Çocuklarda Vergi Algısına Yönelik Kırıkkale İlköğretim Öğrencileri Üzerine Bir İnceleme *

Abstract

Vergilemede başarinin saǧlanmasinda sosyal ve psikolojik faktörlerin önemi göz ardi edilemeyecek düzeydedir. Özellikle küçük yaşlardan itibaren vergi bilinci oluşturularak vergiye gönüllü uyumun saǧlanmasi önem arz eder. Küçük yaşlarda kazanilan vergi bilinci sonraki yillarda vergi ödeme alişkanliklarini etkilemektedir. Çalişmamizda Kirikkale ilinde ikamet eden ve 4., 5. ve 6. sinifta eǧitim gören 9-11 yaş grubundaki öǧrencilerin vergi bilincini tespit etmek için anket çalişmasi uygulanmiştir. 3 devlet ve 1 özel okulda yapilan çalişmada öǧrencilere 30 adet soru sorulmuştur. Ankette demografik deǧişkenler, vergi bilinci ve fiş-fatura bilinci gibi kavramlar sorgulanmiştir. Öǧrencilerde vergi bilincinin oluşumu noktasinda en önemli faktörün aile ve eǧitim olduǧu sonucuna ulaşilmiştir. Günümüzde vergi bilinci internet sayfasinin oluşturulmasi, her yil düzenli olarak vergi haftasinin kutlanmasi, görsel hafizaya hitap edecek şekilde afişlerin tasarlanmasi ve ders kitabi içeriklerinin üretilmesi gibi çocuklarda vergi bilincinin oluşturulmasi amaciyla yapilmiş çalişmalar bulunmaktadir. Çalişma sonucunda öǧrencilerde vergi bilincinin artirilmasi için yapilmasi gereken alternatif öneriler siralanmiştir.

Alternate abstract:

The importance of social and psychological factors in ensuring success in taxation is at a level that cannot be ignored. It is important to ensure voluntary compliance with taxes, especially by creating tax awareness from an early age. The tax awareness gained at an early age affects the tax payment habits in the following years. In our study, a questionnaire study was applied to determine the tax awareness of the students residing in Kirikkale province and studying in the 4th, 5th, and 6th grades, in the 9-11 age group. In the study conducted in 3 public and 1 private schools, 30 questions were asked to the students. Concepts such as demographic variables, tax awareness and receiptinvoice awareness were questioned in the questionnaire. It has been concluded that the most important factor in the formation of tax awareness in students is family and education. Today, there are studies conducted to create tax awareness for children such as creation of tax awareness web page, the regular celebration of the tax week every year, the design ofposters to appeal to the visual memory and the production of textbook content. As a result of the study, alternative suggestions that should be made in order to increase tax awareness among students are listed.

Headnote

ÖZ

Vergilemede başarinin saǧlanmasinda sosyal ve psikolojik faktörlerin önemi göz ardi edilemeyecek düzeydedir. Özellikle küçük yaşlardan itibaren vergi bilinci oluşturularak vergiye gönüllü uyumun saǧlanmasi önem arz eder. Küçük yaşlarda kazanilan vergi bilinci sonraki yillarda vergi ödeme alişkanliklarini etkilemektedir. Çalişmamizda Kirikkale ilinde ikamet eden ve 4., 5. ve 6. sinifta eǧitim gören 9-11 yaş grubundaki öǧrencilerin vergi bilincini tespit etmek için anket çalişmasi uygulanmiştir. 3 devlet ve 1 özel okulda yapilan çalişmada öǧrencilere 30 adet soru sorulmuştur. Ankette demografik deǧişkenler, vergi bilinci ve fiş-fatura bilinci gibi kavramlar sorgulanmiştir. Öǧrencilerde vergi bilincinin oluşumu noktasinda en önemli faktörün aile ve eǧitim olduǧu sonucuna ulaşilmiştir. Günümüzde vergi bilinci internet sayfasinin oluşturulmasi, her yil düzenli olarak vergi haftasinin kutlanmasi, görsel hafizaya hitap edecek şekilde afişlerin tasarlanmasi ve ders kitabi içeriklerinin üretilmesi gibi çocuklarda vergi bilincinin oluşturulmasi amaciyla yapilmiş çalişmalar bulunmaktadir. Çalişma sonucunda öǧrencilerde vergi bilincinin artirilmasi için yapilmasi gereken alternatif öneriler siralanmiştir.

Anahtar Kelimeler: Vergi, Vergi Bilinci, Çocuklarda Vergi Algisi

ABSTRACT

The importance of social and psychological factors in ensuring success in taxation is at a level that cannot be ignored. It is important to ensure voluntary compliance with taxes, especially by creating tax awareness from an early age. The tax awareness gained at an early age affects the tax payment habits in the following years. In our study, a questionnaire study was applied to determine the tax awareness of the students residing in Kirikkale province and studying in the 4th, 5th, and 6th grades, in the 9-11 age group. In the study conducted in 3 public and 1 private schools, 30 questions were asked to the students. Concepts such as demographic variables, tax awareness and receiptinvoice awareness were questioned in the questionnaire. It has been concluded that the most important factor in the formation of tax awareness in students is family and education. Today, there are studies conducted to create tax awareness for children such as creation of tax awareness web page, the regular celebration of the tax week every year, the design ofposters to appeal to the visual memory and the production of textbook content. As a result of the study, alternative suggestions that should be made in order to increase tax awareness among students are listed.

Key Words: Tax, Tax Awareness, Perception of Tax in Children

GİRİŞ

Güçlü bir devletin oluşmasinin, devlet otoritesinin varliǧini sürdürebilmesinin ve kamu hizmetlerinde sürekliliǧin saǧlanabilmesinin ilk koşulu saǧlam bir ekonomik yapinin varliǧidir. Güçlü bir ekonomik yapi kamu gelirlerinin etkin bir şekilde toplanmasiyla saǧlanir. Kamu otoritelerinin kamusal harcamalari yerine getirirken en etkin kullandiklari gelir kalemi vergi gelirleridir. Bu nedenle vergi gelirlerinin toplanmasinda başarinin saǧlanmasi ve etkin bir mali sistemin oluşturulmasi elzemdir. Yüzyillardir vergileme noktasinda başarinin saǧlanabilmesi adina farkli uygulamalar süregelmiştir. Bu uygulamalarin başinda ise cezai yaptirimlar yer almaktadir. Fakat vergilemede başarinin saǧlanabilmesi öncelikli olarak vergiye uyum ile saǧlanabilir. Ülke içerisinde kayit dişi ekonominin varliǧi, vergi oranlarinin yüksek olmasi, denetim oraninin yetersizliǧi, devlete duyulan güven ve kamu hizmetlerinden elde edilen fayda düzeyi gibi hususlar mükelleflerde vergi uyumunu düşürebilir. Bu durumda mükellefler, vergisel yükümlülüklerinden kaçinabilir ya da yasa dişi yollara başvurabilir. Bireylerin sahip olduklari birçok alişkanliǧi küçük yaşlarda edindiǧi bilinmektedir. Çocuk yaştan itibaren verginin öneminin benimsetilmesi bireylerin vergiye uyumu açisindan gereklidir. Nitekim böylelikle vergisel anlamda başari saǧlanabilir. Bu nedenle erken yaş grubunda yer alan çocuklarin vergi bilinci düzeyinin ölçülmesi ve gerekli çözüm önerilerinin sunulmasi büyük önem arz etmektedir. Vergi bilincini tespit etmenin en objektif yolu ise anket uygulamalaridir.

