Müderrislikten Büyükelçilige Bir Yakinçag Tarihi Uzmani Ali Muzaffer Göker

Abstract

Persons who established the new Turkish state and involved in the institutionalization of the Turkish Republic were the ones who were trained in the late period Ottoman educational institutions. Many of them graduated from the 'Mekteb-i Mülkiye'. High education abroad especially in France, provided some advantages to these persons such as Ali Muzaffer Bey when they returned to the country. In this article, first, the information about the life, education and career of Ali Muzaffer, the professor of modern history, will be given, and then his works will be discussed. This study is based on the information obtained from the archival documents related to the Ottoman and Republican periods; the Official Records of the Turkish Grand National Assembly; the newspaper reports of the period and the research works about the history of education and the Parliament. This article sets out the results of a detailed research about Ali Muzaffer Göker who had been educated during the last period of the Ottoman Empire and took part by the Ankara government struggling for freedom during the War of Turkish Independence and with the establishment of the Turkish Republic, served as professor and administrator in the university; as deputy in the Turkish Grand National Assembly and as an ambassador in the Ministry of Foreign Affairs are set out.

Headnote

ÖZ

SAATÇI ATA, Meltem Begüm, Müderrislikten Büyükelçilige Bir Yakin Çag Tarihi Uzmani Ali Muzaffer Göker, CTAD, Yil 12, Sayi 23, (Bahar 2016), s. 213248.

Türkiye Cumhuriyeti Devleti'nin kurulusunda ve kurumsallasmasinda görev alanlar, Osmanli Devletinin son dönemindeki egitim kurumlarinda yetismis kisilerdir. Bu kgilerin egitim aldigi okullar arasinda Mülkiye Mektebi agirlikli bir yere sahiptir. Yurtdisinda, özellikle Fransa'da yüksek tahsil, bu kadro içinde yer alan kisilere yurda döndüklerinde önemli yararlar saglamistir. Ali Muzaffer Göker bunlardan birisidir.

Bu makalede Yakin Çag tarihi profesörü Ali Muzaffer Göker'in hayati ve kariyeri hakkinda bilgi verildikten sonra, eserlerinin tanitimi yapilmaktadir. Çaliçmanin kaynaklari, Osmanli ve Cumhuriyet dönemi ar?iv belgeleri, TBMM Zabit Cerideleri, dönemin gazete haberleri, egitim ve parlamento tarihiyle ilgili arastirma eserleridir. Makalede, Osmanli Devleti'nin son döneminde yetismis, Milli Mücadele yillarinda bagimsizlik için mücadele eden Ankara hükümetine yakin durmu?, Türkiye Cumhuriyeti Devletinin kurulu?uyla beraber egitim kurumlarinda ögretim üyesi ve idareci, TBMM'de milletvekili ve Disisleri Bakanliginda büyükelçi olarak görev almi? olan Ali Muzaffer Göker hakkinda ayrintili bir ara?tirmanin sonuçlari ortaya konmaktadir.

Anahtar Kelimeler: Ali Muzaffer Göker, Yakin Çag Siyasi Tarihçiligi, Darülfünun, Dil ve Tarih-Cografya Fakültesi Dekani, Tokyo, Ottowa, Moskova Türk Büyükelçisi.

ABSTRACT

SAATÇI ATA, Meltem Begüm, From Professorship To Ambassadorship: Ali Muzaffer Göker, An Expert on Modern History, CTAD, Volume 12, Issue 23, (Spring 2016), pp. 213-248.

Persons who established the new Turkish state and involved in the institutionalization of the Turkish Republic were the ones who were trained in the late period Ottoman educational institutions. Many of them graduated from the 'Mekteb-i Mülkiye'. High education abroad especially in France, provided some advantages to these persons such as Ali Muzaffer Bey when they returned to the country. In this article, first, the information about the life, education and career of Ali Muzaffer, the professor of modern history, will be given, and then his works will be discussed. This study is based on the information obtained from the archival documents related to the Ottoman and Republican periods; the Official Records of the Turkish Grand National Assembly; the newspaper reports of the period and the research works about the history of education and the Parliament. This article sets out the results of a detailed research about Ali Muzaffer Göker who had been educated during the last period of the Ottoman Empire and took part by the Ankara government struggling for freedom during the War of Turkish Independence and with the establishment of the Turkish Republic, served as professor and administrator in the university; as deputy in the Turkish Grand National Assembly and as an ambassador in the Ministry of Foreign Affairs are set out.

Keywords: Ali Muzaffer Göker, Historiography of modern History, Darülfünun, Dean of the Faculty of Language and History-Geography, Turkish ambassador of Tokyo, Ottawa and Moscow.

Giris

Mustafa Regit Paga'nin baglattigi girigimler sonucunda ancak 1859'da açilan Mekteb-i Mülkiye'nin Türkiye Cumhuriyeti Devleti'nin kurulugunda oldugu gibi, Türkiye'de modern anlamda siyasi tarih yaziciligi geleneginin geligmesinde de önemli yeri vardir. Bu gelenegin olugmasini saglayan Mizanci Murat, Abdurrahman seref Efendi, Efdalettin Tekiner, Ali Regad, Yusuf Akçura, Ahmet Ferit Tek, Ali Kemal, Rifki Salim Burçak gibi pek çok tarihçinin hayati, eserleri ve tarihçiligi üzerine tezler, makale ve monografiler yayimlanmigtir. Bu isimlerden biri de Yakin Çag Tarihi müderris muavini olarak bagladigi kariyerini milletvekili ve hariciyeci olarak tamamlayan Ali Muzaffer Göker'dir. Ancak, O'nun hakkinda ayrintili bir çaligmanin yapilmadigi dikkati çekmektedir.

Bu çaligmada Mekteb-i Mülkiye geleneginde yetigmig bir Osmanli aydini ve Cumhuriyet yönetiminin kurumsallagmasinda hizmetleri geçmig Ali Muzaffer Göker'in aile hayati ve ögrenim bilgileri verildikten sonra eserlerinden yola çikarak tarihçilik anlayigi ortaya konulmaktadir. Osmanli ve Cumhuriyet dönemi argiv belgeleri, TBMM Zabit Cerideleri, dönemin gazete haberleri, egitim ve parlamento tarihiyle ilgili aragtirma eserleri bu aragtirmanin kaynaklaridir. Çaligma, kronolojik olarak dört temel bölümden olugmaktadir. Bunlar sirasiyla; aile ve ögrenim hayati, Darülfünun'dan Dil ve Tarih-Cografya Fakültesi'ne ögretim üyeligi ve dekanlik dönemi, milletvekilligi dönemi, büyükelçilik dönemidir.

Ailesi ve Ögrenim Hayati

Dogum yeri Dersaadet (Istanbul) olan Ali Muzaffer Bey'in dogum tarihi kaynaklarda farkli ifade edilse de,1 Darülfünun kayitlarina2 göre 28 Haziran 1888 (R.16 Haziran 1304)'dir. Hayatindaki diger tarihlerin daha net bilindigi Ali Muzaffer Bey (ölm.10 Haziran 1959), II. Megrutiyet döneminde yetigmig, Mekteb-i Mülkiye kökenli bir tarihçi ve devlet adamidir. Tarih alaninda baglayan meslek hayati idarecilik ve Digigleri Bakanliginda aldigi görevlerle sonlanmigtir. Babasi Ali gerafettin Bey,3 Umum Jandarma Kumandanligi Bagkâtipligi ve Kalem-i Mahsus Müdürlügünden emeklidir.4 Annesi Naciye hanimdir. Egi, eski Maliye ve Maarif Nazirlarindan, Ayan Meclisi azasi Mustafa Nail Beyefendi'nin5 büyük kizi Saliha Pakize (1887-1959) hanimdir.6

Ali Muzaffer Bey, Kadiköy'de Mecidiye iptidaisinden7 sonra Zühtü Paga Rügdiyesi ve Mercan ídadisini pekiyi dereceyle tamamlamigtir.8 Dönemin Hariciye Naziri Ahmet Tevfik Paga araciligiyla Mekteb-i Sultani'ye meccanen kaydolmak istemigse de kayit dönemi olmamasi ve meccani yer olmamasi nedenleriyle bu istegi yerine gelmemigtir.9 Mekteb-i Mülkiye'nin 312 numarali ögrencisi Ali Muzaffer Bey, 22 Agustos 1909'da birincilik10 ile mezuniyetinden sonra Maarif Nezareti'nin açtigi sinavdaki bagarisi nedeniyle, Paris Siyasal Ilimler Okulunda (Ecole Libre des Sciences Politiques-ELSP) ögrenimine devam etmigtir.11

ELSP'de Diplomasi bölümü, 568 numarali ögrencisi Ali Muzaffer Bey, bu okuldan mezuniyet gartlarindan ilk olarak sözlü sinavlar, ikinci olarak bitirme döneminde ögrencilere sunulan tercihlerden bitirme tezi yerine üçüncü gart olan konferans metni hazirlamayi seçmigtir. Konu bagligini Uluslararasi Hukuk olarak belirlemigtir. Dördüncü garti olan yabanci dil bagari zorunlulugunu, yine okulun sundugu seçenekle bölüm dersleriyle ilgili olarak, Fransa Anayasa tarihi hakkinda girdigi sinavla yerine getirmigtir. Ali Muzaffer Bey, okul mezuniyeti için gerekli befind garti olan sözlü sunumu "Diplomasi Tarihi, 1814-1856" konusunda yapmigtir.12

Ali Muzaffer Bey'in Paris'e gittigi 1909-1910 döneminde ELSP, yabanci ögrencilerin uyum saglamalarini kolaylagtirmak için müfredatina özel dersler eklemigtir. 1872'de açilmig olan ELSP'de ögrenim gören Osmanli ögrenciler arasinda Yusuf Akçura'dan13 (1876-1935), Ahmet Ferit Tek14 (1878-1971), Mustafa Suphi15 (1883-1921), Yahya Kemal Beyatli16 (1884-1958) ve Ali Fuad Bafgil'e17 (1893-1967) kadar farkli görüfte kifiler bulunmaktaydi. Osmanli Devletinin yurtdifina yüksek ögrenim amaciyla gönderdigi ögrenciler için öncelikle Fransa'yi tercih etmesi Ali Muzaffer Bey'in de ELSP'ye gitmesinde etkili olmuftur. Diger yandan Osmanli'da muhalif görüflerin kendilerini daha iyi ifade edeceklerini düfündükleri yerin Fransa olmasi da bu fikirlerle etkilefim halinde olan Ali Muzaffer Bey'in ülkeye dönüfünden sonraki hayatini etkilemif olmalidir. Bunu, ileride deginilecek olan Milli Mücadele dönemindeki tutumundan anlamak mümkündür.

Darülfünun'dan Dil ve Tarih-Cografya Fakültesi'ne

Anatole Leroy-Beaulieu'nun yöneticiligi döneminde18 Paris ELSP'nin Diplomasi19 fubesinden mezun olarak, 25 Kasim 1912'de20 yurda dönen Ali Muzaffer Bey, Balkan Savaflarinin bafladigi günlerde, Darülfünun için müderris ve muallim yetiftirmek amaçli kullanilan bir kadro olan müderris muavinligine atanmiftir. Bu atama, 'her ders için Fakülte Meclisince kararlaftirilan lisanlara afina olmak'21 maddesini yerine getirdigi için ve 'yabanci ögretim üyelerinin derslerinde yardimci olmak ve tercümeyle mefgul olmak üzere lisan bilen uygun müderris muavinlerinin atanmasi' kararinin alindigi üçlü kararnameye22 dayanmaktadir. Ali Muzaffer Bey'in Darülfünun Edebiyat Fakültesi'nde muvazzafen mübagereti (göreve baglama) tarihi 31 Ocak 1913'tür (R.18 Kanunusani 1328).23

Müderris muavini olarak göreve baglamasindan sonra Darülfünun'un idari igleyiginde etkin görevler yürütmeye baglamig olan Ali Muzaffer Bey, Edebiyat Fakültesinin Muallimler Meclisinde kabul edilerek Darülfünun yönetimine gönderilen, 10 Mayis 1916 tarihli Darülfünun'un özerk olmasi konusundaki mazbatada imzasi olanlardandir.24 Ali Muzaffer Bey, fakültenin 1915 tarihli tegkilat programinin 1917-1918 ders yilina hazirlanmasi için olugturulan Tarih Encümeni'ne seçilmigtir.25 1917'de Almancanin zorunlu ders olmasi önerisi kargisinda, Osmanli Devletinin Almanya ile siyasi iligkilerinden dolayi artan egilimi kastederek, siyasi konularin egitim konularina karigtirilmasini elegtirerek Ingilizce, Fransizca ve Almancanin akademik anlamda eg tutulmasi gerektigini savunmug ve kararin bu gekilde çikmasini saglayanlar arasinda olmugtur.26

Birinci Dünya Savagi sonrasi Osmanli Devletinin gelecegini ilgilendiren Paris'teki barig görügmeleri devam ederken, Darülfünun'da tüm müderrislerin görügü alinarak hazirlanan ve 19 Mart 1919'da kamuoyuna duyurulan, ístanbul'un Türkiye'de kalmasi istenen Darülfünun Muhtirasi'nin hazirlanmasinda27 Ali Muzaffer Bey de yer almigtir.28

Bundan sonraki geligmelerde Ali Muzaffer Bey için Darülfünun döneminin 1919'da kesintiye ugradigi görülmektedir. 22 Mart 1919'da dönemin Osmanli Maarif Naziri Ali Kemal29 imzasiyla alinan karara dayanarak Fakülte kadrosundan çikarilanlar arasinda Ali Muzaffer Bey de bulunmaktaydi.30 Darülfünun Talimatnamesinde hocalarin görevden alinma nedenlerini açiklayan maddeler31 arasinda Ali Muzaffer Bey'in durumuna en uygun olan üçüncü madde olmalidir. Ali Muzaffer Bey'in, iggal döneminde iggal kargiti bir durug sergilemesi, Osmanli Maarif Nezareti'nce meslegin geref ve haysiyetine aykiri harekette bulunma olarak degerlendirilmig olmalidir. Çünkü üç yil kadar sonra, iggal kargiti Ankara hükümeti Türk Istiklal Harbini kazandiginda,32 Ali Muzaffer Bey'in Darülfünun kadrosuna tekrar alindigi görülecektir. Ali Muzaffer Bey'in Cumhuriyet döneminde aldigi görevler de dikkate alindiginda bu durumda bu tavrinin etkisinin oldugu dügünülebilir.

