A Systemic Approach to Preservation-Utilization Balance in Landscape Planning and Urban Design: The Case of Uludag National Park // Peyzaj Planlama ve Kentsel Tasarımda Koruma-Kullanma için Yeni Bir Sistem Yaklaşımı Önerisi: Uludağ Milli Parkı ve “Rejenerasyon”

Abstract

Uludag, one of Turkey’s most significant mountain ecosystems, was the subject of a landscape planning and urban design competition held in 2008 and organized by the Ministry of Environment and Forestry. The objective of this article is to discuss the conceptual framework of a specific project which was submitted to the competition and which won 5th place. The proposed conceptual framework, entitled “regeneration”, is based on a planning-design approach that seeks to establish a preservation-utilization balance in a mountain ecosystem. Such an area is rich in nature and wildlife, while also representing for some a potentional for recreational activities. In the submitted project, the project team has used the concept of “regeneration” as a metaphor of re-birth, restructuring and auto-repair, in order to make a re-definition of preservation and utilization lines in Uludag. In order to explain the regeneration approach to the visitors of the mountain, the project team has used urban design instruments for the visualization of spatial ideas as well as managerial dimensions. The main thrust of the study is that any kind of preservation-utilization stress in natural areas consists of multidimensions and multi-actors. The concept of “regeneration” can define a significant framework for landscape planning and urban design decision-making processes, and urban design tools can play an active role in practicing of the concept.

Türkiye’nin önemli dağ ekosistemlerinden biri olan Uludağ Milli Parkı, 2008 yılında Çevre ve Orman Bakanlığı tarafından açılan bir peyzaj planlama-kentsel tasarım yarışmasına konu olmuştur. Bu makale, söz konusu yarışma kapsamında hazırlanan ve 5. mansiyona layık görülen projenin koruma-kullanma dengesinin sağlanması prensibiyle geliştirdiği kavramsal çerçeveyi tartışmaya açmaktadır. “Rejenerasyon”, hem doğal varlıkların zenginliği ve hassaslığı bakımından korunması gereken, hem de içerdiği rekreatif potansiyeller bakımından yoğun olarak kullanıcı çeken ve bu bağlamda tehditlerle karşılaşan bir dağ ekosistemi için önerilen bir planlama-tasarım yaklaşımıdır. Yenilenme, yeniden yapılanma, kendini tamir etme anlamına gelen rejenerasyon kavramı, Uludağ’da fiziki gelişim ve koruma çizgisinin tanımlanması, kullanım biçimlerinde çatışmaların en aza indirilmesi süreçlerini tarif için bir metafor olarak kullanılmıştır. Uludağın, içinde barındırdığı ekolojik, ekonomik, toplumsal ve yönetsel unsurlar ayrı başlıklar halinde değerlendirilmiştir. Koruma-kullanma gerilimine bir cevap olarak önerilen rejenerasyon sistem yaklaşımının ilgili kurumlara ve kullanıcılara aktarılması ve böylece hayata geçirilmesinin yollarının açılması amacıyla, yaklaşımın somut anlatımlarını yansıtan mekansal çözüm önerileri üretilmiş ve bu bağlamda kentsel tasarım araçları kullanılmıştır. Çalışmanın ana savı, doğal alanlarda yapılacak her türlü koruma ve kullanma müdahalesinin, çok-boyutlu ve çok-aktörlü olduğu ve çalışmada “yaklaşım temsili”nde kullanılan rejenerasyon kavramının peyzaj planlama ve kentsel tasarım karar süreçlerinde önemli bir ilkesel duruş tanımlayabileceği, ayrıca, kavramın uygulanmasında kentsel tasarım araçlarının etkin rol üstlenebileceğidir.