I.VERGİ ALGISINA İLİŞKİN KAVRAMSAL ÇERÇEVE

Bireylerin mali araçlar ve olaylar karşisindaki tutum ve davranişlarinin araştirilmasi, mali olaylarin bireyler üzerindeki etkileri, mali psikoloji kapsaminda incelenmektedir. Vergileme, vergilerin yapisi, harcama deǧişkenleri, bütçe politikalari, borçlanmanin birey davranişlarina etkileri ve bireylerin bunlar karşisindaki tutum ve davranişlari bu disiplinin içeriǧini oluşturmaktadir. Mali psikoloji diǧer mali araçlarla birlikte çoǧunlukla verginin nasil algilandiǧini ve ne gibi tepkilere yol açtiǧi hususunu araştirmaktadir (Çiçek, 2006:27-29). Vergi psikolojisi ise mali psikolojiye göre daha dar kapsamlidir ve kişilerin sadece vergiye karşi sergilemiş olduklari tutum ve davranişlarini konu edinir (Aktan, 2012:14). Başka bir ifade ile vergi psikolojisi mali araçlar içerisinden sadece vergiyi inceleme alanina dâhil ederken, mali psikoloji diǧer bütün mali araçlari kapsamaktadir (İzgi, 2011:15). Vergi gelirlerinin, genel bütçe içerisindeki orani düşünüldüǧünde vergi psikolojisi oldukça önemli bir hale gelmektedir. Öyle ki mükellefler, vergiler konusunda üzerlerinde herhangi bir baski hissetmesi halinde vergilere karşi olumsuz tutumlar sergileyeceklerdir. Bu yüzden vergi politikalari oluşturulurken vergi psikolojisi göz önünde bulundurulmali, mükelleflerin tutum ve davranişlari analiz edilmelidir (Taşkin, 2010:70). Vergi psikolojisinin, kamu kesimine etkin bir vergi politikasinin oluşturulmasi konusunda yol göstericiliǧi söz konusudur. Bireylerin vergiyi algilama biçimi ve bunlara yönelik tepkilerin analizine ilişkin çalişmalar devlet-toplum ilişkisinde ortaya çikan çatişmanin çözümüne fevkalade katkilar saǧlamaktadir (Koç, 2019:1018).

Vergi algisi, bireyin zihninde iç ve diş etkenler neticesinde vergiler için oluşan düşünceler bütününü ifade etmektedir (Saǧlam, 2013:319). Bireylerin sahip olduklari vergi algisinin oluşmasinda toplum ve üyeleri tarafindan benimsenen sosyal normlar etkilidir. Bazi bireyler, vergiye uyumun saǧlanmasinda diǧer bireylere göre sosyal normlara daha siki baǧlidir (Andriani, 2012:2). Çünkü vergi uygulamalarinin kişilerde yaratmiş olduǧu algi her bireyde ayni etkiyi meydana getirmez (Koç, 2019:1016). Vergi bilinci kavrami ise mükelleflerin verginin farkinda olmalari, verginin gerekliliǧini anlamalari ve bu anlayişi davranişlarina yansitmalari olarak ifade edilmektedir (Teyyare ve Kumaşli, 2016:4; Saǧlam, 2013:319-320). Mükellefin vergi bilinci, vergi ödeme zorunluluǧunu yerine getirmek için vergiye olan inancidir (Savitria and Musfialdy, 2016:683). Örneǧin mükellefin vergilemeye, vergi sistemine ve vergi adaletine olan inanci vergi bilincini olumlu yönde etkileyebilmektedir (Alabede vd., 2011:93). Kamu finansmaninda aǧirlikli olarak vergi gelirlerinin kullanildiǧini bilen mükelleflerin, vergisel yükümlülüklerini yerine getirme noktasindaki hassasiyetleri ve isteklilik seviyeleri vergi bilinçlerini şekillendirmektedir (Teyyare ve Kumaşli, 2016:4; Saǧlam, 2013:319-320). Bireylerin yaş, cinsiyet, medeni hal, eǧitim düzeyi gibi demografik faktörleri, ülkenin sosyal ve kültürel koşullari, milli geliri, gelir daǧilimi gibi ekonomik faktörler, devletin ürettiǧi ya da sunduǧu kamusal hizmetlerin toplumdaki algilaniş biçimi, hükümetin aldiǧi kararlar, bireylerin vergi idaresi ve sistemine bakişi gibi politik ve hukuki faktörler vergi bilincini etkilemektedir (Taytak, 2010:499-500). Vergi bilincinin oluştuǧu toplumlarda bireyler, kamu hizmetlerinin finanse edilmesi için devletin vergi gelirlerine ihtiyaç duyduǧunun bilincindedirler. Bu nedenle ilgili vergi yükümlülüklerini eksiksiz ve zamaninda yerine getiren mükelleflerin sayisi oldukça fazladir.

II.VERGİ ALGISININ ÖLÇÜMÜNE YÖNELİK İLKÖĞRETİM ÖĞRENCİLERİ ÜZERİNE YAPILAN ANKET ÇALIŞMALARI

Vergi algisina dair yapilan çalişmalar incelendiǧinde aǧirlikli olarak gençler ve ileri yaşlardaki bireylerin araştirmalara konu edinildiǧi görülmektedir. Çocuklardaki vergi algisina yönelik çalişmalar ise sinirli sayidadir. Bilinmektedir ki çocuk yaşlarda edinilen alişkanliklar sonraki süreçte daha kalici olmaktadir. Bu açidan çocuk yaş grubunun vergi bilincine sahip olmasi ve vergiyi bir vatandaşlik görevi olarak algilamalari vergilemede başarinin saǧlanmasi için önem arz etmektedir.

Saǧbaş ve Başoǧlu (2005), ilköǧretim çaǧindaki öǧrencilerin vergi algisini belirlemek için 3-8. sinif araliǧinda eǧitim gören 170 öǧrenciye anket çalişmasi uygulamişlardir. Yapilan anket çalişmasi sonucunda cinsiyetin vergi algisini etkilemediǧini tespit etmişlerdir. Fakat yürütülen çalişmada, öǧrencilerin yaş aldikça vergi bilinçlerinin arttiǧi sonucuna ulaşilmiştir. Çalişmada annenin ve babanin eǧitim düzeyinin ve gelir düzeyinin artmasi ile öǧrencinin vergi bilincinin arttiǧi tespit edilmiştir.

Taytak (2010), tarafindan vergi bilincini tespit etmek ve vergi bilincinin oluşmasinda etkili olan faktörleri belirleyebilmek amaciyla Uşak ilinde ilköǧretim II. kademe öǧrencilerine anket çalişmasi yapilmiştir. Yapilan çalişma ile öǧrencilerde vergi bilincinin oluşmasinda ilk etkenin aile faktörü olduǧu sonucuna ulaşilmiştir.

Çelik ve Eroǧlu (2014), Zonguldak ilinde 4-8. sinif araliǧinda eǧitim gören 766 öǧrenciye anket çalişmasi uygulamiştir. Anket sonucunda toplanan veriler frekans analizi ve çapraz tablolar eşliǧinde yorumlanmiştir. Elde edilen bulgulardan yola çikarak öǧrencilerde vergi bilincinin oluşmasinda en önemli faktörün aile olduǧu sonucuna ulaşilmiştir. Yapilan çalişma ile öǧrencilerin anne ve babasinin meslekleri ile vergi algilari arasinda herhangi bir ilişki bulunmadiǧi tespit edilmiştir.