1919 sonrasi Ali Muzaffer Bey'in ne yaptigina dair net bilgiye ulagilamamigtir. Ancak, Darülfünun müderris, muallim ve müderris muavinlerinin, hariçte resmi ve hususi bir vazife üzerine alamayacaklari, bunun istisnasinin müderrislik geref ve haysiyetine engel olmamak kaydiyla Meclis-i Müderrisin ve Divan kararina bagli olmasi33 kuralindan dolayi, Ali Muzaffer Bey'in Ticaret Mekteb-i Älisi'nde iktisat, Galatasaray Sultanisi ve Erkan-i Harbiye Mektebinde siyasi tarih derslerini yürütmesinin34 bu döneme denk geldigi dügünülebilir.

Ikinci Darülfünun Dönemi

Ali Muzaffer Bey için Darülfünun döneminin yeniden baglamasi, 12 Nisan 1922'de Edebiyat Fakültesi ögrencilerinin düzenledigi gösterilerle gekillenmeye baglamigtir. Milli Mücadele aleyhine tavir sergileyen ve Türkleri küçük gören ifadeler kullanan bazi hocalarin protesto edildigi olaylar, Darülfünun'un 25 Nisan 1922'de Maarif Nezareti tarafindan kapatilmasina neden olmugtur. 2 Haziran 1922'de tekrar açilan fakültede35 Darülfünun Divani ve Maarif Nezareti karariyla fakülteden uzaklagtirilanlar arasinda Ali Kemal Bey de bulunmaktaydi. Ali Kemal Bey, 1919'da Ali Muzaffer Bey'in görevden alinmasinda Maarif Naziri olarak yetkili kigi iken, 1922'de Darülfünun'da yürütmekte oldugu dersi üç yil önce görevden aldigi Ali Muzaffer Bey'e verilen kigi olmugtur.36 Böylece, Temmuz 1922'ye kadar Ali Kemal Bey tarafindan verilen Avrupa ve Devlet-i Osmaniye Münâsebâti Tarihi dersi,37 19 Eylül 1922'de Fakülte Meclisince alinan kararin 9 Ekim 1922'de onaylanmasiyla yeniden kadroya alinan Ali Muzaffer Bey tarafindan yürütülmeye baglanmigtir.38

Darülfünun'da tekrar kadroya alinmasindan kisa süre sonra Aralik 1922'de, daha önce Ittihatçi olmalari sebebiyle görevlerine son verilmig olan müderrislerin geri alinmasina yönelik girigimde Ali Muzaffer Bey'in etkin oldugu görülmügtür. Ögretim üyelerinin genel egilimini de yansitan bu teklifle dört ögretim üyesi için kürsü ihdas edilmek suretiyle adayliklari kabul edilmig ve tekrar kadroya alinmalari yönündeki mevzuat yerine getirilmigtir.39 Üç yil kadar kadro digi kalan Ali Muzaffer Bey'in Darülfünun'a tekrar kabulü, gelecekte alacagi görevlerin de habercisi niteliginde olmugtur.

Cumhuriyet Döneminde Muallim Ali Muzaffer Bey

Ali Muzaffer Bey, 1923'de Darülfünun Edebiyat subesi Tarih Zümresi muallimligi görevini sürdürürken, ayni zamanda Hilal-i Ahmer Cemiyeti'nin Üsera Çubesinin40 müdür vekilligi görevini de üstlenmiftir.41 Bu görevleri döneminde 11 Nisan 1923'te (R.11 Nisan 1339) Sivil ve Harb Üserasinin mübadelesi için Atina'da toplanacak olan beynelmilel komisyona katilmasi ve tahsisatinin verilmesi konusunda TBMM Icra Vekilleri Heyeti Reisi imzasiyla karar verilmiftir.42

Fakültenin ögretim üyesi kadrosunun güçlendirilmesi kapsaminda girifimlerde bulunmuf olan Ali Muzaffer Bey, 1923'te yabanci ögretim üyelerinin gelmesi konusunda gündem olufmasina ragmen bu ifin gerçeklefmemif olmasindan dolayi Darülfünun Edebiyat Fakültesi Meclisinin 25 Eylül 1924 tarihli toplantisinda bu konuyu dile getirmiftir. Bunun üzerine Meclis yabanci müderrislerin durumunun Vekâlet'ten sorulmasina karar vermiftir.43 Fakat Darülfünun'da yabanci ögretim üyelerinin çalifmasina imkân, ancak 1925'te Hamdullah Suphi Tanriöver'in Vekâleti döneminde taninmiftir.44

1924-1925 ders yili için hazirlanan Darülfünun Talebe Rehberi'nden Ali Muzaffer Bey'in Tarih bölümünde müderrislige yükseldigi görülmektedir.45 Ali Muzaffer Bey'in Darülfünun'da müderris olabilmek için gereken iki temel farttan46 hangisini yerine getirdigi açiklanmamiftir. Ancak bu yükselme, ilmi fahsiyetini ispat edecek önemli eser meydana getirme konusundan ziyade,47 Darülfünun'daki bafarili hizmetinden dolayi olmalidir. Çünkü Ali Muzaffer Bey'in eserlerinin Cumhuriyet döneminde yayinlanmif oldugu görülmektedir. íkinci madde için gerekli olan 10 yil konusunda ise 1919'daki kadro digi kalma durumunun göz önüne alinmadigi veya bu durumun telafisi olarak kabul edildigi dügünülebilir.

21 Nisan 1924'te ístanbul Darülfünun Talimatnamesi yürürlüge girdiginde, mevcut Fakülte Reisi Köprülüzade Fuad Bey (1890-1966), 23 Kasim 1924'te yeni talimatname geregi reislik seçiminin yenilenmesi gerektigi görügünde oldugunu belirtmig ve reislikten istifa etmigtir. Bu görüg benimsenmek istenmese de Fuad Bey'in israri üzerine Mehmed Izzet (1891-1930) ve Ali Muzaffer Bey'lerin teklifiyle Fuad Bey oy çokluguyla üç sene için reis olarak seçilmigtir.48

Fakülte ögretim üyesi kadrosunun güçlendirilmesi amaciyla 13 Ekim 1924'te aralarinda Ali Muzaffer'in de bulundugu Tarih Zümresi, Türk Tarih Kürsüsü için eski müderrislerden Ahmed Hikmet Bey'i teklif etmigtir. Ancak, Fakülte Reisi Köprülüzade Fuad Bey'in, istenilen niteliklere sahip bir gahsin bulunmadigi görügünü savunmasi nedeniyle, kürsünün bog kalmasi ekseriyetle kabul edilmigtir.49

Ali Muzaffer Bey, 9 Mayis 1925 tarihli fakülte meclisi toplantisinda alinan karar geregi50 1 reis, 5 tabi aza ve 10 müntahab azadan olugan Darülfünun Divani müntahab azasi oldugu51 bu dönemde, Fakülte kadrosunun güçlendirilmesi için 21 Mart 1926 tarihli ve Reis-i Cumhur imzali kararnameyle Istanbul Darülfünun Edebiyat Fakültesine Vesaik-i Tarihiye-yi Tasnif Heyeti için kadro tanzim edilmigtir.52

1926-1927 ders yilinda Tarih Zümresi'nin Birinci Devresinde Asr-i Hazir, íhtisas Devresinde ise Avrupa ve Türkiye Münâsebâti Tarihi derslerini yürütmekte olan Ali Muzaffer Bey'in, 11 Ekim 1927'de Meclis-i Müderrisin toplantisinda aza olarak devam etmesi kararlagtirilmigtir.53

Ali Muzaffer Bey, Fakülte ídari igleyigi diginda Cumhuriyet döneminde bilimsel çaligmalarla ilgili olarak uluslararasi toplantilara katilmaya baglamigtir. Örnegin Darülfünun Divani tarafindan verilen karar geregi, tahsisat yoklugundan dolayi davet edilmig olunan ve 11-16 Nisan 1927 tarihleri arasinda Belgrad'da Yugoslavya hükümdarinin himayesinde toplanacak olan 'Beynelmilel Ikinci Bizans Hakkinda Tedkikat' kongresine katilamamig olsa da, ilkbaharda Vargova'da yapilacak olan 'Tarih' kongresine katilmasina karar verilmigtir.54

7 Haziran 1928 tarihli Darülfünun Emini imzali Maarif Vekâletine gönderilen yazida 14 Agustos 1928'de Norveç'in Oslo kentinde yapilacak olan Beynelmilel Ulum-u Tarihiye Kongresi'ne masrafi Darülfünun bütçesinden verilmek üzere ve dönügünde Vekâlete rapor hazirlamak üzere Darülfünun Edebiyat Fakültesi müderrisi Ali Muzaffer Bey'in katilmasinin uygun görüldügü anlagilmaktadir.55

Ali Muzaffer Bey, 1926'da uygulanmaya baglanan Maarif Eminligi uygulanmasinda da etkin görev almigtir. 1 Ocak 1929'da Istanbul ve Trakya Bölgesi Maarif Eminligine atanan Ali Muzaffer Bey,56 29 Haziran 1931 tarihi itibariyle Maarif Eminligi uygulamasina son verildigi57 için 2 Temmuz 1931'den itibaren Darülfünun'da müderrislige devam etmigtir.58

Maarif Eminligi devam ederken ülkede yaganan geligmeleri yakindan takip eden Ali Muzaffer Bey, 23 Aralik 1930'da Menemen'de Mustafa Fehmi Kubilay'in gehit edilmesi nedeniyle 31 Aralik 1930'da Darülfünun Meydaninda düzenlenen mitingde, Darülfünun Emini Muzaffer Ragit (Sevig) Bey ve Müderris Muslihiddin Âdil (Taylan) Bey'den sonra bir konugma yapmigtir.59

Ali Muzaffer Beyin Darülfünun Edebiyat Fakültesi Türkiye, Avrupa Münasebati Tarihi müderrisliginden, ayni fakültenin Asr-i Hâzir Tarihi müderrisligine geçigi60 döneminde, Darülfünun Edebiyat Fakültesi Yakin Çag Tarihi Kürsüsünde61 Hamit Bey62 de bulunmaktaydi. Ali Muzaffer Bey'in bu kadro degigikligi, bu görevi yürüten müderris Behçet Bey'in,63 Marag mebusluguna seçilmis olmasiyla bosalan kadro nedeniyle gerçeklesmistir. Ali Muzaffer Beyin 70 lira muhassan maasla naklen tayini, Maarif Vekâleti'nin 28 Aralik 1929 tarihli tezkeresine dayanarak 2 Ocak 1930 tarihli kararnameyle yapilmistir.64

Darülfünun Edebiyat Fakültesi Reisligi ve Türk Tarih Kurumu (TTK) Genel Sekreterligi

Reislik müddeti 6 Haziran 1931'de bitecek olan Darülfünun Edebiyat Fakültesi Reisi ve Türk Edebiyati Tarihi müderrisi Fuad (Köprülü) Bey'in,65 hakkinda Divan'da dile getirilen iddialarin haksizligini gerekçe göstererek adayliktan çekilmesiyle, Darülfünun talimatnamesinin 28. maddesi geregi 4 Agustos 1931 tarihli toplantida reis seçimi yapilmistir.66 Darülfünun Fakülte Reisligi seçimi, adayin ögretim üyelerinin üçte iki çogunlugunu saglamasi kuralina bagliydi. Ancak üçte iki çogunluk saglanamadigi takdirde en fazla oy alan iki aday, Fakülte Meclisi tarafindan Darülfünun Divanina bildirilir ve Divan bunlardan birisini tercih ederek Maarif Vekâletine önerirdi.67 4 Agustos 1931'de toplanan Edebiyat Fakültesi Müderrisler Meclisince 12 oy ile seçilen ve 5 Agustos 1931 tarihli toplantisinda seçimi onaylanan Edebiyat Fakültesi Asr-i Hâzir Tarihi müderrisi Ali Muzaffer Bey'in Fakülte Reisi tayini üçlü kararnameyle 27 Agustos 1931'de gerçeklesmistir.68

Darülfünun Fakülte Reisligi devam ederken TTK üyesi (üye no 22) olan Profesör Ali Muzaffer Bey, Ocak 1932'de TTK Genel Sekreteri sifatiyla Paris'te toplanan Ikinci Beynelmilel Tarih Tedrisati Kongresine katilmistir.69 Kongrede TTK tarafindan hazirlanan liseler için tarih kitaplarinin, milletleri birbiri aleyhine tahrik eden düçmanca fikir ve mevzulari içermedigi konusunda açiklama yapmiç ve diger memleketlerdeki okul kitaplarindan da bu gibi cümlelerin çikarilmasini temenni etmistir.70 Ayni konu 14 Nisan 1938 tarihinde Istanbul'da toplanmiç olan Balkan Antanti üçüncü Matbuat Konferansi Siyasi Komisyonu tarafindan tanzim olunup TTK'ya gönderilen raporda da gündeme gelmistir. Ali Muzaffer Bey, TTK Genel Sekreteri olarak 'bu cihet öteden beri gayemizdir' ifadesiyle mekteplerdeki tarih kitaplarinin Balkan milletleri hakkinda husumet hislerini tahrik etmeyecek jekilde düzenlenmesi önerisinin, Türkiye Cumhuriyeti Devleti tarafindan öteden beri yerine getirildigini ifade etmijtir.71

Ali Muzaffer Bey'in, Darülfünun Fakülte Reisi olarak yaptigi son pierden birisi, 29 Agustos 1932 tarihli Meclis toplantisinda, son müderris muavinligi sinavinda Cografya Zümresi jüri üyeligi olmujtur.72

Darülfünun Edebiyat Fakültesi Reisligi döneminde yajadigi sorunlardan birisi Türkiye Büyük Millet Meclisine tajinmij ve dönemin gazetelerine yansimijtir. Türkiye Büyük Millet Meclisinde 27 Mart 1933 tarihli oturumda Manisa milletvekili Refik sevket Bey (Mehmet Refik ínce, 1884-1955), Maarif Vekâletinden, Edebiyat Fakültesi ögrencileri tarafindan Tokatliyan'da müderrislere verilen çay ziyafetinde, eski Türkiyat Enstitüsü asistani Nihal Bey (Atsiz)73 ile Muzaffer Bey arasinda çikan olayla ilgili bilgi verilmesini istemijtir.74

Ali Muzaffer Bey'in Darülfünun'da Fakülte Reisi olarak yaptigi son ijlerden birisi de Ahmed Hamit Bey'in (Ongunsu)75 1933'te Maarif Vekâleti tarafindan Umum Müfettijligine tayin edilmesinden dolayi Edebiyat Fakültesi kadrosundan ayriliji ile ilgili duygularini içeren notu Fakülte Meclis üyeleriyle paylajmak olmujtur.76 TTK'nin tarih alanindaki çalijmalarina destek vermiß olan Ali Muzaffer Bey'in77 Darülfünun dekanlik dönemi78 Üniversite Reformu ile 31 Temmuz 1933'te sona ermijtir.

