafindan sirasiyla Türkçe, Almanca, Farsça ve Ingilizce gibi pek çok dile çevrilmistir. Söz konusu kitabin dünyadaki ilk tercümesi 1930 yilinda Akdes Nimet Kurat tarafindan Türkçeye yapilmistir ve bu eser gerçek bir tarih tutkunu olan Gazi Mustafa Kemal Atatürk tarafindan da okunmustur4. Bartold'un eserinin Rusçadan yabanci dillere yapilan tercümelerinin kronolojik listesi söyledir:
1- W. W. Barthold, Ulug Bey ve Zamani, Rusçadan Türkçeye Çeviren: Tahiroglu Akdes Nimet, Istanbul, 1930.
2- V. V. Bartol'd, Ulug Beg und seine Zeit, Deutsche Bearbeitung von Walter Hinz, Leipzig, 1935.
3- Vasili Bartold, Ulug Big ve Zemân-i Vey: Imperator-i Mogol ve Devlet-i Çagatayî, Mütercim, Hüseyin Ahmedî Pûr, Tebriz, 1336. (1957)
4- V. V. Barthold,...