Özen, vd., (2015), yapmiş olduklari çalişmada İzmir ilinde orta öǧretim öǧrencilerinin vergi algisinin ölçümüne yönelik anket çalişmasi uygulamişlardir. Yapilan anket çalişmasina Buca ve Gaziemir ilçelerinde kamu ve özel okulda eǧitim gören toplam 925 öǧrenci katilmiştir. Anket çalişmasindan elde edilen veriler faktör analizi, korelasyon analizi, anova testi ve regresyon analizi ile yorumlanmiştir. Yapilan çalişma sonucunda eǧitimli ve yüksek gelirli ailelerin çocuklarinin vergi bilinçlerinin daha yüksek olduǧu tespit edilmiştir.

Demir ve Ciǧerci (2016), tarafindan yapilan çalişmaya Afyonkarahisar ilinde 3. ve 4. sinif düzeyinde eǧitim gören 200 adet öǧrenci katilmiştir. Çalişmada 200 öǧrenciye vergi eǧitimi verilerek öǧrencilerin eǧitimden önceki vergi bilinci ve eǧitimden sonraki vergi bilinci arasindaki fark tespit edilmiştir. Verilen eǧitim sonucunda ankete katilan öǧrencilerin vergi bilincinin olumlu yönde etkilendiǧi belirlenmiştir.

A. Araştirmanin Amaci ve Yöntemi

Vergilemede başarinin saǧlanmasinin en temel koşulu, çocuk yaştan itibaren bireylere verginin önemini benimsetmekten geçmektedir. Çünkü vatandaşlik bilincinin gerektirdiǧi temel hususlardan biri olan vergi bilinci, bireyde çocuk yaştan itibaren var olmalidir. Bu nedenle Kirikkale ilinde ikamet eden ve 911 yaş grubunda yer alan çocuklarin vergi algisinin tespitine yönelik anket çalişmasi hazirlanmiştir. Hazirlanan anket çalişmasinda toplamda 30 adet soru bulunmaktadir. İlgili 30 soru ise kendi içerisinde demografik deǧişkenler, vergi bilinci ve fiş-fatura bilinci olmak üzere 3 ayri siniflandirmaya tabi tutulmuştur. Sorular hazirlanirken öǧrencilerin yaşlari ve algi düzeylerine dikkat edilmiştir. Gerekli resmî kurumlardan izinlerin alinmasiyla birlikte anket çalişmasi Kirikkale il sinirlarinda yer alan üç devlet okulu ve bir özel okuldaki öǧrencilere uygulanmiştir. Toplamda 144 örneklem gönüllük esasi dikkate alinarak anket çalişmasina katilmiştir.

B. Anket Çalişmasinin Bulgulari

144 örnekleme uygulanan anket çalişmasindan elde edilen sonuçlar SPSS 20.0 programi ile analiz edilmiştir. Anket formunda yer alan 30 sorunun tamamina ki-kare ve frekans testi yapilmiştir. Aralarinda ilişki bulunduǧu tahmin edilen sorular belirlenerek ilgili sorulara Pearson Chi-square analizi uygulanmiştir. Elde edilen sonuçlar doǧrultusunda çapraz tablolar oluşturularak çocuklarin vergi bilincini etkileyen faktörlerin tespit edilmesi amaçlanmiştir.

Tablol'de ankete katilan ömeklemlerin demografik bilgilerine ait sorularin (yaş, cinsiyet, sinif, kardeş sayisi, ikamet edilen bölge ve eǧitim alinan okul türü) frekans daǧilimlari yer almaktadir.

Tablo 2'de anket çalışmasına katılan örneklem lerin ailelerine ait demografik değişkenlerinin (örneklemin babasının eğitim düzeyi, örneklemin babasinin mesleǧi, ömeklemin annesinin eǧitim düzeyi ve ömeklemin annesinin mesleǧi) frekans daǧilimlari incelenmiştir.

Tablo 3'te örneklemlere, vergi kelimesinin duyulmasinin tespitine yönelik soru yöneltilmiştir. Örneklem grubunun tamami (n:144) ilgili soruya "Evet" yanitini vermiştir. Verginin ilk nerede duyulduǧunun tespiti noktasinda ise örneklem grubunun %47,2'si (n:68) "Aile içerisinde" duyduǧunu belirtmiştir. Tablodan anlaşilacaǧi üzere vergi bilincinin temelleri aileler tarafindan atilmaktadir.

Tablo 4'te örneklemlerin vergiyi algilama biçimleri analiz edilmiştir. Ankete katilanlarin %41'i (n:59) vergiyi "Vatandaşlik görevimiz" olarak algilamakta, %29,2'si (n:42) vergiyi "Devlete olan borcumuz" şeklinde ifade etmektedir.

Tablo 5'te örneklem grubuna yöneltilen kimler vergi öder sorusuyla öǧrencilerin vergi ödeme bilincine haiz olup olmadiklarinin tespiti amaçlanmiştir. Öǧrencilerin bu soruya verdikleri cevap daǧilimlari incelendiǧinde %61,8'inin (n:89) "Herkes" cevabini verdiǧi, %29,9'unun ise (n:43) "Yetişkin bireyler" cevabini verdiǧi görülmektedir.

algilandiǧinin tespiti için sorulan soruya; katilimcilarin %58,3'ü (n:84) "Gönüllü", %41,7'si (n:60) ise "Zorunlu" cevabini vermiştir. 9-11 yaş grubunda aǧirlikli olarak verginin gönüllü ödendiǧi algisi bulunmaktadir.

Tablo 7'de devlet neden vergi alir sorusunun cevabi aranmiştir. Buna göre, örneklem grubunda yer alan öǧrencilerin %45,1'inde (n:65) verginin "Bizlere hizmet vermek için" alindiǧi algisi bulunmaktadir.

Tablo 8'de hangi vergi türünün belirlenen yaş grubunda daha sik duyulduǧu incelenmiştir. Ankete katilan öǧrencilerin %46,5'i (n:67) "Gelir Vergisi", %23,6'si (n:34) "Katma Deǧer Vergisi", %18,1'i (n:26) "Özel Tüketim Vergisi'ni" duyduǧunu belirtmiştir. Anket çalişmasina katilan örneklem grubunun %11,8'inin (n:17) belirtilen vergi türlerinden herhangi birini duymadiǧi görülmektedir.

Tablo 9'da devletin vergi almasinin doǧru olup olmadiǧi incelenmiştir. Buna göre, örneklem grubunun %85,4'ü (n:123) "Devletin vergi almasini doǧru", %11,1'i ise (n:16) "Devletin vergi almasini yanliş" bulmaktadir. Genel olarak bakildiǧinda ilgili yaş grubu, devletin vergi almasini gerekli görmektedir.

Tablo 10'da örneklemlere vergi insanlar üzerind e yük oluşturur mu sorusunun analizi bulunmaktadır. Verilen cevapların dağılımına bakıldığında örneklemlerin %72,9'unun (n:105) "Hayır", %27,1'inin (n:39) ise ilgili soruya "Evet" cevabını verdiği görülmektedir.

