JEAN VALJEAN’IN İKILEMI VE FAYDACI ETIK

Abstract

Bu çalışma, Victor Hugo’nun 1862 tarihli başyapıtı Sefiller’deki yoğun ahlaki bir ikilemin sonucunun faydacı etik bakış açısından bir değerlendirmesini yapmayı amaçlamaktadır. Sözkonusu ikilemi yaşayan kişi eserin baş kahramanı Jean Valjean’dır. Eski bir mahkûm olan Valjean, suçunun bedelini ödeyip hayatını arındırmış ve sahte bir adla Fransa’nın bir şehrinde belediye başkanı olmuştur. Yıllar sonra, kendisinin yerine bir başkasının yanlışlıkla tutuklandığını öğrenir. Valjean şimdi, bu adamın tutuklanarak korkunç cezalar çekmek üzere kalyonlara gönderilmesine ses çıkarmama veyahut onu kurtarmak adına kimliğini açığa vurup yeniden hapsedilmeyi göze alma gibi bir durumla yüzyüzedir. İkincisini yapmakla, roman yazarının açıkça onu yönlendirdiği deontolojik etik taleplerine göre davranmış olur. Bununla birlikte, bu çalışma Valjean’ın ikinci seçeneği tercih etmekle, faydacı etik bakış açısından ahlaki davranmamış olduğunu iddia etmektedir. Bunu da, Jeremy Bentham’ın ortaya koyduğu görüşlere dayanarak kanıtlamaktadır. Nitekim faydacı etik ilkelerince bir eylemin ahlakiliği değerlendirildiğinde, mutluluk ve mutsuzluk oranının o hareketten etkilenen herkes için niceliksel anlamda dengeli olması gerekir. Bu bağlamda hayırsever belediye başkanlarını kaybetmenin diğer karakterler üzerindeki etkisi göz önüne alındığında, tek bir bireyin kurtarılması iyiliklerin en yücesi olarak görülemez. Çalışmada, daha sonra, bu değerlendirmeye karşı olası itirazlar incelenecek, birtakım etik kuramcıları ve Bentham’ın kendi yazıları aracılığıyla bu itirazların çalışmanın merkezi argümanını geçersiz kılamadığı gösterilecektir.

Alternate abstract:

This work is an evaluation, through the criterion of utilitarian ethics, of the resolution of an intense moral dilemma in Victor Hugo’s 1862 masterpiece, Les Misérables. The dilemma is faced by the main protagonist Jean Valjean. Valjean, a former convict, has redeemed his life and has become mayor of a French city under an assumed name. Years later, he learns that someone else has been erroneously arrested as him, and Valjean is faced with the choice of letting this man be convicted and sent to a horrible punishment in the galleys, or revealing his identity and facing reimprisonment himself in order to save him. In doing the latter, he acts according to the demands of deontological ethics, for which the author of the novel explicitly commends him. Nevertheless, this work avers that in making the latter choice, Valjean, in terms of utilitarian ethics, acts immorally. It affirms this by showing, through the writings of Jeremy Bentham, that in morally evaluating an action in utilitarian ethical terms, the happiness and unhappiness caused to everyone affected by his act must be quantified and balanced against each other. Due to the effect that the loss of their benevolent mayor has on other characters, the saving of one individual cannot be seen to be productive of the greatest good. This work then examines possible objections to this evaluation and through writers on ethics and Bentham himself, shows that these objections do not invalidate the central argument of the work.