Dil ve Tarih-Cografya Fakültesi Dekanligi Dönemi

Ali Muzaffer Bey'in daha Milli Mücadele döneminde bajlamij olan Ankara hükümeti taraftari tutumunun, Darülfünun'un kapatilmasiyla kendisi için yeni bir dönemin bajlamasinda da etkisi olmujtur. Yeni kurulan devletin yeni kurulan fakültelerinde görev alan Ali Muzaffer Bey, ilk olarak 1934'te Ankara Hukuk Fakültesinde Siyasi Tarih profesörü olmus ve 1941 yilina kadar bu görevini sürdürmüstür.79

Dil ve Tarih-Cografya Fakültesi (DTCF) dekanlik görevini sürdürürken ayni zamanda Yeni Çag tarihi dersini80 yürüten Ali Muzaffer Bey'in üstlendigi görevlerden birisi de, o zamanki adiyla Türk Tarihini Arastirma Kurumu adina Genel Sekreter olarak, Osmanlicadan Türkçeye KarçiliklarKilavugu çalismalari olmustur. Türk Dilini Arastirma Kurumu'nun baçlattigi bu çali$ma, 19 Aralik 1934'te Ulus Basim Evinde baslami$ ve 25 Mart 1935'ten 4 Mayis 1935'e kadar devam eden liste yayinlama isi 9 Mayis 1935'te Ulus gazetesinde son halini almistir.81 Hem Türk Tarihini Arastirma Kurumu Genel Sekreteri olmasi hem de tarih çalismalarinda dile verdigi önemden dolayi bu çalisma Ali Muzaffer Göker için önemli olmustur. Göker'in bu tür çali$malara katilmasinda, Cumhuriyet dönemi kültür hayatina dair konularin da görüsüldügü Atatürk'ün Çankaya'daki aksam yemeklerine katilanlar arasinda olmasi82 da etkili olmus olmalidir. Zira dönemin kültür alanindaki çalismalarina baktigimizda, bu sofrada tartisilan konularin o dönem hayata geçirilen i$ler oldugu görülmüstür.

23 Mayis 1935'te Ankara DTCF'nin kurulmasina dair Maarif Vekâletince hazirlanmis olan layihanin Basvekil Ismet Inönü imzasiyla TBMM'ye sunulmasi üzerine, 14 Haziran 1935'te TBMM'de yapilan müzakere sonucunda Kültür Bakanligi83 Ankara'da bir DTCF kurmakla yetkilendirilmistir.84 Erzincan Milletvekili Saffet Arikan'in Maarif Vekilligi döneminde açilmis olan Fakülte'nin dekanligina, DTCF'nin ilk ögrencilerinden Mustafa Turna'nin ifadeleriyle, 'Atatürk'ün de çok sevdigi ve inandigi, geni$ siyasi tarih bilgisi de olan ve çok istifadeli ders veren'85 Ali Muzaffer Bey atanmistir.86 Prof. Muzaffer Göker'in Fakülte'nin kurulug zamaninda özellikle mali sorunlarin çôzümünde degerli hizmetleri geçmigtir.87 Göker, 27 Ocak 1939'a kadar DTCF Dekanligi görevini yürütmügtür.88

Milletvekilligi Dönemi

Ali Muzaffer Göker, Konya milletvekili Kazim Hüsnü Bey'in (Halil Ibrahim Nakipoglu) 19 gubat 1934'te vefati89 nedeniyle bogalan milletvekilligi için yapilan ara seçimlerde90 TBMM IV.dönem milletvekilli olmug91 ve 15 Mart 1934'te tutanagi imzalanmigtir.92 Ardindan Cumhuriyet Halk Firkasinin Aralik 1934'te aldigi erken seçim karari93 nedeniyle yapilan seçimlerde yeniden milletvekili olmugtur. gubat 1935'te Atatürk'ün basinda da yer alan beyannamesinin ekinde bulunan, illerin milletvekili adaylari listesi içinde Cumhuriyet Halk Firkasinin Konya milletvekili adayi olarak adi geçen Ali Muzaffer Bey,94 V. dönem Konya milletvekili olarak TBMM'ye girmigtir. 9 gubat 1935'te seçim tutanagini aldiktan sonra 1 Mart 1935'te Meclis'e katilmig ve 7 Mart 1935'te tutanagi onaylanmigtir.95 Ayni dönemde Göker'in Türkiye tarihinde yaganan bir ilke katkisi olmugtur. 1935'te 5.dönem milletvekillerinin seçiminde adi Ali Muzaffer Göker tarafindan Atatürk'e önerilen Fatma Esma Neyman Hanim,96 TBMM'ye ilk kez seçilen 17 kadin milletvekili arasinda yer almistir.97

TBMM Tutanak Dergilerinden edinilen bilgilere göre Ali Muzaffer Göker, TBMM'de bulundugu üç dönem boyunca (5., 6. ve 7.) toplam 12 kez söz almistir. Bu konusmalarin içerigi98 milletvekilligi sonrasi bulundugu Disleri Bakanliginda çalismasindan da anlasilabilecegi üzere, genellikle devletlerarasi iliskilerle ilgili olmustur.

Göker, milletvekili oldugu dönemde ayni zamanda akademik görevinin devam etmesi nedeniyle yurt disi temsil görevlerinde bulunmustur. 9 Temmuz 1936 tarihli icra Vekilleri Heyetinin onayiyla, Almanya'da Heidelberg Üniversitesinin 55. yil dönümü99 töreninde Cumhuriyet hükümetini temsil yetkisi Ali Muzaffer Göker'e verilmistir.100 Benzer sekilde Ali Muzaffer Göker baskanliginda bir heyetin Atina Üniversitesinin101 100.yil törenine katilmasi karari 9 Nisan 1937 tarihli Icra Vekilleri Heyeti toplantisinda onanmistir.102 Bir baska örnek, 8 Mart 1938 tarihli Icra Vekilleri Heyeti kararnamesinde görülmektedir. Buna göre ayni zamanda Konya milletvekili oldugu dönemde DTCF103 dekani Ali Muzaffer Göker'in Sorbonne Üniversitesi'nde kurulmus olan Centre d'études Turques'de Türk tarihine ait konferanslar vermek ve orada verilecek diger konferanslari takip etmek üzere Paris'e gönderilmesi kararlastirilmistir.104

Mart 1938'de Maarif Vekâletinin üstlendigi 18.Uluslararasi Antropoloji ve Ön-Tarih Arkeoloji Kongresinin hazirliklari için Maarif Vekili Baskanliginda bir komite ve bu komitede yedi kisilik bir genel sekreterlik bürosu olusturulmustur. TTK Genel Sekreteri Ali Muzaffer Göker de bu kongre çaliçmalarmda genel sekreter olarak görev almistir.105

Prof. Muzaffer Göker, ayni zamanda milletvekili oldugu dönemde, 17 Kasim 1943'te III.Türk Tarih Kongresinin (15-20 Kasim 1943) üçüncü gününde oturum baskani olarak yer almistir. Oturum sekreteri olarak Faik Resit Unat (Maarif Vekilligi TTD ve TTK üyesi) ve Sidika Saltuk (Ankara Kiz Lisesi tarih ögretmeni) bulunmustur. Göker ayni kongrede TTK Genel Sekreteri sifatiyla, Kurumun son kongresinden (1937 yili) beri olan faaliyetlerini anlatan bir rapor106 ve "Cezayir'in Isgali ve Mehmed Ali"107 baslikli bildirisini sunmustur.

IV. ve V.dönem Divan-i Riyaset Kâtibi (Baskanlik Divani Kâtibi) olan Ali Muzaffer Bey,108 Vl.dönem Hariciye Encümeni Reisligi109 ve VII.Dönem Diçiçleri Komisyonu Baskanligi110 yani sira Meclis Bütçe Komisyonunda da çaliçmiçtir.111

Disisleri Bakanligi Kadrosunda Bulundugu Yillari

Ali Muzaffer Göker daha 1939'da, henüz Dijijleri Bakanligi bünyesinde çalijmaya bajlamadigi dönemde, Türkiye Cumhuriyeti Devleti'nde devletler arasi ilijkileri yönlendiren görevler almaya bajlamijtir. Japonya ile Türkiye arasindaki iligkilerin güçlenmesine katkida bulunmak amaciyla 1926'da Japonya'da kurulmuj olan Nichi-Do Kyokai (sonraki adi Nihon-Toruko Kyokai-Japonya-Türkiye Cemiyeti) onursal bajkanligini yapmasi112 bu duruma örnektir.

Tarih profesörlügü, DTCF Dekanligi ve TTK Genel Sekreterligi görevlerinde bulunan milletvekili Ali Muzaffer Bey, 3 Agustos 1944'te Tokyo Büyükelçiligine atanmasi113 nedeniyle milletvekilliginden istifa etmijtir.114 3 Eylül 1947 tarih ve 3/6327 sayili Bakanlar Kurulu Karariyla Ottowa elçiligi Büyükelçilik seviyesine yükseltilmij ve Muzaffer Göker 3 yil kadar Tokyo'da çalijtiktan sonra Ottowa Büyükelçisi olarak tayin edilmijtir.115 Ali Muzaffer Göker'in Ottowa büyükelçiligi döneminde (30.10.1947-15.08.1949)116 29 Kasim 1948'da TBMM'nde, Türkiye ile Kanada arasinda Ottowa'da akdedilen Modüs Vivendi'nin onanmasi hakkinda Kanun tasarisi görüjülmüjtür. Bu görüjmede 1 Mart 1948'de Kanada Dijijleri Bakani Louis S. St. Laurent imzali teklif ve 15 Mart 1948'de ise Türkiye Büyükelçisi Muzaffer Göker imzali metinler ele alinmijtir.117

Tokyo ve Ottowa büyükelçiliklerinden sonra, 21 Temmuz 1949 tarihli Bakanlar Kurulu Karari geregi Cumhurbajkani Ismet Inönü imzasiyla Ali Muzaffer Göker'in Moskova Büyükelçiligi'ne tayinine karar verilmijtir.118 Ayni günlerde yayinlanan bir gazete haberi, Göker'in çalijma hayatinin her ajamasinda tarih konulariyla ilgisinin devam ettigini göstermektedir. Dr. Osman Çevki Uludag'in Istanbul'da Ibrahim Paja Sarayi'nin yikilarak yerine Adalet Sarayi yapilmasi konusunda kaleme aldigi yazsindan Göker'in Sarayin harap görüntüsünün vicdani sizlatmakta oldugu için yikilmasinda bir sakinca görmedigi, Uludag'in ise bu durumun yikimi gerektirmedigini dügündügü anlagilmaktadir.119 Gazete sayfalarina da yansiyan bu tartigma, TTK'nin bagvurusu ve uzman görüglerine dayanarak TBMM'de alinan kararla Saray'in yikilmasindan vazgeçilmesiyle sonuçlanmigtir.120

Türkiye'nin NATO'ya girig sürecinde Türkiye ile Rusya arasindaki iligkilerin degigimini göstermesi açisindan Muzaffer Göker'in Moskova büyükelçiligi döneminde yagananlar iki ülke arasinda gerginlegmeye baglayan iligkiyi de yansitir nitelikte olmugtur. Göker ve egi 11 Temmuz 1950 tarihli gazete haberinden de anlagilacagi üzere ístanbul'a dönmügtür. Gerekçe olarak, Sovyet büyükelçisi Lavriçefin Ankara'dan ayrilmig olmasi ve henüz kendisi veya bagka bir büyükelçinin Ankara'ya gelmemig olmasi gösterilmigtir.121 Yine gazete haberine göre iki aylik bir aradan sonra 18 Temmuz 1951'de Moskova'daki görevine dönmüg olan Göker122 bir yil kadar daha kaldiktan sonra Ankara'ya dönmügtür. Bu dönemde Rusya tarafindan Türkiye'ye verilen ve Türkiye'nin Bati ile olan ittifaki kargisinda Rusya'nin Bogazlarin denetimi konusundaki rahatsizligini ifade eden notalar, büyükelçi sifatiyla Ali Muzaffer Göker tarafindan Ankara'ya iletilmigtir.123 Türkiye'nin Atlantik Paktina girmig olmasinin Rusya'daki yansimasina deginilen 7 Mayis 1952 tarihli gazete haberinde de bu durum dogrulanmaktadir.124

11 Nisan 1952 tarihli gazete haberinde ise, Ali Muzaffer Göker'in Atina büyükelçiligine atanacagi haberi çikmig125 olsa da bu gerçeklegmemigtir. 16 Nisan 1952 tarihli habere göre Göker Moskova'dan ayrilmig,126 ancak Atina'ya atanmamigtir.

