Pamięć i przeszłość w Kronice polskiej Anonima tzw. Galla

Abstract

Treść kroniki z zasady wyraża przedmiot oddanej kronikarzowi do dyspozycji i recypowanej przez niego pamięci (łac. memoria,-ae) i nie wymaga odwoływania się do niej. Mimo to piszący w języku łacińskim kronikarze czasami przywoływali na karty swych dzieł wyrazy takie, jak np.: memoro,-are, memor,-oris, czy memoria,-ae. To niejako dodatkowe odwoływanie się do pamięci w tekście będącym sprawozdaniem właśnie z pamięci prowadzi do pytania o naturę posługiwania się przez dziejopisarza kategorią pamiętania. Anonim tzw. Gall w swoim tekście posłużył się wyrazami z rdzeniem memor- aż 49 razy.

Analiza przedmiotów Gallowej memoriae prowadzi do odkrycia tendencji pisarskich istniejących w Cronica et gesta…, pomagając uchwycić przekonania historyczne kronikarza, wniknąć w świat jego wartości. Znajdująca się w tytule Kroniki zapowiedź, iż będzie ona poświęcona czynom władców Polaków (Polonorum) została tylko połowicznie spełniona. Osoby i zdarzenia historyczne mające być, zdaniem kronikarza, szczególnie digna memoriae niemal bez wyjątku współtworzą świat łaciński, naznaczony cesarskim uniwersalizmem. Kronikarz zapowiedział również pominięcie w relacji dziejów tych, których „błąd i idolatria splugawiły”, a więc zapewne także chrześcijan obrządku cyrylo-metodiańskiego.

Alternate abstract:

The content of the chronicle, as a rule, expresses the subject of the memory (in Latin memoria,- ae) placed at the chronicler’s disposal and assimilated by him, but not necessarily referred directly to. Nevertheless, chroniclers writing in Latin tended to use in their works words such as: memoro,-are; memor,-oris; or just memoria,-ae. This kind of additional reference to memory in a text that is by its nature a report precisely from memory, leads to the question of the nature of the historian’s usage of remembering. Gallus Anonymous, used words with the root memor- 49 times in his text.

The analysis of memoriae in the Gallus’ chronicle leads us to discover tendencies present in Cronica et gesta..., helping to grasp the historical beliefs of the chronicler, to penetrate the world of his values. The Chronicle’s title may seem to suggest that it is going to describe mainly the deeds of Polish rulers (Polonorum), which is only partially true. Persons and historical events, which according to the author are considered digna memoriae, co-create, almost without exception, the Latin world, marked by imperial universalism. The chronicler announced that his account would omit the history of those who were “defiled by error and idolatry”, which probably included Christians of the Cyril-Methodian rite.