Kur’ân’ın Geliş Ortamında Arap Toplumu (Sosyal, Kültürel ve İktisadî Hayat), Adem Apak, İstanbul: KURAMER Yayınları, 2017, 312 s

Abstract

Kur’ân’ı anlamak/anlamaya çalışmak, tarih boyunca hemen her Müslümanın ihtiyacını hissettiği konuların başında gelir. Kur’ân’ın insanlık için verdiği evrensel ilahî mesajlar bir tarafa, tarih çizgisinin belirli bir evresinde yer tutan bir toplum olarak Araplar hakkında bilgilerin verildiği ayetleri anlamak için hiç şüphesiz Kur’ân’ın nâzil olduğu dönemi ve o dönemin sosyo-kültürel şartlarını anlamak gerekir. Kur’ân’ı anlama noktasında ilmî planda bunun ilk ayağını filolojik çalışmalar oluşturmuş ve Cahiliye şiirinden birçok örnek, Kur’an lafızlarını anlamak için istişhad edilmek üzere özellikle tefsirlerde kullanılagelmiştir. Fakat her ne kadar Cahiliye döneminde ait şiirler sıkça kullanılsa bile tanıtımını yapacağımız eserin yazarının da belirttiği üzere hem siyer hem de sonraki İslam tarihi üzerine sayısız çalışmanın bulunmasına rağmen İslam’dan önceki Arap tarihi genellikle ihmal edilmiş görünmektedir. Son asırda tarih yazımındaki çeşitlenme ve özellikle de tarihe sosyoloji, antropoloji, iktisat ve psikoloji gibi sosyal bilimleri uygulayarak bilhassa kültür tarihi araştırmalarının öncülüğünü yapan Annales Okulu’nun bu yöndeki etkisiyle birlikte tarih çalışmaları, toplumların kültürel tarihine de yönelmeye başlamıştır. Bunun etkilerini diğer tarih çalışmalarında olduğu kadar İslam tarihi araştırmalarında da yavaş yavaş görmekteyiz. Ele aldığımız kitabın yazarı Apak, yakın dönemde Arapların geniş tarihine dair kapsamlı çalışmaların yapılmaya başlandığını belirterek Cevâd Alî’nin el-Mufassal fî târîhi’l-Arab kable’l-İslâm adlı eserini örnek olarak vermektedir. Yazarın bu bilgisine ilave olarak son yıllarda Batıda da İslam öncesi Arap tarihine dair eğilimlerin olduğunu ve bu konuda nitelikli çalışmaların göze çarptığını söylememiz mümkündür.