2 Agustos 1952 tarihli ve Digigleri Bakani Fuad Köprülü imzali Bagbakanliga hitapli yazida aralarinda dönemin Moskova Büyükelçisi Ali Muzaffer Göker'in de bulundugu üç Büyükelçinin dereceleriyle merkeze alinmalari istegi dile getirilmigtir. 1924'te Ali Muzaffer Bey ile birlikte çaligmig olan dönemin Darülfünun Fakülte Reisi Fuad Köprülü, 1952'de Digigleri Bakani olarak Ali Muzaffer Göker hakkinda karara imza atan kigidir. 17 Agustos 1952'de Cumhurbagkani Celal Bayar imzali karar uyarinca Moskova Büyükelçisi Ali Muzaffer Göker Bakanlik Yüksek Müsavirliginde vazife görmek üzere merkeze nakledilmistir.127 17 Eylül 1952'de Yüksek Müsavir Büyükelçi olarak merkeze alinan Ali Muzaffer Bey, 10 Haziran 1953'te kendi istegiyle emekli olmustur.128

Göker'in emeklilikten sonra aldigi görevler de olmustur. 13 Ekim 1956'da Güney Amerika devletlerinde Türkiye'nin Kibris tezinin duyurulmasi görevinin eski Moskova Büyükelçisi Ali Muzaffer Göker'in baskanligmda bir heyete verilmesi Icra Vekilleri Heyetince kararlastirilmistir.129

10 Haziran 1959 Çar$amba günü vefat eden Ali Muzaffer Bey'in cenazesi ístanbul'da Karacaahmet mezarliginda aile mezarligma defnedilmi$tir.130

Ali Muzaffer Göker'in Eserleri ve Tarih Anlayisi

Bu baslik altinda Ali Muzaffer Göker'in tarih ve tarihçilik anlayisi, kendi eserleri üzerinden degerlendirilecektir. Fransizca ve íngilizce131 bilen Ali Muzaffer Göker'in on eseri sunlardir:132

ihtilalat ve Muharebat-i Milliye (1926) 133

Ali Muzaffer Bey'in ilk yayini, muallim oldugu dönemde yaptigi bir çeviri eserdir. Ali Muzaffer Bey'in Fransa'dan yurda döndükten sonra yaptigi islerde dönemin tarih egitimi anlayisina önem verdigi görülmektedir. Bu eserin ilk çevirisi II. Mejrutiyet döneminde yapilmijsa da Cumhuriyet döneminde de bu konudaki çalijmalar devam etmijtir.

Beynelmilel Ulum-u Tarihiye Kongresi Raporu(1928)134

Ali Muzaffer Bey'e ait ikinci eser Oslo'da toplanan 6. Beynelmilel Ulum-u Tarihiye Kongresinden sonra, 13 Aralik 1928 tarihli Maarif Vekaleti Milli Talim Terbiye Heyeti için hazirladigi rapordur. Darülfünun Edebiyat Fakültesi Tarih-i Siyasi müderrisi Ali Muzaffer, raporda öncelikle kongre hakkinda bilgi vermiß, ardindan kongre içerigi ve kongreden elde edilebilecek yararlara deginmistir. 1928'de Kongreye 40 devletten 1068 kijinin katildigini belirtmijtir. Katilanlar, sunulan bildiriler, encümenler ve konu bajliklari hakkinda bilgi verdikten sonra bazi katilimcilarin135 görüslerini degerlendirmijtir.

Raporda her sene bir toplanti düzenleyen Beynelmilel Tarih Komitesi'nin 30 ülkeden katilan ikijer üyeden olujtugunu belirtmijtir. Türkiye'den Darülfünun ve Tarih Encümeni namina Köprülü zade Fuad Bey ile Ali Muzaffer Bey daimi üye olmujtur.

Ali Muzaffer Bey, Norveç'te yajananlari örnek vererek Türkiye hakkindaki bilgisizlik veya yanlij taninmanin böyle bir kongreyle ortadan kaldirilabilecegini belirtmijtir. Gerekli hazirliklardan sonra toplantinin Türkiye'de yapilmasi için resmi bajvuruda bulunulmasini önermij ve kendisinin de üyesi oldugu 'sarki Avrupa Akvami Tarihi Cemiyeti' gibi kurum ve kurulujlardan da yardim alinabilecegini dile getirmijtir.

Osmanli Imparatorlugunun Avrupa ile Ticari Münasebetleri, (tarih yok)136

Ali Muzaffer Bey, 'Umumi Esaslar' bölümü ile bajladigi yazida, kapitülasyonlarin Osmanli Devletine etkilerini ticari münasebetler çerçevesinde anlatacagini ifade etmij ve bu konunun 'Avrupa devletleri ile siyasi münasebet' kisminda daha ayrintili ele alinacagini dipnot bilgisi olarak belirtmijtir. Bu eserde Osmanli Devletinin belli bajli Avrupa devletleri ile ticari ilijkilerinden söz edilirken özellikle Fransa ile ticari ilijkilerine agrilik verildigi görülmektedir. Bu durum, Osmanli Devletinin Fransa ile iligkilerinin yogunluguyla açiklanabilecegi gibi Ali Muzaffer Bey'in Fransa'da egitim almig olmasindan dolayi bu konuya agirlik vermiß oldugu da dügünülebilir.

Türk Soyu, Türk Tarihi, (Birinci Kanun 1934)137

Türk Tarihi Tetkik Cemiyeti Umumi Kâtibi olarak tanitilan Muzaffer Bey'in Ankara radyosunda yaptigi konugmanin metni olarak yayinlanan makalede, Göker'in tarih ve tarih egitimine dair görüglerini görmek mümkündür. Dönemin Türk tarih tezini yansitan yazida, Osmanli döneminde 'düzme bir Osmanli ulusu yapilmak istenildigini' belirterek 'Türklere babasini unutturacak kerteye gelmigti', 'mekteplerimizde okutturula gelmig olan tarihlerde Türk, Türklük göz önüne alinmig degildir' açiklamasini yapmigtir. Osmanli'yi yüceltmek için 400 çadirlik bir agiretin imparatorluga dönügmesinin mucize olarak gösterilmesini de elegtiren Göker, yüzyillarin, özellikle son 300 yilin kayiplarinin etkisiyle, Türkün kendini küçük görmeye baglamasindan söz etmig ve Türkler hakkinda bu tutumla yazilan her geyin, oldugu gibi Osmanlicaya çevrilmesini ve okullarda okutturulmug olmasini elegtirmigtir. Bu nedenle Türk ulusunun kendisine kültür ögreticisi olacak bir efendi aramasini acinacak bir hal olarak belirtmigtir.

Osmanli Devletinin yayildigi cografyanin genigliginden ve buyrugu altina aldigi devletlerden söz ettikten sonra bunun bir mucize olmadigini Türk tarihini dayandirdigi güçle açiklamigtir. Göker, 'dört beg yüz yil öncesine gelinceye dek kültürleriyle ögünen uluslar' dünyayi eksik tanidiklari için, dünyayi 'eski acun, yeni acun' olarak ikiye bölmüglerdi. 'Türkler ise bundan çok daha önce dünyanin bütününü biliyorlardi ve oralara göç etmiglerdi' diyerek Türklerin tarihini yüceltmigtir.

Orta Asya'da yagayan Türklerin Tag devrini diger irklardan daha önce yagadigini, ekim yaptigini, yabani hayvanlari ehlilegtirdigini belirterek Türk irkinin üstünlügünü savunmugtur. Ali Muzaffer Bey, iddialarini arttirarak 'Türkler, bütün atamlik henüz bilgisizlik uykusunda iken tanriliga dek varan bir yol üzerinde hiç sarsilmadan yürüdüler' demekle beraber, 'Türk yaratkana bile yenilmekten utaniyordu' ifadesiyle Türklerin doga kargisindaki mücadelesine vurgu yapmigtir. ífadesini bundan sonraki bölümünde, 'Yaratkan üstün geldi, yaratik da onun buyruguna uydu' diyerek Orta Asya'dan göçlerin nedenini de açiklamigtir.

Türkleri göç ettikleri yerlerde 'kültür kuruculari' olarak tanimlamig, 'onu yolundan alikoyacak evrende bir güç tasarlanamazdi' görügünü savunmugtur. Kültür kaynagini Avrupa olarak gösterenleri uydurmaci olarak tanimlamigtir. Avrupalilarin Amerika'yi buldugunu ancak bunun barbarlik oldugunu, çünkü yüksek kültür varliklarini yikip yagmalayarak, insanlari kesip asarak yaptiklari geyin kültür kaynagi olmakla örtügmeyecegini ifade etmigtir.

Radyo konugmasinin sonunda Türk gençligine ve bu gençlige tarih okutan Türk hocalarina seslendigini belirterek, Türk tarih tezini bir kez daha gu ifadeyle dile getirmigtir. 'Kültür, yakin tag devrinde baglayarak son asirlara dek bütün acunda belirmesini, yayimini gösteren köklü kültür, Orta Asya'da Türklerce yapilmigtir, yükseltilmigtir; acunun dört bucagina yayilan Türklerce atamliga tanitilmigtir. Atamligin ilk kültür ulusu Türklerdir. Kültürde atamligi ilk yetigtiren Türklerdir. Igte bizim Türk tarih tezimiz budur...'.

ikinci Türk Tarih Kongresi (1937)138

TTK Genel Sekreteri, Profesör Muzaffer Göker, 20-25 Eylül 1937'de yapilan Ikinci Türk Tarih Kongresi'nin degerlendirmesini yaptigi bu çaligmada TTK'nin ve Türk Tarih Kongresinin niteligini ve amaçlarini ortaya koymugtur. Ona göre 'Türk tarihinin izah ve tevsi'i için devam eden çaligmalarin verdigi neticeleri Türk alemine, tarihle alakali dünya alimlerine bildirmek, bu neticeleri genig bir ilmig tenkite, münakagaya arzetmek' amaciyla 1937 Eylülünde toplanmasina karar verilen kongre, sonuçlari itibariyle amaçlarina ulagmigtir.139

Türk Tarih Kurumunun ilmig ve idarig Faaliyetleri (1938)140

Göker, bu yazisinda Cumhuriyet öncesi okul kitaplarinin 'tarihi hakikatlere uygun olmadigi' görügünü ortaya koyarak liseler için hazirlanan tarih serisinin gerekçelerini sunmugtur. 1932 yilinda Paris'te toplanan Beynelmilel Tarih Tedrisati Kongresinde bu eserin takdirle kargilanmig olmasini, yapilan igin degerini gösterdigi geklinde yorumlayan Göker, ayni amaç ve yöntemle orta ve ilk mektepler için de birer tarih serisi hazirlandigmi belirtmigtir.

Ögrencilerin 'Türk Tarih tezini bütün membalari, belgeleriyle tevsik etmesinin pedagoji bakimindan uygun olmadigini' belirten Göker, 'Türk tarih ögretmenleri, münevverleri ve dünya ilim alemi için Türk Tarihinin Anahatlari adinda bir eserin hazirlanmasi karari alindigmi' açiklamijtir.

Göker, yazida Nejriyat ve Yurt dijinda ilim faaliyetleri141 ile ilgili bilgiler verdikten sonra 'hükümetin tasnif heyetini yeni bir tejkilat ile kuvvetlendirmij olmasina ve bilhassa Ankara'da bir arjiv binasi yapilmasi amacina' tejekkür etmijtir.

Kütüphanenin giderek zenginlejmesinden söz eden Muzaffer Göker, toplanan el yazmalari ve matbu kitaplar dijinda, kurum tarafindan satin alinan eski Tarih Encümeni Kütüphanesi ile Istanbul Helen Edebiyat Cemiyetine ait olan Sillagos (Syllogos) kütüphanesinin bir kisminin kuruma devrolunmasiyla142 kitaplarin yekununun 20.000'i geçtigini belirtmijtir.

Muzaffer Göker, tarih çalijmalarinda dil bilmenin önemini 'Kurumumuz tarihig arajtirmalarda dile ait tetkiklerin büyük bir ehemmiyeti olduguna kani bulunmakta ve Türk Dil Kurumunun çalijmalarindan kendi ödevini ifa etmek için büyük kazançlar temin etmektedir' görüjüyle ifade etmijtir.

Türklerde Sanayi (1938)143

Tarih bilimini geçmijten ders çikarmak ve sorunlara çôzüm bulmak için kullanilacak bir alan olarak gören Göker, bu yaziya Cumhuriyetin ilk 15 yilinda elde edilen refahi belirterek baslamistir. Öncelikle milli hâkimiyet prensibi üzerinde durmuj ve bu gelijmeyi yeni bir tarih devresinin bajlamasi olarak degerlendirmijtir. Ikinci olarak milli ekonomi üzerinde duran Muzaffer Göker, ajarin kaldirilmasini örnek vererek, yeni devletin ekonomi politikasinin milli ekonomi oldugunu belirtmijtir. 'Dünyanin her tarafinda bütçeler yeni vergilerle yükselirken son seneler zarfinda Türkiye Cumhuriyeti hükümetinin, bajlica vergi mevzulari üzerinde tenzilat yapilmasini' kanun haline getirdigini belirten Göker, milli ekonomi politikasi görüjünü güçlendirmijtir.

Muzaffer Göker, Türkiye'nin dogal kaynaklarinin, imkanlarinin sanayilejmeyi hedefleyen bir ekonomik politika takibine müsait olup olmadigi sorusuna 'memleketin toprak alti servetleri daha az degildir' degerlendirmesiyle olumlu yanit vermigtir.

Anadolu tarihini Paleolitik, Mezolitik çaglara kadar indiren Göker, Anadolu'yu Sümer, Eti kültürü de dahil farkli kültürlere ev sahipligi yapan geligmig bir cografya olarak tanitmigtir. Profesör Pittard144 ve Profesör sevket Aziz'in de görüglerine dayanarak Anadolu'da bulunan iskeletlerin birakisefal oldugunu belirtmig ve Orta Asya'da da insanlarin büyük bir kisminin brakisefal olmasiyla baglanti kurmugtur. Bu insanlarin bir kisminin proto-Hititlerin ecdadi oldugunu belirterek, 'mütecanis bir irk grubu ve yüksek bir medeniyete malik olmasini' övgüyle dile getirmigtir.

Göker, Osmanli ímparatorlugunun el sanayi, zirai mahsuller, beynelmilel ticaret, boyacilik, dokumacilik, madencilik, çömlekçilik ve çinicilik, dabaklik ve dericilik gibi alanlarda 18. yüzyil sonuna kadar geligmigligini sürdürdügünü belirtmigtir. 19. asrin ikinci yarisinda Osmanli Imparatorlugunda sanayii kuvvetlendirmek için bir hareket görülse de bu hareketlerin bir plan dahilinde tanzim edilmemig olmasindan dolayi arzu edilen neticelerin elde edilmedigini ileri sürmügtür.