Tablo 11'de devlet topladığı vergi eri doğru yerde kullanır mı sorusunun cevabı aranmıştır. Buna göre, ankete katılan öğrencilerin %75,7'si (n:109) "Devletin vergiyi doǧru yerde kullandiǧi" cevabini vermiştir. Ömeklem grubunun %19,4'ünde (n:28) "Devletin vergiyi doǧru yerde kullanmadiǧi" algisi bulunmaktadir.

Tablo 12'de öǧrencilere, devletin var olmasi için vergi gerekli midir sorusu yöneltilmiş ve verdikleri cevaplar incelenmiştir. Örneklem grubunun %83,3'ü (n:120) "Evet", %9,0'u (n:13) "Hayir" yanitini vermiştir. Örneklem grubu "Devletin var olmasi için vergiyi gerekli" görmektedir.

Çocuklarda vergi bilincinin tespit edilmesi ve bu bilinci etkileyen faktörlerin belirlenmesinin ardından gerekli eksiklerin tespit edilerek çözüme yönelik politikalar üretilmesi gerekmektedir. Bütün bu varsayımlar düşünülürken ihmal edilmemesi gereken bir diğer nokta ise öğrencilerin bu eğitimi almak isteyip istememeleri hususudur. Tablo 13'te anket çalışmasına katılan 144 örneklemin %96,5'i (n: 139) "Vergi eğitimi almak istemektedir". Ayrıca vergi eğitimini kimden almak istediklerinin tespit edilmesine yönelik sorulan soruya örneklemlerin %89,6'sı (n:129) "Okulumdan" yanıtını vermiştir.

Tablo 14'te öğrenci açısından ailelerinin vergi hak kında ne tür yorum yaptıkları İncelenmektedir. İlgili soruya ankete katılan öğrencilerin %56,9'u (n:82), ailesinin vergiyi "Gerekli gördüğünü", %43,1'i (n:62) ise "Fazla bulduğunu" belirtmiştir. Örneklem açısından ailelerinin yarıdan fazlasının vergiye bakışının pozitif yönde olduğu anlaşılmaktadır.

Tablo 15'te ömeklemin vergisini ödemeyene bakiş açisi analiz edilmiştir. Ankete katilan öǧrencilerin %34,0'ü (n:49), vergisini ödemeyen bireyi "Hirsiz" olarak nitelemektedir. İkinci aǧirlikli grubu ise %29,9 (n:43) ile "Cimri" cevabini veren örneklemler oluşturmaktadir. Örneklem grubunun %21,5'i (n:31) "Akilli", %14,6'si (n:21) ise "Uyanik" cevabini vermiştir. Tabloda yer alan verilerden anlaşilacaǧi üzere 9-11 yaş grubunda bulunan örneklemler, vergi ödevini yerine getirmeyenlere karşi olumsuz bakiş açisina sahiptir.

Tablo 16'da fiş veya fatura kelimelerinin duyulma durumu analiz edilmiştir. Buna göre ankete katilan 144 örneklemin %98,6'sinin (n: 142) daha önce fiş ve fatura kelimelerini duyduǧu anlaşilmaktadir. Çalişmada yer alan örneklem grubunun %1,4'ü (n:2) fiş veya fatura kelimesini duymamiştir. Tablo 3'te belirtilen "Vergi" kelimesi kadar yüksek orana sahip olmasa dahi fiş ve fatura kelimelerinin duyulma orani da oldukça yüksektir.

Tablo 17'de örneklemin ailesinin fiş veya fatura alma alişkanliǧi analiz edilmiştir. Buna göre örneklem grubu ailelerinin %93,1'inin (n:134) yaptiǧi alişveriş sonrasinda fiş veya fatura alma alişkanliǧina sahip olduǧu, %6,9'unda (n: 10) ise fiş veya fatura alma alişkanliǧinin bulunmadiǧi anlaşilmaktadir.

Tablo 18'de örneklemin fiş veya fatura alma alışkanlığı ana iz edilmiştir. Ankete katılan örneklemlerin %88,9'unun (n: 128) alışverişten sonra fiş veya fatura almaya dikkat ettiği, %11,1'inin (n: 16) bu konuda hassas olmadığı anlaşılmaktadır. Genel itibariyle 9-11 yaş grubu öğrencilerin fiş ve fatura alma bilinçlerinin oluştuğu söylenebilir. Tablo 17'de ailelerin fiş veya fatura alma durumlarında "Evet" yanıtının yüzdelik olarak fazla olması tablo 18'de örneklemlerin ailelerini örnek almaları durumu ile ilişkilendirilebilir ve ailenin bu konuda örnek alındığı söylenebilir.

Tablo 19'da örneklemin fiş veya fatura aldıktan sonra elindeki belgeleri inceleyip incelemediği sorusu sorulmuştur. Tablodan da görüleceği üzere örneklem grubunun %81,9'unun (n:118) fiş veya fatura inceleme bilincine sahip olduğu sonucuna ulaşilmaktadir. Ömeklem grubunun %18,1'inin ise (n:26) fiş veya fatura inceleme bilincine sahip olmadiǧi anlaşilmaktadir.

Uygulanan anket çalişmasinin son sorusu ise örneklemlerin fiş veya faturayi neden aldiklarinin tespit edilmesine yöneliktir. Tablo 20'de verilen cevaplarin daǧilimi incelediǧinde örneklemlerin %56,9'luk (n:82) bir kesimi, fiş veya fatura almaktaki amacinin "Ürün deǧişimi yapmak için" olduǧunu belirtmiştir.

Tablo 21'de 144 örneklem üzerinde yapilan anket çalişmasinin güvenilirlik analizi bulunmaktadir. Güvenilirlik analizine demografik sorular dâhil edilmemiştir. Uygulanan anket çalişmasinin Cronbach Alpha = 0,618 Standardize Edilmiş Alpha = 0,757'dir. Elde edilen sonuçlara göre anketin sosyal bilimler için kabul edilir güvenilirlikte olduǧunu ifade etmek mümkündür.

Tablo 22'de örneklemin yaşi ve verginin algilanma biçimi arasindaki ilişkiyi tespit etmek için Pearson Chi-square testi yapilmiştir. %95 güven araliǧinda (Sig.:0,002) anlamlilik deǧerinin p=0,002<0,05 çikmasi nedeniyle Ш: Örneklemin yaşi ve verginin algilanma biçimi arasinda ilişki yoktur varsayimi reddedilebilir. H1: Örneklemin yaşi ve verginin algilanma biçimi arasinda ilişki vardir varsayimi kabul edilebilir. Tablo 22 incelendiǧinde 9 yaşinda olan örneklemlerin %31,9'u (n:15) vergiyi "Devlete olan borcumuz" olarak nitelemektedir. 11 yaşinda olan örneklemlerin %63,3'ü (n:29) "Vergiyi vatandaşlik görevimiz" şeklinde ifade etmektedir. Tablodan anlaşilacaǧi üzere örneklemlerin yaşlari arttikça vergiyi vatandaşlik görevi olarak algilama düzeylerinin artiǧi söylenebilir.

Tablo 23'te 144 örneklemin cinsiyeti ve verginin algilanma biçimi arasinda ilişki olup olmadiǧini tespit etmek için Pearson Chi-square testi yapilmiştir. %95 güven araliǧinda anlamlilik deǧerinin (Sig.:0,503), p=0,503>0,05 olmasi nedeniyle H0: Örneklemin cinsiyeti ve verginin algilanma biçimi arasinda ilişki yoktur varsayimin kabul edilmesi gerektiǧi sonucuna ulaşilabilir. Cinsiyet ile vergi bilinci arasinda herhangi bir baǧin olmadiǧi tespit edilmiştir.

