Content area
Full text
ABSTRACT
The article discusses the career and military achievements of the Commonwealth's last Cossack commissioner, a distinguished officer of the Crown army in the reign of Jan III Sobieski. In the 1670s Baltazar Wilga served as a towarzysz (knight bachelor) of the cavalry, and in the years 1683-1708 he was a rotmistrz (captain), colonel and regimentary. From 1692 to 1699 he was the last royal commissioner to supervise the Cossack communities in the Kyivan Polesie. He died in 1708, leaving three sons born to his marriage with Katarzyna Łaskówna - officials and gentry men active in the first half of the 18th century.
Key words: Commonwealth, Jan III Sobieski, Crown army, Cossacks, Cossack army
Słowa kluczowe: Rzeczpospolita, Jan III Sobieski, armia koronna, Kozaczyzna, wojsko kozackie
Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach
Osobą Baltazara (Balcera) Wilgi jeszcze w końcu XIX wieku zainteresował się niestrudzony badacz dawnych „starożytności", doktor Antoni Rolle1, a piszący te słowa2 zamieścił biogram komisarza w Słowniku biograficznym oficerów polskich, chociaż należy wyraźnie stwierdzić, iż nazwisko naszego bohatera pojawiało się w dorobku literatury zajmującej się dziejami prawobrzeżnej Kozaczyzny pod koniec XVII wieku3.
Baltazar Wilga pochodził z niezamożnej rodziny szlacheckiej, wywodzącej się z województwa rawskiego (pisał się „z Godzimierza", w powiecie grójeckim), a w końcu XVI wieku osiadłej już na stałe w województwie wołyńskim oraz pieczętującej się herbem Bończa. Zanim to jednak nastąpiło, pradziadek przyszłego komisarza kozackiego, Balcer Wilga, „osiadł na Wołyniu" - jak napisał A. Rolle - porzucając rodzinny Godzimierz i wypuszczając w dzierżawę Liszno, aby na kresach Rzeczypospolitej poszukać możliwości nowego życia. Wkrótce znalazł się w gronie klientów książąt Ostrogskich-Zasławskich: „czasu pokoju pilnował roli, czasu wojny stawiał się z bronią w ręku". Poślubił Zofię (?) Korybutównę, córkę Mikołaja, podsędka i sędziego ziemskiego chełmskiego. Ich syn Krzysztof poległ w bitwie pod Cecorą w 1620 roku. Ze związku z Katarzyną (?) Chrząstowską miał zaś syna Adama4.
Przyszły komisarz kozacki urodził się ok. 1650 roku w nieznanym majątku wołyńskim jako syn Adama - „męża rycerskiego" i znanego klienta książąt Ostrogskich-Zasławskich - oraz Reginy Domaniewskiej. Miał dwie siostry, Helenę i Teresę, oraz jednego brata Stanisława, męża Heleny Miedźwiedzkiej, wpływowego działacza sejmiku w ziemi chełmskiej5.
Baltazar rozpoczął służbę wojskową zapewne w jednostkach nadwornych księcia Aleksandra Ostrogskiego-Zasławskiego, a niewątpliwie w chorągwi jazdy, która już w latach 70. kwaterowała w okolicach...