Tüm bu sorunlarin Cumhuriyet hükümetiyle çözüldügünü belirten Göker, Türkiye'nin sadece ekonomi alaninda degil Balkan ve Sadabat paktlarinda oldugu gibi siyaset alaninda yaptiklariyla da dünya için önemli adimlar attigini ifade etmigtir.

Atatürk'ün Huzurunda (1939)145

Atatürk'ü realist bir gef olarak kabul eden Muzaffer Göker, onun gücünü halkin içine karigmig ve onu tanimig olmaktan aldigini belirtmigtir. 'Atatürk, halkin sözden ziyade esere inandigina kani idi' diyerek en küçük bir olayda dahi icraata verdigi öneme dikkat çekmigtir.

TTK'nin açiligini, Atatürk'ün 'milliyetçi ruhunda isyanlar' uyandiran tarihi konulardaki bilgi eksikligi ve yanligliga dayandirmigtir. Atatürk'ün icraata verdigi önemi burada da vurgulayarak 'Türk'e tarihteki hakiki mevkiinin verilmediginden gikâyet etmek kafi degildi' ifadesiyle de TTK'nin açiligindaki amaci açiklamigtir. Atatürk'ün TTK'nin çaligmalara katildigini ve titizligini göstererek 'toparlayicilik ve birlegtiricilik' özelligine vurgu yapmigtir. Bu görügü 'gahsi menfaatleri millete mal edenlerin hakikatte bir gey kaybetmediklerine ve Türk milletinin kendisine iyilik edenleri unutmadigina daima igaret ederdi; ayni zamanda gahsi ihtiras ve rekabetler bir tarafa birakilarak toplu olarak çaligilirsa mahsulün hem daha çabuk, hem daha iyi olacagini... söylerdi' geklinde ifade etmigtir.

Türk Tarih Kurumu'nun Alti Yillik Çalismalan (1943) 146

1943 yilinda üçüncüsü yapilan kongrede, TTK'nin çaligmalarini on dört baglik147 altinda anlatan Göker, Ikinci Türk Tarih Kongresinden sonra geçen alti yillik sürede TTK'nin çaligmalarini geligtirdigini ifade etmigtir. Konugmanin sonunda "çok kiymetli bir emanet olarak üzerimize aldigimiz milli tarih çaligmalarinda" ifadesinden de anlagilacagi üzere Göker, Mustafa Kemal Atatürk'ün ölümünden sonra kurumun yaptiklarini, Atatürk ile baglayan sürecin devami olarak degerlendirmigtir.

Cezayir'in Ísgali ve Mehmed Ali (1943)148

Prof. Muzaffer Göker'in sundugu tebligi kuruma teslim edilmedigi için basilmamigtir.

Sonuç

Ali Muzaffer Göker (1888-1959), yurtdigina egitim amaciyla ögrenci gönderme politikasinin II. Megrutiyet döneminde yeniden yürürlüge girmesinden yararlanarak, Mekteb-i Mülkiye'den mezuniyetinden (1909) sonra Fransa'da École Libre des Sciences Politiques'de (ELSP) Diplomasi bölümünde yüksek ögrenim görmüg (1909-1912) bir Yakin Çag Tarihi uzmanidir. Balkan Savaglarinin bagladigi günlerde yurda döndükten sonra Darülfünun'da müderris muavini (1912-1919) olarak bagladigi meslek hayatina, muallim (1922-1924) ve müderris (1924-1933) olarak devam etmigtir. Milli Mücadele döneminde Darülfünun'da kadro digi kalmasina da neden olan iggallere kargi tavri nedeniyle Ankara hükümetiyle uyum içindeki tutumu 1922'de tekrar Darülfünun kadrosuna geçmesiyle beraber Cumhuriyet'in ilani sonrasi da devam etmigtir. Cumhuriyet döneminde devlet yönetiminde farkli kademelerde görev almig olan Ali Muzaffer Göker, 1933 Üniversite Reformu ile Darülfünun Fakülte Reisligi görevi sona erdikten sonra ilk olarak Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesinde Siyasi Tarih Profesörü olarak görev almigtir. 1932'de baglamig olan TTK üyeligi yarn sira TTK Genel Sekreterligi görevini de yürüten Göker, 1935'te Yeni Çag Tarihi dersini yürüttügü DTCF'nin ilk dekani (1935-1939) olmugtur. Ögretim üyeligi, TTK Genel Sekreterligi ve DTCF dekanligi ile beraber 1934'ten itibaren milletvekili olarak yeni bir görev almig olan Göker, IV-VII. dönemlerde toplam 10 yil (19341944) Konya milletvekilligi yapmigtir. Divan-i Riyaset Kâtibi, Hariciye Encümeni Reisi, Digigleri Komisyonu Bagkanligi yani sira Bütçe komisyonunda da görev almig olan Göker, gerek ögretim üyeligi, gerek milletvekilliginin de devam ettigi yöneticiligi döneminde, Türkiye Cumhuriyetini temsilen yurtdigi kongre ve toplantilara katilmigtir. Agustos 1944'te Digigleri Bakanligi'nda büyükelçi olarak atanmasindan dolayi milletvekilliginden istifasindan sonra sirasiyla, Tokyo (19441947), Ottowa (1947-1949) ve Moskova (1949-1952) büyükelçiliklerinde bulunmugtur. 1952'de Bakanlik Yüksek Mügavirligine alinmig olan Göker, 10 Haziran 1953'de kendi istegiyle emekli olmugtur. Yakin Çag tarihçileri arasinda hakkinda daha az aragtirma yapilmig olan Ali Muzaffer Göker'in gerek milletvekilligi ve büyükelçilik döneminde gerekse emeklilik sonrasi aldigi görevlerde tarihçi kimliginin etkin oldugu agikârdir. Ulus devlet kurulma agamasinda, gerek çeviri yazilari, gerek bildiri metinleri, gerekse makaleleri ile Cumhuriyet dönemi tarih anlayigini destekleyen çaligmalar yapmigtir. Türk Tarih Tezini destekleyen yazilari yani sira, Osmanli tarihine bakigtaki eksik ve yanligliklari da düzeltme çabasi içinde olmugtur. 10 Haziran 1959'da vefat etmig olan Ali Muzaffer Göker'in çeviri ve bildiri metinleri de dahil olmak üzere tespit edebildigimiz 10 eseri mevcuttur.

Footnote

11887, Bkz. Kurulujunun 50. Yili Dolayisiyla Ankara Hukuk Fakültesi Ögretim Üye ve Yardimcilari Bibliyografyasi 1925-1975, derleyen Oya Figekçi, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayinlari, Ankara, 1977, s. 146;14 Haziran 1888 ve 16 Haziran 1889, Bkz. Ecole Libre des Sciences Politiques ögrenci kartinda önce 16 Haziran 1889 sonra düzeltme ile 14 Haziran 1888 yazilmigtir; 16 Haziran 1890, Bkz. Ali Çankaya, Son Asir Türk Tarihinin Önemli Olaylan He Birlikte Yeni Mülkiye Tarihi ve Mülkiyeliler (Mülkiye seref Kitabi), 1909 (1325 R)-1923 (1339 R) Mekteb-i Mülkiye Me%unlan, Cilt 4, Mars Matbaasi, Ankara, 1969, s. 1249.

2Bajbakanlik Osmanli Arjivi (BOA), Maarif Ne%areti (MF), Tedrîsât-i Âliye Dairesi (ALY.), Dosya no 172, Gömlek no 11, Lef 47, 12 S 1341 (M.4 Ekim 1922).

3£erafettin Ali Efendi, Bab-i Vala-yi Seraskeri Dördüncü subesi saygin memurlarindandir. Bkz. BOA,MF, Mektubi Kalemi (MKT), 438/5, 28 L Çevval 1316 (M.11 Mart 1899).

4Milliyet Ga%etesi, 11 Haziran 1959, s. 2, 16 Haziran 1959, s. 2.

5 Kendisi de Mekteb-i Mülkiye mezunu olan Mustafa Nail Bey, Ali Muzaffer Bey'in egitim için yurtdigina gittigi tarihte Maarif Nazirligi (5 Mayis 1909-9 Ocak 1910) görevinde idi. Bkz. Mehmet Salih Erkek, "II. Megrutiyet Dönemi Maarif Nazirlari", Tarih Incelemeleri Dergisi, Cilt XXVII Sayi 2, 2013, s. 390-391.

6Tophane-i Amire Mektubcularindan Mehmet Emin Efendini oglu ve ayni zamanda Darülfünun müderrisi olan Mustafa Nail Bey'in (d.1861-Istanbul) büyük kizi Saliha hanim (küçük kizi Havva Saadet), ilk egi Regid Paga zade Ahmet Zeki Bey'in 2 Mart 1924'de vefatindan sonra ikinci evliligini 15Agustos 1924'te Ali Muzaffer Bey ile yapmigtir. Bkz. Ali Çankaya, Yeni Mülkiye Târihi ve Mülkiyeliler (Mülkiye çeref kitabi), cild III (Atfk) Mekteb-i Fünûn-i Mülkiyye, Mekteb-i Mülkiyye-i Çâhâne me'zunlan, 1860-1908, Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayinlan, Ankara, 1969, s. 172-174; MilliyetGasetesi, 09 Temmuz 1959, s. 2, 16 Agustos 1959, s. 2.

7BOA,MF.MKT.,438/5, 28 Çevval 1316 (M.30 Ocak 1899); Bazi kaynaklarda Ali Muzaffer Göker'in ögrenim bilgileri arasinda Vefa'da semsülmaarif iptidaisinde de okudugu bilgisi yer almaktadir. Bkz. Fahri Çoker, Türk Parlamento Tarihi, TBMM-IV.Dönem, 1931-1935, Il.Cilt, IV.Dönem Milletvekillerinin Ozgeçmiji, TBMM Vakfi Yayinlari, no 12, Türk Parlamento Tarihi Aragtirma Grubu, Ankara, 1996, s. 380.

8 Çankaya, a.g.e., s. 1249.

9BOA,MF., MKT, 438/5, 28 Çevval 1316 (M.30 Ocak 1899). Ek-1.

10BOA,MF., ALY, 172/11, Lef 47, 12 S 1341 (M.4 Ekim 1922). Ek-2.

11 Çankaya, a.g.e.,s. 1249.

12 ELSP, Haziran 1912 Dönemi Final Sinav Belgesi. ELSP'ye ait tüm belgeler gimdiki adi SciencesPo olan ELSP'de sorumlu argiv görevlisi Sayin Goulven Le Brech tarafindan gönderilmigtir. Katkisindan dolayi kendisine tegekkür ederiz. Ek-3.

13 1899'da ELSP'ye kaydoldu. Bkz. Nuri Yüce, "Akçura, Yusuf, Türk Siyaset Adami, Tarihçi ve Yazai", Türkiye Diyanet Vakfi islam Ansiklopedisi (TDViA), Cilt 2, 1989, s. 228.

14 ELSP'ten 1903'te mezun olmuftur. Bkz. Yenal Ünal, "Ahmet Ferit Tekhn Hayati ve Siyasi Faaliyetleri (7 Mart 1878-25 Kasim 1971)", Tarih Okulu, Sayi 1, Sonbahar 2008, s. 22.

15 Adil Dagistan, "Milli Mücadele'de Mustafa Suphi Olayi", Atatürk Arastirma Merkezi Dergisi, Cilt XII, Sayi 34, Mart 1996, http://www.atam.gov.tr/dergi/sayi-34/milli-mucadelede-mustafa-suphiolayi.

16 1903'te Paris'e giden Yahya Kemal ELSP'de Albert Sorel'in ögrencisi olmuftur. Bkz. Kazim Yetif, Yahya Kemal Beyatli IHayati, Istanbul Fetih Cemiyeti, Istanbul, 2006, s. 135; Yahya Kemal Beyatli 1884-1958 Bibliyografyasi, Milli Kütüphane Bafkanligi Yayinlari, Ankara, 2008, s. 11.

17 A. Selçuk Ôzçelik, "Bafgil, Ali Fuat, Hukukçu, Fikir ve Siyaset Adami", TDViA, Cilt 5, 1992, s.129.

18 http://www.sciencespo.fr/stories/#!/fr/frise/25/succeder-a-boutmy-le-directorat-d-anatoleleroy-beaulieu/.

19 Bu okulun özelliklerinden birisi de siyaset bilimine hukuk, tarih, sosyoloji, cografya ve ekonomi bilimi ile cogulcu bir yaklas?m getirmistir olmasdir. Bkz. http://www.sciencespo.fr/en/about/history.

20 Ali Muzaffer Bey'in ELSP'den diploma tarihini gösteren bilgi ö?renci kart?ndan al?nm??t?r.

21 Ali Arslan, Darülfünun'dan Üniversite'ye, Bayrak Yay?nc?l?k, ?stanbul, 1995, s. 111.

22Meclis-i Mebusan Zabit Ceridesi, Devre 3, Cilt 1, Içtima Senesi 1, Kirkaltinci Inikad, 26 Tegriniewel 1331 (1915) Pazartesi, s. 699; Takvim-i Vekayi, 14 Tegrin-i Evvel 1329, s. 3.

23BOA,MF, ALY.,172/11, Lef 47, 12 S 1341 (M.4 Ekim 1922); Istanbul Darülfünun Edebiyat Çubesi Tarih bölümünde müderris muavini olarak göreve baglama tarihinin 15 Mart 1913 (R.2 Mart 1329) olarak gösterildigi çaligmalar da mevcuttur. Bkz. Mustafa Selçuk, Istanbul Darülfünunu Edebiyat Fakültesi (1900-1933), Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Aragtirma Merkezi yayinlari, Ankara, 2012, s. 117.

24 Bu girigimden ancak 1919'da sonuç alinabilmigtir Bkz. Arslan, Darülfünun'dan.. .,s. 65.

25 Selçuk, a.g.e., s. 173.

26 Selçuk, a.g.e., s. 196.

27 Ali Ihsan Gencer, "Ali Arslan", Istanbul Dârülfünûnu Edebiyat Fakültesi Tarihçesi ve Hk Meclis Zabitlari, Edebiyat Fakültesi Yayinlari, Istanbul, 2004, s.32.