Tablo 24'te örneklemin yaşi ve aşina olunan vergi türü arasindaki ilişkiyi tespit etmek için Pearson Chi-square testi yapilmiştir. %95 güven araliǧinda (Sig.:0,000) p=0,000<0,05 olmasindan dolayi Ш: Örneklemin yaşi ve aşina olunan vergi türü arasinda ilişki yoktur varsayimi reddedilebilir. â...œ Örneklemin yaşi ve aşina olunan vergi türü arasinda ilişki vardir varsayimi kabul edilebilir. Tablonun incelenmesi sonucunda örneklemlerin yaşlari arttikça Katma Deǧer Vergisi'ni duyma sikliklarinin arttiǧi tespit edilmiştir.

Tablo 25'te devletin var olmasi için vergi gerekli midir ve devlet topladiǧi vergileri doǧru yerde kullanir mi sorulari arasinda ilişki olup olmadiǧi tespit edilmek istenmiştir. %95 güven araliǧinda uygulanan Pearson Chi-square testinin anlamlilik düzeyi (Sig.:0,000), p=0,000<0,05 çiktiǧi için Ho: Devletin var olmasi için vergi gerekli midir ve devlet topladiǧi vergileri doǧru yerde kullanir mi arasinda ilişki yoktur varsayimi reddedilebilir. Hi: Devletin var olmasi için vergi gerekli midir ve devlet topladiǧi vergileri doǧru yerde kullanir mi arasinda ilişki vardir varsayimi kabul edilebilir.

Tablo 26'da %95 güven araliǧinda örneklemin ailesinin vergiye bakişi ve örneklemin vergisini ödemeyene karşi bakiş açisi arasinda ilişkinin olup olmadiǧini tespit etmek için Pearson Chi-square testi yapilmiştir. Yapilan test sonucunda anlamlilik deǧerinin (Sig.:0,000), p=0,000<0,05 çikmasi nedeniyle Ho: Örneklemin ailesinin vergiye bakişi ve örneklemin vergisini ödemeyene karşi bakiş açisi arasinda ilişki yoktur varsayimi reddedilebilir. Hi: Örneklemin ailesinin vergiye bakişi ve örneklemin vergisini ödemeyene karşi bakiş açisi arasinda ilişki vardir varsayimi kabul edilebilir.

Tablo 27'de örneklemin ikamet ettiǧi bölge ve kimler vergi öder arasindaki ilişkiyi tespit etmek için %95 güven araliǧinda Pearson Chi-square testi uygulanmiştir. Yapilan test sonucunda anlamlilik deǧerinin (Sig.:0,193), p=0,193>0,05 olmasi nedeniyle H0: Örneklemin ikamet ettiǧi bölge ve kimler vergi öder arasinda ilişki yoktur varsayiminin kabul edilebilir olduǧu sonucuna ulaşilmiştir. Örneklemlerin köyde ya da şehir merkezinde ikamet etmelerinin kimler vergi öder sorusuna olan yaklaşimlarini etkilemediǧi söylenebilir.

Tablo 28'de ömeklemin vergisini ödemeyene karşi bakiş açisi ve ömeklemin eǧitim gördüǧü okul türü arasinda ilişki olup olmadiǧini belirlemek için %95 güven araliǧinda Pearson Chi-square testi uygulanmiştir. Yapilan analiz sonucunda (Sig.:0,185), p=0,185>0,05 olmasi nedeniyle Ho: Örneklemin vergisini ödemeyene karşi bakiş açisi ve örneklemin eǧitim gördüǧü okul türü arasinda ilişki yoktur varsayimi kabul edilebilir. Örneklemin özel okulda ya da devlet okulunda eǧitim görmesinin vergisini ödemeyen kişiye karşi bakişini deǧiştirmekte bir etken olmadiǧi ifade edilebilir.

Tablo 29'c a örneklemin annesinin eğitim d üzeyi ve örneklemin vergisini ödemeyene karşı bakış açısı arasında ilişki olup olmadığını tespit etmek için %95 güven aralığında Pearson Chi-square testi uygulanmıştır. Yapılan analiz sonucunda (Sig.:0,000), p=0,000<0,05 olması nedeniyle H0: Örneklemin annesinin eğitim düzeyi ve örneklemin vergisini ödemeyene karşı bakış açısı arasında ilişki yoktur varsayımı reddedilebilir. H1: Örneklemin annesinin eğitim düzeyi ve örneklemin vergisini ödemeyene karşı bakış açısı arasında ilişki vardır varsayımı kabul edilebilir.

Tablo 30'da ömeklemin babasinin eǧitim düzeyi ve ömeklemin vergisini ödemeyene karşi bakiş açisi arasinda ilişki olup olmadiǧini tespit etmek için %95 güven araliǧinda Pearson Chi-square testi yapilmiştir. Anlamlilik düzeyinin (Sig.:0,000), p=0,000<0,05 olmasi nedeniyle Ho: Örneklemin babasinin eǧitim düzeyi ve örneklemin vergisini ödemeyene karşi bakiş açisi arasinda ilişki yoktur varsayimi reddedilebilir. Hy Örneklemin babasinin eǧitim düzeyi ve örneklemin vergisini ödemeyene karşi bakiş açisi arasinda ilişki vardir varsayimi kabul edilebilir. Babanin eǧitim düzeyi ilköǧretim düzeyinden yükseköǧrenim düzeyine arttikça örneklemler vergisini ödemeyen bireye olumsuz bakiş açisi ile yaklaşmaktadir.

Tablo 31'de yaş ve fiş veya fatura bilinci arasindaki ilişkiyi tespit etmek için %95 güven araliǧinda Pearson Chi-square testi uygulanmiştir. Çikan anlamlilik düzeyinin (Sig.:0,119), p=0,119>0,05 olmasi nedeniyle H0: Örneklemin yaşi ve örneklemin fiş veya fatura almaktaki amaci arasinda ilişki yoktur varsayimi kabul edilebilir. Yaş deǧişkeninin fiş ve fatura bilinci üzerinde bir etkiye sahip olmadiǧi anlaşilmaktadir.

Tablo 32'de örneklemin ailesinin f iş veya fatura alma alışkanlığı ve örneklemin fiş veya fatura alma alışkanlığı arasında herhangi bir ilişki olup olmadığının tespiti yapılmıştır. %95 güven aralığında Pearson Chi-square testi uygulanmıştır. Analiz sonucunda anlamlılık düzeyinin (Sig.:0,000), p=0,000<0,05 olması nedeniyle H0: Örneklemin ailesinin fiş veya fatura alma alışkanlığı ve örneklemin fiş veya fatura alma alışkanlığı arasında ilişki yoktur varsayımı reddedilebilir. H1: Örneklemin ailesinin fiş veya fatura alma alışkanlığı ve örneklemin fiş veya fatura alma alışkanlığı arasında ilişki vardır varsayımı kabul edilebilir. Buna göre, anket çalışmasına katılan örneklemlerin %93,3'ünün (n: 125) yaptiǧi alişverişten sonra fiş veya fatura almasi ile ailesinin yaptiǧi alişverişten sonra fiş veya fatura alma alişkanliǧi paralellik göstermektedir.

