Maliyyə Texnologiyalarının (Fintech) Ənənəvi Bankçılığa Təsiri: Dağılma, İnnovasiya və Gələcək Perspektivlər

Abstract

1.1. Tədqiqatın aktuallığı

Maliyyə texnologiyalarının (Fintech) Azərbaycanda ənənəvi bankçılığa təsirinin öyrənilməsi qlobal maliyyə sektorunda rəqəmsal transformasiyanın sürətlənməsi ilə əlaqədar olaraq son dövrdə aktuallaşmışdır. Fintech innovasiyaları müştərilərin gözləntilərini yenidən formalaşdırır və ənənəvi bankların rəqabət qabiliyyətini qorumaq üçün uyğunlaşmasını zəruriləşdirir. Rəqəmsal bankçılığın qəbulu istehlakçıların daha əlçatan, səmərəli və təhlükəsiz bank xidmətlərinə olan tələbi ilə əlaqədar olaraq, cari tendensiyaların və gələcək perspektivlərin hərtərəfli təhlilini tələb edir.

Azərbaycanda ənənəvi banklar artan kibertəhlükəsizlik risklərindən qorunmaqla yanaşı, xidmətlərin göstərilməsini təkmilləşdirmək üçün texnoloji irəliləyişləri mənimsəmək kimi ikili problemlə üzləşirlər. Fintech şirkətlərinin yayılması ənənəvi bank institutlarında strateji innovasiyaların əhəmiyyətini vurğulayaraq, maliyyə xidmətlərinin inkişaf edən mənzərəsi haqqında fikirlər təqdim edir. Bu tədqiqat rəqəmsal bankçılıqla bağlı istehlakçı seçimləri və davranışları haqqında dəyərli məlumatlar təqdim edəcək, cari rəqəmsal təkliflərin effektivliyinə işıq salacaq və təkmilləşdirmə sahələrini müəyyənləşdirəcəkdir. Müştərilərin ən çox istifadə etdiyi rəqəmsal bank xidmətlərini qiymətləndirərək, tədqiqat istifadəçi təcrübəsini və məmnuniyyətini artıran əsas xüsusiyyətləri müəyyənləşdirəcək.

Rəqəmsal bankçılıqla bağlı narahatlıqlar, spesifik olaraq da təhlükəsizlik baxımından bankların müştərilərin etibarını və məlumatların qorunmasını prioritetləşdirməsi zərurətini vurğulayır. Tədqiqatın rəqəmsal bankçılığın istifadəçinin rahatlığına və fərdiləşdirilməsinə təsirinin araşdırılması banklara xidmətlərini fərdi ehtiyaclara uyğunlaşdırmaq üçün təlimatlar təklif edəcək. Nəhayət, bu tədqiqatın yaratdığı tövsiyələr Azərbaycanda rəqəmsal bank xidmətlərinin təkmilləşdirilməsi üçün yol xəritəsi rolunu oynayacaq, onların təhlükəsiz, istifadəçi üçün əlverişli və müştəri gözləntilərinə uyğun olmasını təmin edəcək və bununla da rəqəmsal dövrdə bank sektorunun gələcək istiqamətini formalaşdıracaqdır.

1.2. Tədqiqatın məqsəd və vəzifələri

Bu araşdırmanın məqsədi Fintechin Azərbaycanda ənənəvi bankçılıq təcrübələrini nə dərəcədə dəyişdirdiyini araşdırmaq, habelə onun təqdim etdiyi çətinlikləri və imkanları müəyyənləşdirərək, rəqəmsal bankçılığın səmərəliliyinin artırılması istiqamətində tövsiyələr irəli sürməkdir. Qarşıya qoyulan məqsədə çatmaq üçün növbəti yazılan vəzifələr irəli sürülmüş və yerinə yetirilmişdir:

- bank sektorunda maliyyə innovasiyasının və həmçinin rəqəmsal texnologiyaların tətbiqinin nəzəri əsaslarını öyrənmək;

- bank müştərilərinə xidmət sahəsində innovasiyaların tətbiqini öyrənmək;

- iqtisadiyyatın qlobal və yerli bank sektorundakı texnoloji innovasiyalarını və rəqəmsallaşma səviyyəsini araşdırmaq;

- Azərbaycanda Fintechin bank sektoruna olan təsirinin qiymətləndirilməsini həyata keçirmək;

- Azərbaycanda distant bankçılığın inkişafının mövcud vəziyyətini və gələcək perspektivlərini tədqiq etmək;

- Azərbaycanda ənənəvi bankçılığın dağılması fazasında bank sektorunda baş verən problemləri müəyyənləşdirmək və onlar üçün həlli yolları təklif etmək;

- Azərbaycanda bank xidmətlərinin rəqəmsallaşmasında səmərəliliyin artırılması üzrə tövsiyələr irəli sürmək.

1.3. Tədqiqat sualları

Tezisdə araşdırılan əsas tədqiqat sualı aşağıdakıdır:

Fintechin inkişafı əsasında ənənəvi bankçılıqdan büsbütün rəqəmsal bankçılığa keçid prosesinin minimum risklə icra olunması baxımından hansı strategiyaların tətbiqi səmərəli hesab olunabilər?