28 Paris Barig Konferansi döneminde Darülfünun'da Hukuk Fakültesi'nin teklifi üzerine her fakülteden iki temsilcinin katilimi ile olugacak komisyon tarafindan hazirlanacak bir beyannamenin yayinlanmasi dügünülmügtü. Meclis Reisi Ali Ekrem Bey'in önerisi, Itilaf Kuwetleri ile irtibata geçerek murahhaslar göndermekti. Ancak aralarinda Ali Muzaffer Bey'in de bulundugu bazi müderrisler böyle bir girigimin ancak hükümetin izni ile olabilecegi ve gimdiye kadar yapilanlardan bir sonuç ahnamadigi için bu fikre kargi çikmiglardi. Bkz. Selçuk, a.g.e.,s. 320-321.

29Ali Birinci, "Türkiye'de Siyasi Tarihin Tarihi Isimler ve Eserlei", Prof.Dr.Fahir Armaoglu'na Armagan, editör Ersin Embel, Türk Tarih Kurumu, Ankara, 2008, s. 7; Emre Dölen, Türkiye Üniversite Tarihi 1 Osmanli Döneminde Darülfünunu 1863-1922, Istanbul Bilgi Üniversitesi, Istanbul, 2009, s. 578.

30 Selçuk, ag.e.,s. 265, 267.

31 Bu gerekçeler göyle siralanmigtir: l.lstifa etme; 2.Derslere ve Fakülte Meclisine tekraren gelmeme; 3.Meslegin geref ve haysiyetine aykiri harekette bulunma; 4.1lmi ehliyetsizlik. Bkz. Arslan, Darülfünun'dan.. .,s. 113.

32 Darülfünun Edebiyat Fakültesi Meclis-i Müderrisin'de 19 Eylül 1922'de Mustafa Kemal'e Fahri Müderrislik unvani verilmesinin kabul edilmesi bu degigimin en bariz örnegidir. Bkz. Ali Arslan, "Mustafa Kemal Atatürk'e Istanbul Darülfünunun Edebiyat Fakültesi Tarafindan Fahri Müderrislik Unvani Verilmesi", Istanbul Üniversitesi Yakin Dönem Türkiye Araçtirmalan, Sayi 5, 2004, s. 15.

33 Reis-i Cumhur imzasi ile Darülfünun müderris, muallim ve müderris muavinlerinin hariçte resmi ve hususi bir vazife deruhde edemeyecekleri, bunun istisnasi müderrislik geref ve haysiyetine engel olmamak kaydiyla Meclis-i Müderrissin ve Divan kararina bagli olmasi kararlagtirilmigtir. Bagbakanlik Cumhuriyet Argivi (BCA), Fon kodu 30-18-1-1, Yer no 11-47-2.

34Çoker, a.g.e,s. 380.

35 Gencer ve Arslan, a.g.e. ,s. 32.

36 Selçuk, a.g.e.,s. 276-277.

37 M. Taner Tarhan, Ömer Faruk Akün, "Edebiyat Fakültesi", TDVlA, Cilt 10, Istanbul, 1994, s. 401.

38 Selçuk, a.g.e.,s. 277. Adi geçen kürsünün Ali Regat Bey tarafindan idare edilmesi kararlagtirigmig olsa da Ali Regat Bey'in memuriyeti dolayisiyla iki dersten fazla ders üstlenmesi kanunen mümkün olmadigi için Ali Muzaffer Bey'in ders muallmi olmasi saglanmigtir. Bkz. Selçuk, a.g.e., s. 374. Bu atamadan sonra Ali Muzaffer Bey'in 22 Ocak 1924'te resmi yazi ile bu dersi layikiyla yapabilmek amaciyla Hazine-i Evrak'da çaligma izni talep ettigi görülmektedir. Bkz.BCA,30-10-0-0/16-91-19. 1921-1960 yillari arasinda Bagbakanlik Osmanli Argivi aragtirmaci listesi ve aragtirma konularina dair listeden de anlagildigi üzere Ali Muzaffer Bey aragtirma konularinda Bagbakanlik Osmanli Argivinde üç farkli zamanda çaligma izni talep etmigtir. Bu taleplerde çaligma konulari, TürkiyeAvrupa münasebat-i siyasiyesi; Muhtelif; 1839-1874 senelerindeki olaylar olarak bildirilmigtir. Bkz.http://sinanculuk.blogspot.com.tr/2012/08/basbakanlik-osmanli-arsivi-arastirmaci_29.html. Ulagilan web adresindeki aragtirma konulari Ali Muzaffer Bey'in çaligma alani ile uyumlu olsa da çaligma tarihleri konusunda farkliliklar var. Örnegin BCA,30-10-0-0/16-91-19 kayit numarali belgede oldugu gibi, birinci konu bagligi 1921 degil 1924 olmalidir.

39 Ögretim üyeleri ve dersleri gunlardir: Ziya Gökalp, Tarih ve Felsefe-yi Edyan; Agaoglu Ahmed, Islam Tarihi; Hamdullah Suphi, Türk Sanayi-i Nefise Tarihi; Yusuf Akçura, Kurûn-i Cedide Tarihi. Bkz. Selçuk, a.g.e.,s. 403.

40 Benzer fekilde 1913-1915 yillari arasinda Darülfünun'da Asr-i Hazir Tarihi muallimligi yapmif olan Yusuf Akçura'nin 1917-1919 yillari arasinda Hilal-i Ahmer Cemiyeti Rusya Üserasi Murahhasi olarak görev yaptigi bilinmektedir. Bkz. Birinci, agm., s. 22. Her ikisinin de Darülfünun'da görevli olmasi, Asr-i Hazir Tarihi muallimligi yapmif olmalari, yabanci dil biliyor olmalari benzer görevlerde bulunmalarinda etken olmuftur.

41 Selçuk, a.g.e., s. 387.

42BCA,30-10-0-0/55-363-3, BOA, Hariciye Negareti (HR), IstanbulMurahhasligi (ÍM), 16/67, Tarih 11//1923.

43 Selçuk, a.g.e. ,s. 419.

44 Gencer ve Arslan, a.g.e.,s. 38.

45 II. Mefrutiyet döneminde Fakülte kadrosunda önce müderris muavini ve daha sonra muallim olan bazi ögretim üyelerinin 1919 Nizamnamesine göre artik müderris olmalari gerekmekteydi. Bkz. Selçuk, a.g.e.,s. 406.

46 Bu fartlar funlardir: 1.1lmi fahsiyetini ispat eden önemli eserler meydana getirmek ve 2.Darülfünun muallimliginde en az 10 yil bafarili bir fekilde hizmette bulunmak. Bkz. Arslan, Darülfünun'dan..., s. 106.

47BOA,MF., ALY., 172/11, Lef 47, 12 S 1341 (M.4 Ekim 1922). Bkz. Ek-2.

48 Selçuk, a.g.e.,s. 395.

49 Selçuk, a.g.e.,s. 415.

50 Selçuk, a.g.e.,s. 399.

51 Mehmet Ali Aynî, Darülfünun Tarihi, yayina hazirlayan Aykut Kazancigil, Kitabevi, Istanbul, 2007, s. 75.

52 BCA, 30-18-1-1/21-70-13.

53 Selçuk, a.g.e,s. 399, 430-432.

54BCA, 180-9-0-0/9-54-20.

55BCA, 180-9-0-0/9-54-28.

56 Çoker, a.g.e.,s. 381; TBMMAlbümü, 1920-2010, I.CUt 1920-1950, editörler Sema Yildmm, Behçet Kemal Zeynel, TBMM Basin ve Halkla íligkiler Müdürlügü Yayinlari, no 1, Ankara, 2010, s. 211.

51Resmi Ga%ete, 2 Temmuz 1931 (7 Tegrinievvel 1336), Sayi 1838, s. 1.

58 Çoker, a.g.e., s. 381.

59https://www.tarihtarLh.com/?Syf=26&Syz=354192.

60 Aynî, a.g.e., s. 81.

61 Ali Fuat Orenç, "Üniversite Tarih Egitiminde Istanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yakinçag Tarihi Kürsüsü/Anabilim Dali'nin Yeri", Istanbul Üniversitesi Tarih AraçUrma MerkesiCumhuriyetin 80. Yilinda Üniversitelerde Tarih Ögrenimi, AraçUrmalan ve Yayinlan Semineri, Bildiriler, 16-17 Aralik 2003, Globus Dünya Basinevi, Istanbul, 2004, s. 151.

62 1-1-1341 (1 Mart 1925) tarihli üçlü kararname ile Darülfünun muallimi (ayni zamanda Mekteb-i Mülkiye mezunlarindan) olan Hamit Bey (Ord.Prof. Ahmet Hamit Ongunsu), Kurun-u Cedide'de tarih muallimligine tayin edilmigtir. BCA, 30-11-1-0/10-1-8.

63 III. dönem ara seçimlerinde meclise giren Yusuf Behçet Gücer (1890-1952), Istanbul bölgesi Maarif Eminligi yani sira Darülfünun'da görev yapmig, Fransa'da egitim almig bir müderristir. Bkz. TBMM Albümü..., s. 164.

64BCA, 30-11-1-0/53-1-7.

65BCA, 30-11-1-0/64-21-12.

66 Selçuk, a.g.e.,s. 397.

67 Arslan, Darülfünun'dan..., s. 95.

68BCA, 30-11-1-0/ 64-21-12.

69Cumhuriyet Ga%etesi, 26 Ocak 1932, s. 2.

70Cumhuriyet Halk Partisi On Befnci YtlKitabî, Cumhuriyet Matbaasi, Istanbul, 1938, s. 575.

71 Türk Tarih Kurumu Genel Sekreteri Muzaffer Göker imzali ve Kültür Bakanligi'na yazilmij olan bu belgeyi paylajan Sayin Ömer Özcan'a tejekkür ederiz. Bkz. Ek-4.

72 Selçuk, a.g.e.,s. 411.

73Cumhunyet Gayetesi, 21 Mart 1933, s. 1, 6.

74TBMM Zabit Ceridesi (ZC), Devre IV, Cild 13, içtima 2, Otuy Dördüncü inikad, 27-III-1933 Perjembe, s.55.

75 1924'ten beri Kurûn-u Cedide Tarihi kürsüsü muallimi. Bkz. Selçuk, a.g.e., s. 414.

76 Selçuk, a.g.e.,s. 414.

77 Selçuk, a.g.e.,s.451.

78 Ali Muzaffer Bey'in görev süresi 4 Agustos 1931'de seçilip ve 27 Agustos 1931'de üçlü kararnamesinin çikmasiyla bajlamij ancak daha üç yil dolmadan görevi sona ermijtir. Bkz. Selçuk, a.g.e.,s. 492

79Kumluçunun..,s. 146.

80 Halil Inalcik, Muzaffer Göker'in derslerini baslica Emile Bourgeois'in Histoire Moderne adli kitabinin çevirisini yaparak isledigi bilgisini vermektedir. Bkz. Emine Çaykara (söylesi) Tarihçilerin Kutbu Halil Inalcik Kitabi, Türkiye 1$ Bankasi Kültür Yayinlari, Istanbul, 2015, s. 72.

81 "Osmanlicadan Türkçeye Karsiliklar Kilavuzu Çalismalan, Ikinci Türk Dil Kurultayi, 18-23 Agustos 1934", Türk Dili Tetkik Cemiyeti Bülteni, Sayi 12, Haziran 1935, s. 13.

82 Eren Sagay (hazirlayan), Esat Sagay Hocam Maarif Vekili Esat Sagay'n Hatiralan, Yapi Kredi Kültür Yayinlari, ístanbul, 2012, s. 90.

83 1920-1935 arasinda Maarif Vekâleti adi kullanilirken, 1935-1941 yillari arasinda adi Kültür Bakanligi olarak degistirilmis, 1941-1946 yillari arasinda ise Maarif Vekilligi adi kullanilmistir.

84TBMM ZC, Devre V, Cild4, içtima F., Otuz Sekiyinci inikad, 14-VI-1935 Cuma, S.Sayisi 178.

85Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Cografya Fakültesinin ilk Me%unlanndan Halil inalak ve Mustafa Tuma'mn Ögrencilik Arnlan ile Fakültemiyin Tarihçesi, (yayin yeri yok), Ankara, 1986, s. 13.

86Afetinan, Atatürk Hakkmda Hatiralar ve Belgeler, Türk Tarih Kurumu (TTK), Ankara, 1984, s. 226, 230.

87Mahmut H. Çakiroglu, "Prof.Dr. Bekir Sitki Baykal (1908-1987)", OTAM, Sayi 6, 1995, s. 452.

88 Ali Birinci, Osman Turan, Alternatif, Ankara, 2003, s. 33. Ancak Mustafa Turna'nin kaleme aldigi yazida, Muzaffer Göker'in dekanlik görevine atanmasindan bir yil kadar sonra Fakülte tarafindan düzenlenmig olan Balkanlar ve Romanya gezisi için bazi kigisel seçimler yapildigi gerekçesiyle ögrenciler arasinda yemekhane olayi çiktigi belirtilmigtir. Bu olay nedeniyle Milli Egitim Bakanliginin bir tahkikat yaptirdigini ve sonucunda Ali Muzaffer Göker'in dekanliktan, Adil Erturan'in ise müdürlükten alindigini, Ali Muzaffer Göker'in bu tarihten sonra Profesör olarak fakültedeki görevine devam ettigini yazsa da bu bilgide bazi yanligliklar oldugu ortadadir. Çünkü Ali Muzaffer Göker'in dekanlik süresi 1939'a kadar devam etmigtir.

89TBMMAlbümü...,s. 211, 231.

90 Menaf Turan, "1934: Devletçilik Için Örgütlenme Yili", Açiklamah Yönetim Zamandi%ini 19291939, derleyen Birgül A. Güler, Ankara Üniversitesi Basimevi, Ankara, 2007, s. 528.