III.ÇOCUKLARDA VERGİ ALGISINA YÖNELİK YÜRÜTÜLEN ÇALIŞMALAR

Çocuklarda vergi bilincinin oluşturulmasi ve geliştirilmesine yönelik Gelir İdaresi Başkanliǧi'nin çalişmalari bulunmaktadir. Ayrica Milli Eǧitim Bakanliǧi'nin ders kitabi içeriklerinde vergi kavraminin önemi vurgulanmaktadir. Yapilan çalişmalar, öǧrencilerin hem öǧrenmelerini hem de meraklarini dinç tutmayi saǧlamak amaciyla daha çok göze (görsel zekâya) ve kulaǧa (işitsel zekâya) hitap edecek şekilde düzenlenmiştir.

A. Vergi Bilinci İnternet Sayfasi

2007 yilinda Gelir İdaresi Başkanliǧi tarafindan oluşturulan interaktif internet sitesi, çocuklara vergi kavramini öǧretmek ve vergi bilincine sahip bireyler şeklinde yetişmelerini saǧlamak amaciyla yapilan ilk çalişmadir. "Vergi Geleceǧimizdir" slogani ile ülkenin geleceǧi olan çocuklar ve ekonominin temeli olan vergiler yaklaşimi ile siteye oldukça etkili bir giriş yapilmiştir (Gelir İdaresi Başkanliǧi, 2022a). Vergi bilinci internet sayfasinda vergiye dair eǧitici ve öǧretici içerikler bulunmaktadir. Sitede en yoǧun içeriǧe sahip olan bölüm sunumlar kismidir. Sunumlar bölümü ilköǧretim, lise ve ortaöǧretim olmak üzere 3 farkli seviyede hazirlanmiştir. Ayrica sadece öǧrenciler için deǧil ayni zamanda öǧretmenler içinde hazirlanan içerikler ilgili bölüme eklenmiştir. Vergi bilinci internet sayfasinda çocuklarda vergi bilinci oluşturmak için düzenlenen bir diǧer sekme ise şarkilar sekmesidir. Bu bölümde sadece vergi bilincini artirmaya yönelik çalişmalar olmayip birden çok konuda, çocuklar için şarkilar tasarlanmiştir. Söz ve müziǧi Gökhan Şen'e ait olan ve 3 dakikadan uzun olan "Vergi Bilinci Şarkisinin" arka planinda kimi zaman markette kimi zaman ise manavda alişveriş yapan ve yaptiklari alişveriş karşiliǧinda fişlerini alan çocuklar dikkat çekmektedir (Gelir İdaresi Başkanliǧi, 2022b). Vergi bilinci internet sitesine en son eklenen içerik ise çizgi film olmuştur. Çizgi filmde "Uygarliǧin Yapi Taşi: Vergi" sloganiyla başlayan bir animasyon söz konusudur (Gelir İdaresi Başkanliǧi, 2022c). Verginin kullanim alanlari, önemi ve tarihçesinin anlatildiǧi animasyon çocuklarin eǧlenerek vergiyi öǧrenmelerini saǧlamaya yönelik etkili bir görselliǧe sahiptir.

B. Ders Kitabi İçerikleri

Çocuklarda vergi bilinci oluşturmak için hazirlanan çeşitli ders kitabi içerikleri bulunmaktadir. 5. Sinif Sosyal Bilgiler Ders Kitabi'nda, "Ekonomi ve İnsan Yaşami" ünitesinde yer verilen "Bilinçli Tüketici" başliǧinda öǧrencilere "Ürün ya da hizmet satin alirken fiş ya da fatura almali ve bu belgeleri saklamaliyiz" cümlesi vurgulanmiştir. Kitap içeriǧinde yer alan cümle ile çocuklara fiş ve fatura alişkanliǧi aşilanmak istenmiştir (Harut, 2021:133). 6. Sinif Sosyal Bilgiler Ders Kitabi'nda öǧrencilere, toplanan vergilerin hangi harcamalari finanse etme noktasinda kullanildiǧini anlatmak için 4 farkli fotoǧrafin birleştirilmesi ile bir görsel hazirlanmiştir. İlgili resimde; savunma harcamalari, yollar, tüneller, köprüler, hastaneler ve okullar gibi çeşitli hizmetlerin finansmaninda vergilerin kullanilmasi anlatilmiştir (Şahin, 2021:188). 6. sinif öǧrencilerinin temel hukuk bilgisine sahip olmalari amaciyla müfredatta yer verilen Hukuk ve Adalet dersinde öǧretim materyali olarak basilan Hukuk ve Adalet Ders Kitabi'nda, "Eşitlikler Eşitleniyor" konusu yer almaktadir. Bahsi geçen etkinlikte "Devletin az kazanandan az, çok kazanandan çok vergi almasi" cümlesiyle (Ünal, vd., 2021:24) vergileme ilkelerinden "adalet ilkesine" atif yapilmiştir.

C. Eǧitim Bilişim Aǧi İçerikleri

Yenilik ve Eǧitim Teknolojileri Genel Müdürlüǧü tarafindan 2012 yilinda "Eǧitim Bilişim Aǧi (EBA)" hazirlanmiştir. "FATİH Projesi" ile hem öǧretmenlerin hem de öǧrencilerin gerekli ders materyallerini çevrimiçi platformda aktif kullanabilmelerinin önü açilmiştir. Oldukça zengin bir içeriǧe sahip olan platformda 9-11 yaş grubu için vergi, fiş ve fatura ile alakali içerikler bulunmaktadir. EBA sisteminde 6. siniflarin Sosyal Bilgiler dersi için hazirlanan; "Üretim, Daǧitim ve Tüketim" konusunun, "Vergilerimizle Aydinlik Yarinlara" başliǧi içerisinde çeşitli çalişmalar bulunmaktadir. Vergi çeşitlerinin ve verginin öneminin anlatildiǧi görsel ve yazili içerikler öǧrencilerin vergi bilincini artirmaya yöneliktir (EBA, 2021).

D. Vergi Haftasi Etkinliklerinin Kütlanilmasi

Ülke genelinde vergi haftasi her yil düzenli olarak Şubat ayinin son haftasinda kutlanmaktadir. Vergi haftasinda Gelir İdaresi Başkanliǧi tarafindan mükelleflerde vergiye gönüllü uyumu saǧlamak ve kayit dişi ekonomi ile mücadelenin güçlendirilmesi amaciyla çeşitli afiş ve broşürler tasarlanmaktadir (Alomaliye, 2021). Çocuklarda küçük yaştan itibaren vergi kelimesi aşinaliǧi saǧlanmasi ve bilinçli bireylerin vergi ödevini vatandaşlik görevi şeklinde algilamalarina yönelik afişlerle görsel hafizaya hitap edilmektedir.

