Content area
Full Text
ÖZ
Agri Isyani, genç Türkiye Cumhuriyeti'nin getirmis oldugu kurallara karsi, yerlesik feodal düzenin devamini savunanlarin hareketidir. DünyevÎ çikarlarin gözetildigi bu isyanda, dinÎ ve millÎ argümanlar kullanilir. Bölgenin stratejik degerinden dolayi Bati, etnik ve feodal unsurlari kullanarak buradan fayda saglamaya çalisir. Özellikle Ingiltere, Osmanlinin son dönemlerinden itibaren bölgeye misyonerler göndererek alt yapiyi hazirlar. Hamidiye Alaylarinin tasfiye edilmesiyle kaybolan bölgedeki otorite boslugu, Kürt asiretlerinin eskiyalik faaliyetlerine zemin hazirlar. Gerek MillÎ Mücadele döneminde gerekse de Cumhuriyet döneminde Kürt Isyanlari, varligini devam ettirir. Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne karsi 1921'de ortaya çikan Koçgiri Isyani, Ankara Hükümeti'ni Musul meselesinde zor durumda birakmak için Ingilizlerin destegi ile 1925'te çikan Seyh Said Isyani ve Rusya, Fransa ve Iran'in da destegi ile 1927'de kurulan Hoybun Cemiyeti'nin faaliyetleri bu isyanlardan birkaçidir.
Çalismamiza konu olan Agri Isyani, 16 Mayis 1926'da, Ingilizlerin destegi ile Dogubeyazit'in Kalecik köyünde baslar. Bu bölgenin tercih edilmesinin sebebi, askerÎ bir harekâta elverissiz olmasi ve dis destegin varligidir. Türkiye ile Iran arasinda krize sebep olan bu isyan, Salih Pasa komutasindaki Türk ordusunun 7 Eylül 1930'da gerçeklestirdigi taarruzla son bulur. Çalismamizin giris kisminda Dogu'da çikan isyanlara denildikten sonra, bu elim olayin Türk romanina nasil yansidigi üzerinde durulmustur. Bu romanlar, isyana olumsuz bakanlar ve olumlu baklanlar seklinde iki baslik altinda incelenmistir. Sonuç kisminda ise çalismamizin genel bir degerlendirilmesi yapilmistir.
Anahtar Kelimeler: Agri Isyani, Daglari Bekleyen Kiz, Deniz Küstü, Türk romani.
ABSTRACT
Agri Rebellion, which is against the rules brought by the young Republic of Turkey, is the act of advocating the continuation of the settled feudal system. Religious and national arguments are used as the observance of worldly interests of this revolt. Because of the strategic value of the region, Western tries to benefit by using the ethnic and feudal elements. Since the late Ottoman period, England in particular, prepares infrastructure for sending missionaries to the region. The disposal of Hamidiye Regiment and the lost power set the ground for Kurdish tribes' banditry activities. Both the National Struggle period and Kurdish rebellions in the Republican era, continues to exist. Turkey Grand National Assembly against Koçgiri emerged in 1921 Revolt, to put Ankara Government in difficult situation in Mosul with the support of the British in 1925 and the Sheikh Said Rebellion and Russia, France and Iran established in 1927 with the support of...