91 TBMM Albümü.. s. 273.

92 Çoker, a.g.e.,s. 48

93 Ömer Akdag, "Konya'da 1935 Genel Seçimi", Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araçtirma Dergisi, Sayi 36, 2014, s. 258.

94 Akdag, agm., s. 265-266.

95 Ihsan Güneg, Türk Parlamento Tarihi, TBMM - V.Dönem, 1935-1939,II.Cilt (0%geçmiçler), Türkiye Büyük Millet Meclisi Vakfi Yayinlari, no 26, Türk Parlamento Tarihi Aragtirma Grubu, 2000, s.480.

96http://ekspresgazete.com/?/haber/oku/66448, http: / / www.kimkimdir.gen.tr/kimkimdir.php?id=3569.

97TBMMAlbümü...,s. 285.

98 5. Dönem, 1935-1939: Atatürkun cenaze merasimi için yapilacak sarfiyat hakkindaki kanun hakkinda-5. Dönem, 27. Cild, 4. Birlesim, s. 22; Türk-Yunan dostluk, bitaraflik ve hakem muahedenamesi ile samimi anlasma misakina munzam muahedenin tasdiki hakkinda kanun hakkinda-5. Dönem, 26. Cild, 70. Birlesim, s. 7.

6. Dönem, 1939-1943: Türkiye-Fransa müsterek beyannamesi hakkinda-6. Dönem, 3. Cild, 30. Birlesim, s. 322; Devlet memurlari ayhlarinin tevhit ve teadülüne dair kanun hakkinda-6. Dönem, 3. Cild, 28. Birlesim, s. 246-248; Çükrü Saraçoglu'nun teskil ettigi icra Vekilleri Heyetinin siyaseti hakkinda-6. Dönem, 27. Cild, 77. Birlesim, s. 26; Türkiye Cumhuriyeti ile Alman Reich'i arasinda 18 Haziran 1941 tarihinde imza edilen muaheden tasdikine dair kanun hakkinda-6. Dönem, 16. Cild, 69. Birlesim, s. 166; Milli korunma kanununun bazi maddelerinin degistirilmesi hakkindaki kanun hakkinda-6.Dönem, 15.Cild, 21.Birlesim, s. 173; Hükümetin harici siyaseti hakkindaki beyanati hakkinda-6. Dönem, 13. Cild, 73. Birlesim, s. 60; Türkiye-ingiltere Ticaret ve Tediye Anlasmasi ile melfuflarinin tasdiki hakkindaki kanun hakkinda-6.Dönem, 11. Cild, 55. Birlesim, s. 215; Türkiye-ingiltere Ticaret ve Kliring Anlasmasina merbut listeye kitap ve mevkuteler için her üç ayda bir alti bin liralik bir kontenjan ilavesi hakkindaki kanun hakkinda-6. Dönem, 11. Cild, 54. Birlesim, s. 198; Türkiye Cumhuriyeti ile Fransa Cumhuriyeti ve ingiltere Kralligi arasinda imzalanan üç tarafli yardim mukavelesinin tasdiki hakkindaki kanun hakkinda-6. Dönem, 6. Cild, 3. Birlesim, s. 19. 7. Dönem, 1943-1946: Basvekil Çükrü Saraçoglu'nun beyanati hakkinda-7. Dönem, 1. Cild, 3. Birlesim, s. 28.

99 Heidelberg Üniversitesinin kurulus yili 1386 olarak kabul edilmektedir. 55. yil dönümünden kasit üniversitenin kurulus yili olmamali. Zira bu tarih 1881 yilina denk gelmektedir.

100 Dil ve Tarih-Cografya Fakültesi Dekani ve ayni dönemde Konya milletvekili görevini de yürütmekte olan Göker'e bu görev için 800 liralik kambiyo müsaadesi verilmistir. Bkz. BCA, 3018-1-2/66-59-11.

101 Atina Üniversitesi kurulus tarihi 14 Nisan 1837'dir.

102 Bu heyette Prof. Siddik Sami, Doçent Besim Darkot, Fahri Erel, Doçent Fahir, Doktor Mehmet Ali, Profesor sevket Mehmet Ali Bilgis ve Doçent Hüseyin Avni bulunuyordu. Bkz. BCA, 30-181-2/ 73-28-7.

103 Belge içinde Tarih, Dil, Cografya Fakültesi ifadesi kullaniliyor.

104 Bunun için Ali Muzaffer Beye 50 Türk lirasi üzerinden yevmiye ve 1200 liralik döviz verilmesi uygun görülmüstür. Bkz. BCA,30-18-1-2/ 82-16-3.

105 Zafer Toprak, "Dolikosefalden Brakisefale Türk Irki sevket Aziz Kansu ve Antropolojinin Evrimi", Toplumsal Tarih, Sayi 207, Mart 2011, s. 26.

106 "Haberler", Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Cografya Fakültesi Dergisi, Cilt 2, Sayi 2, 1944, s. 354; Ord. Prof. Muzaffer Göker, "Türk Tarih Kurumu'nun Alti Yilhk Çalismalari", III. Türk Tarih Kongresi, Ankara. 15-20 Kasim 1943 Kongreye Sunulan Tebligler, TTK, Ankara, 1948, s. 14-32.

107 Muzaffer Göker, "Cezayir'in Isgali ve Mehmed Ali" III. Türk Tarih Kongresi, 18 Kasim 1943 Ankara 15-20 Kasim 1943 Kongreye Sunulan Tebligler, s. 505, TTK, Ankara, 1948.

108TBMM Zabit Ceridesi, Devre V, Cilt 13, Içtima 2, îkinci inikad, 9.XI.1936, s.10; TBMM ZC, Devre V, Cilt 20, îçtima 3, 1.XI.1937, s. 3,8; TBMM Albümü..., s. 211, 273.

109 TBMM ZC, Dewe VI, Cilt 21, îçtima 3, 7.XI.1941, s. 15; TBMM Albümü..., s. 341.

110 TBMM Albümü., s. 411.

111 Çoker, a.g.e.,s. 381.

112http: / / www.tkjts.jp / about/index_turkish.html.

113BCA,30-18-1-2/105-32-14.

114TBMM ZC, Devre 7, Cilt 13, ïçtima 88, 3.8.1944, s. 59. Ali Muzaffer Göker"den bojalan Konya Milletvekilligine Saffet Arikan seçilmijtir. Bkz.BCA,30-10-0-0/76-505-11.

115BCA,30-18-1-2/114-58-6; Barij Övgün, "1947: Uluslararasi Îç Politika" Açiklamali Yönetim zamandizini 1940-1949, derleyen Birgül Ayman Güler, Ankara Üniversitesi Basimevi, Ankara, 2008, s. 915.

116 http://ottava.be.mfa.gov.tr/MissionChiefHistory.aspx, 04 Aralik 2015.

117TBMM Tutanak Dergisi, Dönem VIII, Cilt 13, Toplanti 3, On íkinci Birlejim, 29.XI.1948, s. 255259.

118BCA, 30-18-1-2/120-58-6.

119 Osman Çevki Uludag, "Bagbakan Çemsettin Günaltaya Açik Mektup", Tasvir, 8 Agustos 1949.

120TBMM Tutanak Dergisi, Dönem VIII, Cilt 16, Birlegim 43, 09.02.1949, s. 68.

121Milliyet Gasetesi, 11 Temmuz 1950, s. 5.

122Milliyet Ga%etesi, 18 Temmuz 1951, s. 3.

123Milliyet Ga%etesi, 3 Aralik 1951, s. 7.

124Milliyet Ga%etesi, 07 Mayis 1952, s. 7.

12'5Milliyet Ga%etesi, 11 Nisan 1952, s. 1, 7; 16 Mayis 1952, s. 1,7.

126Milliyet Ga%etesi, 16 Nisan 1952, s. 1.

127BCA, 30-11-1-0/233-23-12.

128 Çoker, a.g.e.,s. 381.

129BCA 30-18-1-2/144-86-15.

130 Çoker, a.g.e., s. 381.

131 Göreve baslama yazisinda mülahazat kisminda Ali Muzaffer Bey hakkinda Fransizca tekellüm ve kitabet eyledigi, Ingilizceye asina oldugu ifade edilmistir. Bkz. BOA, MF., ALY.,172/11, Lef 47, 12 S 1341 (M.4 Ekim 1922).

132 Fahri Çoker (a.g.e,s. 381), Ali Muzaffer Beyin eserleri arasinda Cihan Tarihi ve IX. Asrin Diplomasi Tarihi adli iki esere atif yapmaktadir. Ancak bu adda herhangi bir esere ulasilmamistir. Bu baslikta sadece ulasilan eserlerine yer verilmistir.

133Muallim Ali Muzaffer Bey (1926) (çeviren) Ihtilalat ve Muharebat-i Milliye, (Onbirinci Babin Bir Kismi), Tarih-i Umumî Dördüncü Asirdan Zamammt%a Kadar, Birinci Cild (Evveliyat - 395-1095), yazan Ernest Lavisse ve Alfred Rambaud, Matbaa-i Amire, Istanbul.Ernest Lavisse, Alfred [Nicolas] Rambaud'un Tarih-i Umumi Dördüncü Asirdan Zamantmt%a Kadar (Histoire Generale du IVe Siecle a Nos Jours: les origines 395-1095) adli kitabin birinci cildinin ilk baskisi 1893'te (serinin tamaminin baskisi 1893-1901 arasidir), ikinci baskisi 1905'te Paris'te (Librairie Armand Colin) yapilmistir. Darülfünun Edebiyat Fakültesi müderris ve muallimlerinden olusan ve basinda Ali Resat ve Ali Seydi'nin bulundugu bir heyet tarafindan ilk olarak 1911-1912'de (R.1327) tercüme edilmistir. Eserin 1926 çeviri baskisinda artik müderris olan Ali Muzaffer Bey'in muallim olarak yer almasi, kitabin eski çeviri baskilarinin degisiklikler göz önüne alinmadan yapildigini göstermektedir.

134Ali Muzaffer, Beynelmilel Ulum-u Tarihiye Kongresi Raporu, 1928.BCA,180-9-0-0/9-54-37.

135 Mösyö Valek Çarneki-Varjova Darülfünunu müderrisi; Mösyö Handelesman- Varjova Darülfünunu müderrisi; Mösyö Debinski-Poznani Darülfünunu müderrisi; Profesör Pire- Belçika Darülfünunun müderrisi. Bkz.BCA,180-9-0-0/ 9-54-37.

136Muzaffer, Osmanli Imparatorlugunun Avrupa ile Ticari Münasebetleri, Bajvekâlet Matbaasi, Ankara, tarih yok, 16 sayfa. Ali Muzaffer Gökefin Darülfünun Edebiyat Fakültesi Reisi ve Türk Tarihi Tetkik Cemiyeti azasi olarak hazirladigi bu çalijma, Türk Tarihinin Ana Hatlari (1930) adli eserin müsveddeleri, no 20 olarak kaydedilmijtir.

137Muzaffer, (Birinci Kanun 1934) Türk Soyu, Türk Tarihi, Ülkü Halkevleri Dergisi, Cilt 4, Sayi 22, s. 249-254.

138 Muzaffer Göker, "Ikinci Türk Tarih Kongresi", Beliefen, Cilt II, Sayi 5/6, II. Kanun-Nisan 1938, s. 1-4, TTK, Ankara, 1994.

139 "Almanya, Avusturya, Bulgaristan, Fransa, Ingiltere, Yunanistan, Romanya, Macaristan, Isveç, Isviçre, Çekoslovakya, Amerika, Yugoslavya, Italya gibi ilim muhitlerini temsil eden âlimlerin içtirakiyle beynelmilel bir mahiyet iktisap etmiç olan Ikinci Türk Tarih Kongresinin ruynamesine dahil olan ilmig tebliglerin büyük bir alaka ile karçilandiklanni, müyakerelerin büyük bir samimiyet, açiklik ve serbestlik havasi içinde cereyan ettigini, Türk tarihine ait meseleler etrafinda cereyan eden çaligmalarin müsbet neticeler verdigini bilhassa kaydetmek layimdir. " Bkz. Göker, agm., s. 4.

140 Muzaffer Göker, Türk Tarih Kurumunun Ilmig ve Idarig Faaliyetleri, Beliefen, Cilt II, Sayi 5/6, II. Kanun-Nisan 1938, s. 13-17, TTK, Ankara, 1994.

141Temmuz 1937, Bükrej, Beynelmilel Arkeoloji Preistorik ve Antropoloji Kongresi; Agustos 1932, Londra, Preistorik ve Protoistorik Ilimler Birinci Beynelmilel Kongresi; 1934, Londra, Arkeoloji ve Etnoloji Ilimleri Birinci Enternasyonal Kongresi; Eylül 1935, Leningrat, Beynelmilel Arkeoloji Kongresi; 1936, Oslo, Preistorik ve Protoistorik Ilimler Ikinci Enternasyonal Kongresi; 1932 Ikinci Kanun, Paris, Beynelmilel Tarih Tedrisati Ihrazig Kongresi. Bkz. Göker, agm., s. 17.

142 Elçin Macar, "Istanbul'dan Ankara'ya: Istanbul Helen Edebiyat Cemiyeti (Syhogos) Kütüphanesi'nin Izinde", Istanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Yil 12, Sayi 23, Bahar, s. 139-149.

143 Muzaffer Göker, "Türklerde Sanayi", Belleten, Cilt II, Sayi 7/8, I. Tejón 1938, s. 433-444, TTK, Ankara, 1994.

144 Afetinan, Istanbul'da Fransiz (Notre Dame de Sion) mektebinde okurken kullandigi cografya kitabinda Türklerin sari irka mensup ikici derecede addedilen bir irk oldugunun ifade edilmesinden rahatsizlik duydugunu; bunun için Pittard'in kitabini (Les Races et l'Histoire Qrklar ve Tarih), Paris, 1924) aldigini, bu kitaptaki bilgilerin o cografya kitabindaki bilgilere uymadigini söyler. Bkz. Afetinan, a.g.e., s. 192.

145 Muzaffer Göker, "Atatürk'ün Huzurunda", Belleten, Cilt III, Sayi 10, 1939, s. 385-388, TTK, Ankara, 1994.

146 Muzaffer Göker, "Türk Tarih Kurumu'nun Alti Yillik Çaligmalari", III. Türk Tarih Kongresi Ankara 15-20 Kasim 1943 Kongreye Sunulan Tebligler, TTK, Ankara, s. 14-32, 1948.

