PALEOLİTİK ÇAĞDA MEZARLAR VE ÖLÜM KAVRAM

Abstract

Tarih öncesi devirlerde ölüm kavramı ve mezar uygulamalarının en erken ne zaman başladığı ve ölülerini gömen ilk insanların bunu hangi amaçlarla yaptıkları tartışmalı bir konudur. Paleolitik Çağ’da yaşamış insanların sembolik dünyalarıyla ilişkilendirilen ve mezar olarak tanımlanan buluntu alanları bu anlamda en çok dikkat çeken materyallerdir. Bu tür buluntu alanları Afrika, Asya ve Avrupa kıtalarında yer alan yerleşim yerlerinde en azından 100,000 yıl öncesinden bilinmektedir. Çalışmamız bu yerleşim alanlarında mezar olarak tanımlanmış buluntuları ve bunlarla ilişkili görünen diğer verileri eldeki bilgiler ışığında değerlendirmek ve bunların açıklanmasında gerekli olan bazı önemli süreçleri özetlemeyi amaçlar. Simgesel düşünce, din ve ritüel uygulamalarla da açıklanmaya çalışılan paleolitik mezarları ve içlerinden çıkan buluntular, bu zamanlarda yaşamış insanların soyut ve manevi dünyalarıyla ilgili birtakım ipuçları da vermektedir. Bu durum ‘simgesel düşünce’, ‘öteki dünya’ veya ‘din’ anlayışının çok erken zamanlarda başlamış olabileceğine işaret eder. ‘Yamyamlık’, ‘kafatası kültü’ ve mezarlarda aşı boyası gibi bulgulardan yola çıkılarak açıklanmaya çalışılan ‘yeniden doğuş umudu’ veya ‘ruh anlayışı’ gibi ortaya atılan daha pek çok kavram konunun önemini ortaya koyar. En erken mezar olarak tanımlanan bulgularla Orta Paleolitik (Mousterian) dönemde karşılaşılmakta ve Üst Paleolitik dönemde (Gravettian ve Magdelenian evrelerde) bunların çok daha karmaşık bir hal almaya başladıkları görülmektedir. Bu bağlamda çalışmamızın kronolojik sınırlaması Paleolitik Çağ olarak belirlenmiştir. Orta Paleolitik döneme tarihlenen anatomik açıdan modern görünümlü Homo sapiens ve Homo neandertalensis ile ayrıca Üst Paleolitik dönemin sonlarına tarihlenen ve mezar olarak tanımlanan Homo sapiens buluntu alanları çalışmamız kapsamında ele alınmıştır.

Alternate abstract:

There are discussions about the concept of death, earliest grave applications and the purpose of primitives to bury their dead. Findspots which are associated with symbolic world of Paleolithic Age primitives and defined as graves are quite interesting. Defined as graveyards findspots are known for at least 100.000 years on settlement areas in continental Europe, Africa and Asia. The purpose of our study is to analyze findings described as graveyards on these settlement areas, evaluate associated data in the light of information available, and to summarize significant processes required to explain the above. Tried to be explained with symbolic thoughts, religious rites and rituals as well, Paleolithic age graves and findings do not also provide information about abstract and spiritual world of people that lived in that era, but also points to the fact that these implementations may have started in very early times. Concepts including ‘sense of soul’ and ‘hope for rebirth’ which are tried to be explained on the basis of findings such as ‘cannibalism’, ‘skull cult’ and Ochre put forth importance of the issue. Findings described as the earliest grave belong to Middle Paleolithic (Mousterian) age and it can be observed that these findings become much more complex in Upper Paleolithic period (Gravettian and Magdelenian stages). Our article is limited to the Paleolithic Era and deals with Homo sapiens and Homo neandertalensis looking anatomically modern and dating to Mid-Paleolithic period as well as grave findspots of Homo sapiens dating to Upper Paleolithic period.