SONUÇ

Çocuklarda vergi bilincini tespit etmek amaciyla Kirikkale ilinde ikamet eden, 3 devlet ve 1 özel okulda eǧitim alan 9-11 yaş araliǧindaki öǧrencilere anket çalişmasi uygulanmiştir. Yapilan anket çalişmasina 144 öǧrenci katilmiştir. SPSS 20.0 programi ile analiz edilen uygulama neticesinde öǧrencilerin tamaminin vergi kelimesine aşina olduǧu sonucuna ulaşilmiştir. Kazanilan bu aşinaliǧin ilk kaynaǧi "aile" faktörüdür. Ankete katilan öǧrenciler genel olarak vergiyi vatandaşlik görevimiz şeklinde algilamaktadirlar. Çalişmada çapraz tablo analizleri sonucunda ise vergi bilinci ile yaş ve eǧitim arasinda ilişki bulunurken cinsiyet kavraminin vergi bilincini etkilemediǧi sonucuna ulaşilmiştir. Erken yaştan itibaren genel olarak annesini veya babasini rol model alan çocuklarin vergi bilinci ile ailenin vergi bilinci arasinda doǧrudan ilişki bulunmaktadir. Ayrica anne ve babanin eǧitim düzeyi, örneklemlerin sahip olduklari vergi bilinci üzerinde etki meydana getirmektedir. Yapilan anket sonucunda 9-11 yaş grubu araliǧindaki çocuklarin fiş ve fatura bilinci tespit edilmiştir. Kazanilan fiş ve fatura bilincinde aile faktörünün etkisi oldukça yüksek seviyededir. Ankete katilan öǧrencilerin aǧirlikli olarak fiş ve fatura almaktaki amacinin ürün deǧişimi yapmak olduǧu tespit edilmiş, öǧrencilerin fiş ve fatura bilinçlerinde bir eksiklik olduǧu sonucuna ulaşilmiştir. Ülke içerisinde çocuklarda vergi bilincini artirmaya yönelik çeşitli çalişmalar yapilmaktadir. Yapilan bu çalişmalarda özellikle Gelir İdaresi Başkanliǧi etkin rol oynamaktadir. Öǧrencilerde vergi bilincini artirmayi teşvik edecek bazi alternatif öneriler ise şunlardir:

Vergi Tirinin Tasarlanmasi: Milli Eǧitim Bakanliǧi ve Gelir İdaresi Başkanliǧi'nin çalişmalariyla bir vergi tiri tasarlanabilir. Oluşturulacak tirin dizayni öǧretmenler ve alaninda uzman Gelir İdaresi Başkanliǧi görevlileri tarafindan yapilabilir. Öǧretmen gözetiminde şehirlerine gelen tiri ziyarete giden öǧrenciler uzman kişiler tarafindan vergi hakkinda bilinçlendirici görüşmeler yapabilir ve akillarinda olan sorulara alaninda yetkin kişiler tarafindan cevap alabilir.

*Süreli Yayin Hazirlanmasi: Milli Eǧitim Bakanliǧi ve Gelir İdaresi Başkanliǧi'nin ortaklaşa hazirlayacaǧi ve her 6 ayda bir yenilenerek yayimlanan dergiler çikarilabilir. Milli Eǧitim Bakanliǧi tarafindan belirlenen ortak bir müfredat dâhilinde Gelir İdaresi Başkanliǧi'nin uygun gördüǧü vergi, fiş, fatura ve vergilemeye dair birçok kavramin esas alindiǧi çeşitli hikâye, bulmaca gibi içerikler ile donatilan bir yayin oluşturulabilir. Böylelikle öǧrenciler hem eǧlenecekler hem de vergiler hakkinda bilgiler edineceklerdir.

*Bilinçli Mükellef Bilgi Yarişmasi 'nin Düzenlenmesi: Milli Eǧitim Bakanliǧi'nin ders kitaplarinda yer verdiǧi vergi içerikleri de dâhil edilerek bilgi yarişmasi düzenlenebilir. Gelir İdaresi Başkanliǧi'nin organize ettiǧi bilgi yarişmasiyla öǧrencilerin eǧlenerek öǧrenmelerinin yolu açilacaktir. Şehir bazli yarişmalar düzenlenerek öǧrencilerin vergiyi tam anlami ile kavramasi saǧlanacaktir. Bütün yarişmalar bittikten sonra ise yarişmanin kazanina "Yilin Mükellefi" unvani verilebilir.

*Vergimi Ödüyorum Ülkemi Yönetiyorum Tiyatro Oyununun Düzenlenmesi: Çocuklar için en iyi öǧrenme yöntemlerinden biri tecrübe ederek öǧrenmedir. Bu doǧrultuda yöneticinin ve yönetilenlerin tamaminin öǧrenciler olduǧu tiyatro çalişmalari düzenlenebilir. Şehir tiyatrolarinda sergilenecek olan tiyatro oyunlari ile öǧrencilerde gerekli vergi bilincinin oluşmasi saǧlanabilir. İlgili senaryoyu öǧrencilerin hazirlamasina ve hazirlayan öǧrencilerin oynamasina imkân taninabilir. Tiyatro oyunlariyla çocuklar verginin devlet için önemini, kullanim alanlarini ve gerekliliǧini yaşayarak öǧrenebilir.

*Getir Fişi Götür Oyuncaǧi Kampanyasi: Çocuk yaştaki öǧrencilere duyurulmasi hedeflenen kampanyada amaç çocuklardaki fiş ve fatura bilincini çekici hale getirmektir. Gelir İdaresi Başkanliǧi tarafindan desteklenecek kampanyayla; öǧrencilerin almak istedikleri oyuncaklari indirimli almayi talep etmeleri halinde daha önce yapmiş olduklari alişveriş sonrasinda aldiklari fişleri kullanmalari saǧlanabilir. Kendilerine ait karekodlu bir kartin verilmesiyle her alişveriş sonrasinda aldiklari fişte yazan vergi oranlarinin belirli bir orani indirim olarak kullanilabilir. Böylelikle küçük yaştan itibaren fiş ve fatura kullanimi teşvik edilebilir.

Makalenin tüm süreçlerinde Yönetim ve Ekonomi Dergisi'nin araştirma ve yayin etiǧi ilkelerine uygun olarak hareket edilmiştir.

Yazarlarin Makaleye Katki Oranlari

Yazarlar çalişmaya eşit oranda katki saǧlamiştir.

Çikar Beyani

Yazarin herhangi bir kişi ya da kuruluş ile çikar çatişmasi yoktur.

KAYNAKÇA

Aktan, C. C. (2012). Vergi Psikolojisinin Temelleri ve Vergi Ahlaki. Çimento Endüstrisi İşverenleri Sendikasi, Cilt 26, Sayi 1, 14-22.

Alabede, J. O., Ariffm, Z. Z., Idris, K. M. (2011). Individual Taxpayer's Attitude and Compliance Behaviour in Nigeria: The Moderating Role of Financial Condition and Risk Referrence. Journal of Accounting and Taxation, Vol 3, Number 5, 91-104.

Alomaliye.com (2021). 31. Vergi Haftasi Kutlamalari Başladi. https://www.alomaliye.com/2020/02/24/31-vergi-haftasi-kutlamalari-basladi/ adresinden edinilmiştir.

Andriani, L. (2012). Tax Morale and Pro-Social Behavior: Evidence From a Palestinian Survey. Working Paper 712, 1-22.

Çelik, K. ve Eroǧlu, O. (2014). İlköǧretim Çaǧinda Vergi Algisinin İncelenmesi: Zonguldak İli Örneǧi. Çankiri Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt 4, Sayi 2, 301-326.

Çiçek, H. (2006). Psikolojik ve Sosyal Yönden Yükümlülerin Vergiye Karşi Tutum ve Tepkileri (Yayimlanmamiş doktora tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.

Demir, İ. C. ve Ciǧerci, İ. (2016). Vergi Bilincinin Oluşumunda Eǧitimin Rolü: İlköǧretim Öǧrencileri ile Ampirik Bir Çalişma. Yönetim ve Ekonomi, Cilt 23, Sayi 1, 127-143.