1.4. Tədqiqat fərziyyələri

Tədqiqatda test edilən əsas fərziyyələr məhz aşağıdakılardır:

H1: Rəqəmsal bank texnologiyalarında yüksək təhlükəsizlik təminatı distant bank xidmətlərindən istifadə tezliyinə müsbət təsir göstərir;

H2: Rəqəmsal bank texnologiyaları hesabına əməliyyatların daha sürətlə icrası distant bank xidmətlərindən istifadə tezliyini yüksəldir.

H3: Onlayn ödənişlərə sövq edən faktorların cəlbediciliyi distant bank xidmətlərindən istifadə tezliyini yüksəldir.

Bu fərziyələrin test edilməsi üçün SPSS 27-ci versiya proqramında dəyişənlər arasında korelyasiya və reqressiya asılılıqları yoxlanılacaqdır. Dəyişənlər sorğunun Laykert suallarına verilən cavabların əsasında təyin ediləcək və ANOVA analizi əsasında Durbin Watson testi aparılacaqdır.

1.5. Tədqiqatın töhfəsi

Bu tədqiqat Azərbaycanın unikal iqtisadi və tənzimləyici kontekstində maliyyə texnologiyaları ilə ənənəvi bankçılıq arasında mürəkkəb dinamikanın başa düşülməsinə əhəmiyyətli töhfə verir. Fintech həllərinin qəbulunu və bu həllərin ənənəvi bank əməliyyatlarına təsirini qiymətləndirərək, bu tədqiqat həm də kommersiya banklarının rəqəmsal iqtisadiyyatda rəqabətə daha çox davamlı formada fəaliyyət göstərməsi üçün tələb olunan strateji dəyişikliklərə işıq salır. Tədqiqat Azərbaycan istehlakçılarının rəqəmsal bankçılıqla bağlı spesifik üstünlüklərini və narahatlıqlarını üzə çıxarır, müştəri tələbləri və gözləntiləri haqqında birbaşa fikir ortaya qoyur ki, bu da məhz özlüyündə daha uyğunlaşdırılmış və effektiv maliyyə məhsullarının inkişafını şərtləndirir.

Abstract (AI English translation)

Information popover about translation disclaimer

1.1. Relevance of the study

The study of the impact of financial technologies (Fintech) on traditional banking in Azerbaijan has become relevant recently due to the acceleration of digital transformation in the global financial sector. Fintech innovations are reshaping customer expectations and forcing traditional banks to adapt to remain competitive. The adoption of digital banking requires a comprehensive analysis of current trends and future prospects, in relation to consumer demand for more accessible, efficient and secure banking services.

Traditional banks in Azerbaijan face the dual challenge of embracing technological advances to improve service delivery while protecting against growing cyber security risks. The proliferation of fintech companies provides insight into the evolving landscape of financial services, highlighting the importance of strategic innovation at traditional banking institutions. This research will provide valuable insights into consumer preferences and behaviors related to digital banking, shed light on the effectiveness of current digital offerings, and identify areas for improvement. By evaluating the digital banking services customers use most, the study will identify key features that enhance user experience and satisfaction.

Concerns about digital banking, specifically security, highlight the need for banks to prioritize customer trust and data protection. The study's examination of the impact of digital banking on user convenience and personalization will offer guidelines for banks to tailor their services to individual needs. Ultimately, the recommendations generated by this research will serve as a roadmap for improving digital banking services in Azerbaijan, ensuring they are secure, user-friendly and in line with customer expectations, thereby shaping the future direction of the banking sector in the digital age.

1.2. Research goals and objectives

The purpose of this study is to investigate the extent to which Fintech has changed traditional banking practices in Azerbaijan, as well as to identify the challenges and opportunities it presents, and to put forward recommendations for increasing the efficiency of digital banking. In order to achieve the set goal, the following written tasks were put forward and fulfilled:

- to learn the theoretical basis of financial innovation and the application of digital technologies in the banking sector;

- to learn the application of innovations in the field of service to bank customers;

- to examine technological innovations and the level of digitization in the global and local banking sector of the economy;

- To evaluate the impact of Fintech on the banking sector in Azerbaijan;

- To study the current situation and future prospects of the development of remote banking in Azerbaijan;

- Identifying the problems occurring in the banking sector during the collapse of traditional banking in Azerbaijan and proposing solutions for them;

- To put forward recommendations on increasing efficiency in digitalization of banking services in Azerbaijan.

1.3. Research questions

The main research question investigated in the thesis is:

Based on the development of fintech, which strategies can be considered effective in terms of implementing the process of transition from traditional banking to digital banking with minimal risk?

1.4. Research hypotheses

The main hypotheses tested in the study are the following:

H1: High security provision in digital banking technologies has a positive effect on the frequency of using remote banking services;

H2: Faster execution of transactions due to digital banking technologies increases the frequency of using remote banking services.

H3: The attractiveness of the factors driving online payments increases the frequency of using remote banking services.

To test these hypotheses, correlation and regression dependencies between variables will be tested in SPSS version 27. Variables will be determined based on the responses to the Likert questions of the survey and the Durbin Watson test will be performed based on the ANOVA analysis.

1.5. Contribution of research

This research makes a significant contribution to understanding the complex dynamics between financial technologies and traditional banking in Azerbaijan's unique economic and regulatory context. By assessing the adoption of fintech solutions and their impact on traditional banking operations, this study also sheds light on the strategic changes required for commercial banks to operate in a more competitive manner in the digital economy. The research reveals the specific preferences and concerns of Azerbaijani consumers regarding digital banking, and provides direct insight into customer demands and expectations, which in itself dictates the development of more tailored and effective financial products.