Duurzaamheid en draagvlak : Een politiek- filosofische beschouwing over deliberatieve democratie en ‘glokalisering’

Once we acknowledge a certain degree of utopianism – be it legitimate – we must ask about the strategy of change. How can we get the historical constitution closer to the ideal?

– Carlos Nino (1996, p. 186)

1 INLEIDING

De kennis over de impact van klimaatverandering en verlies van biodiversiteit werd door de Verenigde Naties vertaald in de verklaring over Sustainable Development Goals (SDG, 2015-2030). De SDG’s gaan uit van een breed begrip van duurzaamheid dat ook belangrijke sociale en economische componenten omvat. Ze stellen een transitie in het vooruitzicht die van grote invloed zal zijn op de structuur van moderne samenlevingen en die gedragen moet kunnen worden door de bevolking om bestendig en succesvol te zijn. In het voetspoor daarvan is het formuleren van doelen die over een x-periode gehaald moeten worden, een standaardmanier aan het worden om ethische implicaties van wetenschappelijke diagnoses in handelwijzen om te zetten. Vergelijkbaar daarmee zijn er andere ‘akkoorden’ en ‘contracten’ die volgens een dergelijk patroon zijn opgesteld. Het Nederlandse Klimaatakkoord uit 2019, resultaat van de klimaattafels, is er een voorbeeld van en in Frankrijk L’Urgence d’un pacte social et écologique – 66 propositions pour donner á chacun le pouvoir de vivre¹ (2019) dat is geschreven door de afgetreden, toen populaire minister voor ecologie Nicolas Hulot en de vakbondsvoorman Laurent Berger. Het zijn pogingen om richtlijnen op te stellen voor een langetermijnbeleid dat recht doet aan ecologische en sociale eisen van rechtvaardigheid en behoud van het leven. Het vergelijken van dergelijke recente documenten zou een vertrekpunt kunnen zijn om te achterhalen wat als belangrijke doelen en waarden wordt geformuleerd in het kader van de politiek, waarvoor draagvlak nodig is. Dergelijke voorstellen zijn opgesteld door ‘experts’, die vaak zijn voorgedragen door belangengroepen. Ze bevatten resultaten van overleg tussen hogere functionarissen, aangevuld met vertegenwoordigers uit verschillende domeinen van de samenleving. Zij worden vervolgens gedropt in de openbaarheid en al dan niet tot leidraad genomen door overheden, burgers, openbare instituties en bedrijfsleven.

In de samenleving is er echter een ontwikkeling gaande waarbij burgers zich niet meer willen laten confronteren met reeds geformuleerde doelstellingen waaraan zij geen deel hebben gehad. Een niet onbelangrijk deel van de burgers wil van meet af aan betrokken worden bij visies en maatregelen van overheidsbeleid en...