Content area
Full text
Het in dit artikel samengevatte onderzoek wordt uitvoerig beschreven in Oleson (2016).
Men zegt dat intelligentie de meest bestudeerde menselijke eigenschap is (Wright & Boisvert 2009, p. 93). Er wordt in ieder geval al meer dan een eeuw onderzoek gedaan naar het verband tussen intelligentie en misdaad. Nadat Lombroso’s biologische theorie van het atavisme ((1876) 2006) in ongenade was gevallen, werd een lage intelligentie dan ook als eerste variabele in verband gebracht met criminaliteit (Maguin & Loeber 1996). Vroege onderzoekers waren heel uitgesproken over dat verband. In 1916 legde Terman de theorie botweg als volgt uit: ‘Niet alle criminelen zijn zwakzinnig, maar alle zwakzinnigen zijn op zijn minst potentiële criminelen’ (p. 11).
Uiteraard betwistten vele sociologisch georiënteerde criminologen dit standpunt; zij stelden vast dat de vermeende lagere intelligentie van criminelen minder werd waargenomen naarmate de intelligentietests beter werden (zie bijvoorbeeld Sutherland 1931). Er bleef echter een klein, maar hardnekkig verschil bestaan, en in een baanbrekend artikel van Hirschi en Hindelang (1977) werd geconcludeerd dat er een duidelijke correlatie bestond tussen een lage intelligentie (een laag IQ) en misdaad – ‘minstens zo sterk als het verband tussen klasse of ras en officiële criminaliteit’ (p. 571). Zij concludeerden dat het gemiddelde IQ van delinquenten ongeveer 92 bedraagt, oftewel een halve standaarddeviatie onder het gemiddelde van 100 voor de bevolking als geheel (zie Ellis & Walsh 2003). Sommigen stelden dat het verband tussen IQ en intelligentie het resultaat is van differentiële detectie: begaafde overtreders komen weg met hun delict, terwijl daders met een benedengemiddelde intelligentie worden betrapt en vervolgd. In het toonaangevende artikel over differentiële detectie worden hiervoor evenwel geen aanwijzingen gevonden (Moffitt & Silva 1988). Zowel in de zelfrapportage als in de officiële statistieken en in de criminaliteitscijfers voor zowel jongeren als volwassenen lijkt een laag IQ verband te houden met het plegen van delicten.
Het verband tussen IQ en misdaad is echter niet in steen gehouwen. Hoewel tal van misdrijven geen bijzondere intelligentie vereisen, geldt dat wel voor andere. Feldman (1993, p. 156) zegt hierover het volgende: