Content area
Full Text
ABSTRACT
The article contains analyses of several contemporary literary texts concerning the category of post-memory written in the background of the Kashubian culture. It mainly interprets prose works (Drewz, Bunda, Drzeżdżon) as well as the novel on which the film Kamerdyner was based. The analyses led to determining the phenomena defined by Sigmund Freud related to psychoanalysis and referring to the works by A. and J. Assmann, M. Hirsch and D. LaCapra. Thus Kashubian literature, written in Polish and Kashubian, shows post-memory mechanisms in the form of crowding out, transferring, repeating and overcoming the trauma of World War II.
Keywords: Kashubia, Kashubian literature, cultural studies, post-memory
Słowa kluczowe: Kaszuby, literatura kaszubska, badania kulturowe, postpamięć
Jak każda grupa etniczna w Europie, także i Kaszubi mają swoje akty memoratywne. Były one już kilkakrotnie przedmiotem opisów humanistycznych, które akcentowały aspekty historyczne1, socjologiczne2, antropologiczno-kulturoznawcze3 czy literackie4. Wśród owej różnorodności metodologicznej brakuje nieco spojrzenia z perspektywy badań wynikających ze zwrotu kulturowego5, a zwłaszcza problematyki pamięci kulturowej Aleidy i Jana Assmannów6 czy postpamięci Marianne Hirsch7, które widoczne są we współczesnym dyskursie humanistycznym, a w kaszuboznawstwie realizowanym przez niewielu badaczy8. Warto do tego typu namysłu sięgnąć, aby rozpatrzeć, jak wybrani twórcy literatury polsko- i kaszubskojęzycznej, którzy reprezentują pokolenia osób urodzonych po drugiej wojnie światowej, przechowują lub kreują obraz kataklizmu lat 1939-1945.
Tym bardziej jest to zasadne, że w ogólnopolskim dyskursie społecznym pomorskie i kaszubskie doświadczenie wojenne jest bardzo słabo znane, a jest przecież generalnie odmienne aniżeli w innych regionach II Rzeczpospolitej. Odmienność polegała głównie na tym, że w myśl okupacyjnych postanowień III Rzeszy jeszcze w 1939 roku mieszkańcy tych ziem stali się obywatelami państwa niemieckiego, podlegając konieczności przyjęcia określonej grupy narodowej. Jeśli wybierali pozaniemiecką - byli wysiedlani, wywożeni na roboty, trafiali do obozu koncentracyjnego Stutthof, jeśli zaś optowali za grupą niemiecką - byli wcielani do nazistowskich wojsk. Nie pamięta się również o pierwszym na ziemiach polskich akcie masowej eksterminacji ludności cywilnej w lasach piaśnickich9 oraz o ruchu partyzanckim Tajnej Organizacji Wojskowej "Gryf Kaszubski", a potem "Gryf Pomorski"10. Jeśli coś z konfliktów drugiej wojny światowej rozgrywających się na Pomorzu przebiło się do powszechnej, polskiej świadomości, to obrona Westerplatte oraz Poczty Polskiej w Gdańsku. Za taki stan rzeczy odpowiedzialna jest w największym wymiarze polityka historyczna uprawiana przez kulturowych decydentów czasów PRL-u. W ideologicznych...