EBA (2021). Vergilerimizle Aydinlik Yarinlara. https://ders.eba.gov.tr/ders/proxy/VCollabPlayer_v0.0.875/index.html#/main/curriculumR esource?resourceID=cb4cedc1e386d865486136ba05102042&resourceTypeID=3&loc=1&showCurriculumPath=true adresinden edinilmiştir.

Gelir İdaresi Başkanliǧi. (2022a). Vergi Bilinci Ana Sayfa. http://www.vergibilinci.gov.tr/ adresinden edinilmiştir.

Gelir İdaresi Başkanliǧi. (2022b). Vergi Bilinci Şarkisi. http://www.vergibilinci.gov.tr/sarkilar.php# adresinden edinilmiştir.

Gelir İdaresi Başkanliǧi. (2022c). Gelir İdaresi Başkanliǧi Vergi Bilinci Çizgi Filmi. http://www.vergibilinci.gov.tr/cizgifilm.php adresinden edinilmiştir.

Harut, S. B. (2021). 5. Sinif Sosyal Bilgiler Ders Kitabi. Ankara: Ata Yayincilik.

İzgi, K. (2011). Vergi Ahlakini Etkileyen Faktörler: Sakarya Üniversitesi Örneǧi (Yayimlanmamiş yüksek lisans tezi). Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.

Koç, Ö. E. (2019). Vergilemenin Mükellefler Üzerindeki Psikolojik Etkileri: Vergiden Kaçinma ve Vergi Kaçirma Üzerine Bir Alan Araştirmasi. Business and Economic Research Journal, Cilt 10, Sayi 4, 1015-1027.

Özen, A., Altundaǧ, B. K. ve Öztornaci, E. (2015). Orta Öǧretim Düzeyindeki Öǧrencilerin Vergi Algilama Düzeylerine İlişkin Ampirik Bir Deǧerlendirme. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, Cilt 22, Sayi 2, 279-289.

Saǧbaş, İ. ve Başoǧlu, A. (2005). İlköǧretim Çaǧindaki Öǧrencilerin Vergi Algilamasi: Afyonkarahisar İli Örneǧi. Afyon Kocatepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt 7, Sayi 2, 123-144.

Saǧlam, M. (2013). Vergi Algisi ve Vergi Bilinci Üzerine Bir Araştirma: İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Öǧrencilerinde Vergi Algisi ve Vergi Bilinci. Sosyoekonomi Dergisi, Cilt 19, Sayi 19, 315-334.

Savitria, E. and Musfialdy, M. (2016). The Effect of Taxpayer Awareness, Tax Socialization, Tax Penalties, Compliance Cost of Taxpayer Compliance with Service Quality as Mediating Variable. Procedia-Social and Behavioral Science, Number 219, 682-687.

Şahin, E. (2021). 6. Sinif Sosyal Bilgiler Ders Kitabi. Ankara: Anadol Yayincilik.

Taşkin, Y. (2010). Vergi Psikolojisi ve Vergiye Karşi Mükellef Tepkileri. Maliye Araştirma Merkezi Konferanslari, Sayi 54, 67-90.

Taytak, M. (2010). İlköǧretim II. Kademe Öǧrencilerinde Vergi Bilincinin Tespiti: Ampirik Bir Araştirma. Maliye Dergisi, Sayi 158, 496-512.

Teyyare, E. ve Kumaşli, E. (2016). Vergi Bilinci Vergi Ahlakinin Gelişmesinde Maliye Bölümü Eǧitimin Rolü. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 16, Sayi 4, 1-29.

Ünal, F., Topçu, E., Çolak, K., Aydin, S., Kiliç, M., Aydin, U., İnan, K. ve Demir, S. (2021). Hukuk ve Adalet Ders Kitabi, Ankara: Ada Matbaacilik.

SUMMARY

State authorities need various public revenues to meet the expenses they are obliged to pay. Among the related public revenues, the income item with the highest collection rate is tax revenues. The main factor for achieving the intended success in the mentioned tax revenues is to create tax awareness throughout society. Here, it is thought that there are two important factors that cannot be ignored, especially in the education of tax-conscious individuals. The first of these factors is age and the second is the family factor. It is generally known that many acquired habits are acquired at a young age and that the main building block of the society is known to be the family. Based on the assumption that these two attributes affect tax awareness, a survey study has been conducted to determine the tax, receiptinvoice perception of individuals in the 9-11 age group who are identified as children. The survey was applied to 144 students being taught in 4th, 5th· and 6th grades, in the four schools, located in the borders of Kirikkale province. In this respect, a questionnaire form has been prepared to be directed to the sample group. There are 30 questions in the questionnaire form. All the questions to be added to the study have been taken care to address the level of perception of the students in the relevantage range. Two factors were effective in determining the students to participate in the survey. The first of these factors is that the sample is in the 9-11 age range and the second is that s/he resides in Kirikkale province. The survey was conducted in three public schools and one private school. During the application, they were very carefully about the students to respond objectively to the survey questions and not to affect each other. The application was analyzed using the SPSS 20.0 program. In the analysis process, frequency and chi-square tests were used. Frequency test was applied to all the questions included in the questionnaire application, and then chi-square test was applied to the questions that were considered to be related with each other. As a result of conducting the necessary tests, it has been determined that the family and educational factors affect tax awareness. Accordingly, the sample group stated that they first heard about the tax from their families. In particular, it has been concluded that there is a direct relationship between the tax, receipt-invoice awareness of the parents and the tax, receipt-invoice awareness of the sample. In addition, as the educational level of parents increases, the awareness of students in the age range of 9-11 about taxes, receipts and invoices increases. The sample group perceives tax as a voluntary act paid by everyone for the state to exist. On the other hand, no relationship could be found between the gender of the samples, the type of school they got education in, the region they reside in and the tax awareness they have. A different issue to be considered is that although the relevant age group generally has the habit of receiving receipts-invoices, they receive the receipt-invoice for the purpose of exchanging products. In the sample group in the 9-11 age range, tax, receipt-invoice awareness has been formed mainly, but there are information deficiencies at some points. In our country, there are applications to raise tax awareness among children, including the availability of various tax contents in textbooks, the celebration of tax week nationwide and the development of a tax awareness website. In addition, solution suggestions have been made by us to eliminate the lack of in formation detected. The process of drafting the solution recommendations has been particularly focused on how these recommendations fit into today's technology and how the age range within the sample group learns the tax by having fun. These suggestions can be listed as preparation of a tax truck, the organization of a conscious taxpayer information contest, the organization of the theatre 'I pay my tax, I manage my country', and preparation of periodicals. In particular, the 'bring receipt take away toy' campaign is important at the point where children develop the receipt-invoice habit as well as the decline of the informal economy. So, for this campaign to be operational, students will be given a QR coded card, they will collect a set amount of points determined on the tax rates of the receipt and the invoice they have obtained in their previous purchases, and then they will receive the toy they want at a discount. In this way, they will be aware of the various taxes on the receipt-invoice, and they will learn the process with fun. Thanks to the proposed solution proposals, important steps will be taken towards raising taxpayers who are aware of the tax and its importance from a young age.

Sidebar

JEL Siniflandirmasi: H20, H21, H29

JEL Classification: H20, H21, H29

(Makale Gönderim Tarihi: 03.10.2022 / Yayina Kabul Tarihi:24.02.2023)

Makale Türü: Araştirma Makalesi