KUTADGU BİLİG’DE VASITA HÂLİ EKLİ BİR SÖZCÜK: ‘ÖZÜN’

Abstract

Kutadgu Bilig, Karahanlı ve İslami devir Türk edebiyatının ilk büyük eseridir. Eser, beyitler halinde yazılmış, mesnevi tarzında her beyit kendi içinde kafiyelenmiştir. Eserin sonundaki 6521-6645 beyitleri arası ise gazel tarzıyla, eserin içine serpiştirilmiş 173 dörtlük ise mani tarzında kafiyelenmiştir. Kutadgu Bilig’in vezni araştırmacıları uzun süre uğraştırmıştır. Şehnâme vezni olan aruzun feûlün feûlün feûlün feûl kalıbıyla yazılan eser, kulağa hoş gelen 6+5’lik hece ahengiyle Türk halk şiiri ritmi de taşımaktadır. Eserde redifin çok az kullanılması, tam ve zengin kafiyeden çok yarım kafiyenin kullanılması da bunu gösterir özelliklerdir. Bu çalışma, Kutadgu Bilig’de ekseriyetle yarım kafiye oluşturacak şekilde mısra sonlarında kullanılan ‘özün’ sözcüğü üzerinedir. Bu çalışma, Kutadgu Bilig’de ekseriyetle yarım kafiye oluşturacak şekilde mısra sonlarında kullanılan ‘özün’ sözcüğü üzerinedir. Çalışmada, Arat’ın tercüme yerine tefsir yoluna gidilmediğini ifade ettiği 1959 yılındaki tercümesinin mükemmel bir tercüme ve nesre çevirme olduğu göz ardı edilmeyerek söz konusu beyit aktarımlarındaki belirsizlikler üzerinde de durulacaktır.

Alternate abstract:

Kutadgu Bilig is the first major work of the Islamic Turkish literature of Karakhanid period. The work was written in couplets, each couplet rhymed within itself in masnavi style. The couplets between 6521 and 6645 at the end of the work are rhymed in ghazal style, and the 173 quatrains scattered throughout the work are rhymed in mani style. Kutadgu Bilig's meter has troubled researchers for a long time. The work, written in the aruz, feûlün feûlün, feûlün, feûl pattern, which is the Shahnameh meter, also carries the rhythm of Turkish folk poetry with its 6+5 syllable harmony. The use of rhyme very little in the work and the use of half rhyme rather than full and rich rhyme are also features that display the phenomenon. This paper is about the word 'özün', which is used at the end of the lines in Kutadgu Bilig, mostly in a half-rhyme form. In the paper, it will be discussed whether Yusuf Has Hâcib used the word 'özün' to fill the lines or to provide harmony/rhyme, and Arat's translation will be a guide for this.. In the paper, the ambiguities in the translations of the couplets in question will be emphasized, not ignoring that Arat's translation in 1959, in which he stated that he did not resort to exegesis instead of translation, was an excellent translation and rendered to prose.