147 Hafriyat, Ana kaynaklar, Türk-Islam devri kitabeleri derleme heyeti, Etnografik aragtirmalar, Ilmi toplantilar, Yayin iglerimiz, Yurt içinde tarihi çaligmalari tegvik edecek tedbirler, Tarihi eserlerin korunmasi, Yildönümlerine hazirlik çaligmalari, Kütüphane, Milletlerarasi çaligmalara igtirak, Yeni üyeler, Muhabir üyeler, Tarih ve arkeoloji sahasinda yeni unsurlar yetigtirilmesi.

148 Muzaffer Göker, "Cezayir'in Iggali ve Mehmed Ali", III.Türk Tarih Kongresi, 18 Kasim 1943 Ankara 15-20 Kasim 1943 Kongreye Sunulan Tebligler, TTK, Ankara, 1948,s. 505.

References

Kaynaklar

AFETÍNAN A. (1984) Atatürk Hakkinda Hatiralar ve Belgeler, TTK, Ankara.

AIKDAG Ömer (2014) Konya'da 1935 Genel Seçimi, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Arafiirma Detgisi, Sayi 36, s. 253-279.

Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Cografya Fakültesinin ilk Megunlarindan Halil inalcik ve Mustafa Turna'mn Ögrencilik Anilari ile Fakültemigin Tarihçesi, (1986), (yayin yeri yok), Ankara.

ARSLAN Ali (1995) Darülfünun'dan Üniversite'ye, Bayrak Yayincilik, istanbul.

- (2004) Mustafa Kemal Atatürk'e istanbul Darülfünunun Edebiyat Fakültesi Tarafindan Fahri Müderrislik Unvani Verilmesi, istanbul Üniversitesi Yakin Dönem Türkiye Arafirmalan, Sayi 5, s. 13-24

AYNI Mehmet Ali (2007) Darülfünun Tarihi, yayina hazirlayan Aykut Kazancigil, Kitabevi, istanbul.

Bafakanlik Cumhuriyet Ayivi (BCA), Fon kodu / Yer no,30-18-1-1/11-47-2.

-30-10-0-0/16-91-19.

-30-10-0-0/16-91-19.

- 30-10-0-0/55-363-3.

- 30-11-1-0/10-1-8.

- 30-18-1-1/21-70-13.

- 180-9-0-0/9-54-20.

- 180-9-0-0/9-54-28.

- 30-11-1-0/53-1-7.

- 30-11-1-0/64-21-12.

- 30-11-1-0/64-21-12.

- 30-18-1-2/66-59-11.

- 30-18-1-2/73-28-7.

- 30-18-1-2/82-16-3.

- 30-18-1-2/105-32-14.

- 30-10-0-0/76-505-11.

- 30-18-1-2/114-58-6.

- 30-18-1-2/120-58-6.

- 30-11-1-0/233-23-12.

- 30-18-1-2/144-86-15.

- 180-9-0-0/9-54-37.

Bafakanlik Osmanli Arfvi, Maarif Negareti, Mektubi Kalemi.

-Maarif Negareti, Tedrîsât-i Aliye Dairesi.

-Hariciye Negareti, IstanbulMurahhasligi.

BÍRÍNCÍ Ali (2003) Osman Turan, Alternatif, Ankara.

- (2008) Türkiye'de Siyasi Tarihin Tarihi isimler ve Eserler, Prof. Dr. Fahir Armaoglu'na Armagan, editör Ersin Embel, s. 1-64, TTK, Ankara.

Cumhuriyet Gagetesi

Cumhuriyet Halk Partisi On Befnci Yil Kitabi (1938), Cumhuriyet Matbaasi, istanbul.

ÇANKAYA Mücellidoglu Ali (1969) YeniMülkiye Târihi ve Mülkiyeliler (Mülkiye yref kitabi), Cild III (Atik) Mekteb-i Fünûn-i Mülkiyye, Mekteb-i Mülkiyye-i Çâhâne me 'gunlan, 1860-1908, SBF, Ankara.

- (1969) Son Asir Türk Tarihinin Önemli Olaylari Ile Birlikte Yeni Mülkiye Tarihi ve Mülkiyeliler (Mülkiye seref Kitabi), cilt IV, 1909 (1325 R)-1913 (1339 R)Mekteb-i Mülkiyye Megunlan, Mars Matbaasi, Ankara.

ÇAYKARA Emine (2015) (söylesi) Tarihçilerin Kutbu Halilinalcik Kitabi, 12.baski, Türkiye Ís Bankasi Kültür Yayinlari, istanbul.

ÇOKER Fahri (1996) Türk Parlamento Tarihi, TBMM - IV.Dönem, 1931-1935, ll.Cilt, IV.Dönem Milletvekillerinin 0%geçmisi, TBMM Vakfi Yayinlari, no 12, Türk Parlamento Tarihi Araçtirma Grubu, (yayin yeri yok).

DAGISTAN Adil (Mart 1996) Milli Mücadele'de Mustafa Suphi Olayi, Atatürk Arafiirma Merkegi Dergisi, Cilt XII, Sayi 34, http://www.atam.gov.tr/dergi/sayi-34/milli-mucadelede-mustafa-suphi-olayi, web erisim tarihi 30 Kasim 2015.

DÖLEN Emre (2009) Türkiye Üniversite Tarihi 1 Osmanli Döneminde Darülfünunu 18631922, istanbul Bilgi Üniversitesi, istanbul.

ERKEK Mehmet Salih (2013) II. Mesrutiyet Dönemi Maarif Nazirlari, Tarih incelemeleri Dergisi, Cilt XXVII, Sayi 2, s. 385-416.

GENCER Ali ihsan, Ali ARSLAN (2004) istanbulDârülfünûnu Edebiyat Fakültesi Tarihçesi ve ilk Meclis Zabitlan, Edebiyat Fakültesi yayinlari, istanbul.

GÖKER Muzaffer (1994) ikinci Türk Tarih Kongresi, Belleten, Cilt II, Sayi 5/6, II. Kanun-Nisan 1938, s. 1-4, TTK, Ankara.

- (1994) Türk Tarih Kurumunun ilmig ve idarig Faaliyetleri, Belleten, Cilt II, Sayi 5/6, II.Kanun-Nisan 1938, s. 13-17, TTK, Ankara.

- (1994) Türklerde Sanayi, Belleten, Cilt II, Sayi 7/8, I.Teçrin 1938, s. 433-444, TTK, Ankara.

-(1994) Atatürk'ün Huzurunda, Belleten, Cilt III, Sayi 10, 1 Nisan 1939, s. 385-388, TTK, Ankara.

-1948) Türk Tarih Kurumu'nun Alti Yillik Çaliçmalari, III.Türk Tarih Kongresi Ankara 15-20 Kasim 1943 Kongreye Sunulan Tebligler, s. 14-32, TTK, Ankara.

- (1948) Cezayir'in isgali ve Mehmed Ali, III.Türk Tarih Kongresi, 18 Kasim 1943 Ankara 15-20 Kasim 1943 Kongreye Sunulan Tebligler, s. 505, TTK, Ankara.

GÜNEs ihsan (2000)Türk Parlamento Tarihi, TBMM-V.Dönem, 1935-1939, ll.Cilt, (0%geçmisler), TBMM Vakfi Yayinlari, no 26, Türk Parlamento Tarihi Araçtirma Grubu, ?.

Haberler (1944) Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Cografya Fakültesi Dergisi, Cilt 2, Sayi 2, s. 353-362.

http://ekspresgazete.com/?/haber/oku/66448. (11 Kasim 2015)

http://www.kimkimdir.gen.tr/kimkimdir.php?id=3569. (11 Kas?m 2015)

http://ottava.be.mfa.gov.tr/MissionChiefHistory.aspx. (04 Aral?k 2015)

http://www.sciencespo.fr/en/about/history. (11 Kas?m 2015)

http://www.sciencespo.fr/stories/#!/fr/frise/25/succeder-a-boutmy-le-directorat-d-anatole-leroy-beaulieu/. (11 Kas?m 2015)

http://sinanculuk.blogspot.com.tr/2012/08/basbakanlik-osmanli-arsivi-arastirmaci_29.html.(28 Eylül 2015)

https://www.tarihtarih.com/?Syf=26&Syz=354192. (04 Aralik 2015)

http://www.tkjts.jp/about/index_turkish.html. (04 Aralik 2015)

Kurulugunun 50.Yili Dolaymyla Ankara Hukuk Fakültesi Ögretim Üye ve Yardimcilan Bibliyografyasi 1925-1975 (1977) derleyen Oya Fisekçi,Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayinlari, Ankara.

MACAR Elçin (2013) istanbul'dan Ankara'ya: istanbul Helen Edebiyat Cemiyeti (Syllogos) Kütüphanesi'nin izinde, Istanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Yil 12, Sayi 23, s. 139-149.

Meclis-i Mebusan Zabit Ceridesi, Devre 3, Cilt 1, içtima Senesi 1, Kirk altinci inikad, 26 Tesriniewel 1331 (1915) Pazartesi, s. 699.

Milliyet Gagetesi

Muzaffer, (1934) Türk Soyu, Türk Tarihi, Ülkü Halkevleri Dergisi, Cilt 4, Sayi 22, s. 249-254

Osmanlicadan Türkçeye KarylikLar Kilavugu Çaligmalan, ikinci Türk Dil Kurultayi, 18-23 Agustos 1934 (Haziran 1935) Türk Dili Tetkik Cemiyeti Bülteni, Sayi 12, s. 9-20.

ÔRENÇ Ali Fuat (2004) Üniversite Tarih Egitiminde istanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yakinçag Tarihi Kürsüsü/Anabilim Dali'nin Yeri, istanbul Üniversitesi Tarih Aragtirma Merkegi Cumhuriyetin 80Yilinda Üniversitelerde Tarih Ögrenimi, Aragtirmalan ve Yayinlari Semineri, Bildiriler, 16-17 Aralik 2003, Globus Dünya Basinevi, istanbul, s. 149-172.

ÖVGÜN Baris (2008) 1947: Uluslararasi iç Politika, AçikLamali Yönetim gamandigini 1940-1949, derleyen Birgül Ayman Güler, s. 849-946, Ankara Üniversitesi Basimevi, Ankara.

ÔZÇELiK A. Selçuk (1992) Baçgil, Ali Fuat, Hukukçu, Fikir ve Siyaset Adami, Türkiye Diyanet Vakfi islam Ansiklopedisi (TDViA), C.5, s. 128-130

Resmi Gagete

SAGAY Eren (hazirlayan) (2012) Esat Sagay Hocam Maarif Vekili Esat Sagay'in Hatiralari, Yapi Kredi Kültür Yayinlari, istanbul.

SELÇUK Mustafa (2012) istanbul Darülfünunu Edebiyat Fakültesi (1900-1933), Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araçtirma Merkezi, Ankara.

SciencesPo (Ecole Libre des Sciences Politiques) Arsivi,Ali Muzaffer ögrenci bilgi karti.

-Ali Muzaffer ögrenci dosyasi.

sAKÍROGLU Mahmut H. (1995) Prof. Dr. Bekir Sitki Baykal (1908-1987), OTAM, Sayi 6, s. 451-462.

Takvim-i Vekayi

Talim ve Terbiye Kurulu Baçkanligi Arçivi 28/4/1938 tarih ve 2/560 sayili tezkere cevabina dair yazi.

TARHAN M. Taner, Ömer Faruk AKÜN (1994) Edebiyat Fakültesi, TDViA, istanbul, Cilt 10, s. 399-403.

TBMM Albümü, 1920-2010, I.Cilt 1920-1950 (2010) editörler Sema YILDIRIM, Behçet Kemal ZEYNEL, TBMM Basin ve Halkla iliskiler Müdürlügü Yayinlari, no 1, Ankara.

TBMM Tutanak Dergisi (TD), Dönem VIII, Cilt 13, Toplanti 3, On ikinci Birleçim, 29.XI.1948, s. 255-259.

-Dönem VIII, Cilt 16, Birleçim 43, 09.02.1949, s. 68.

TBMM Zabit Ceridesi, Devre IV, Cild 13, içtima 2, Otuz Dördüncü inikad, 27-III-1933 Perçembe, s. 55.

-Devre V, Cild 4, içtima F., Otuz Sekiginci inikad, 14-VI-1935 Cuma, S.Sayisi 178.

-Devre V, Cilt 13, içtima 2, ikinci inikad, 9.XI.1936, s. 10.

-Devre V, Cilt 20, içtima 3, Birinci inikad, 1.XI.1937, s. 3,8.

-Devre VI, Cilt21, içtima 3, 7.XI.1941, s. 15.

-Devre 7, Cilt 13, içtima 88, 3.8.1944, s. 59.

TOPRAK Zafer (2011) Dolikosefalden Brakisefale Türk Irki sevket Aziz Kansu ve Antropolojinin Evrimi, Toplumsal Tarih, Sayi 207, s. 18-29.

TURAN Menaf (2007) 1934: Devletçilik için Örgütlenme Yili, Açiklamali Yönetim Zamandizini 1929-1939, derleyen Birgül A. Güler, Ankara Üniversitesi Basimevi, Ankara, s. 521-616.

ULUDAG Osman sevki (1949) Baçbakan semsettin Günaltaya Açik Mektup, Tasvir, 8 Agustos.

Yahya Kemal Beyatli 1884-1958 Bibliyografyasi(2008) editörler Nurhan Naneci, Gülsen Dalgiç, Milli Kütüphane Baçkanligi Yayinlari, Ankara.

YENAL Ünal (2008) Ahmet Ferit Tek'in Hayati ve Siyasi Faaliyetleri (7 Mart 1878-25 Kasim 1971), Tarih Okulu, Sayi 1, s. 29-47.

YETis Kazim (2006) Yahya Kemal Beyatli, I Hayati, istanbul Fetih Cemiyeti, istanbul.

YÜCE Nuri (1989) Akçura, Yusuf Türk Siyaset Adami, Tarihçi ve Yazar, TDViA, Cilt 2, s. 228-229.