Content area
Full Text
Tijdschrift voor Criminologie 2007 (49) 1 87
BESPREKINGEN
Over de beperkte diepgang van de rationele keuzetheorie
Kristel Beyens
H. Elers, De rationele regelovertreder (oratie Universiteit Antwerpen), Den Haag:
Boom Juridische uitgevers, 2005, 30 blz., ISBN 90 5454 579 8.
In de criminologie, en zeker in de Angelsaksische en Nederlandse criminologie, is er de laatste jaren nogal wat aandacht voor de rationele keuzebenadering ter verklaring van criminaliteit. Dertien jaar geleden wijdde het Tijdschrift voor Cri- minologie al een volledig nummer aan het thema 'rationele keuze en criminaliteit' (Bruinsma & van de Bunt, 1993). Dit werd echter prompt gevolgd door een the- manummer waar norm, moraal en irrationaliteit in regelovertreding en bestraf- fing centraal stonden (Van de Bunt & Boutellier, 1993). Hier werd het rationele keuzeperspectief zwaar onder vuur genomen. Ook later komen de kwesties van rationaliteit / irrationaliteit en de rationele keuzebenadering regelmatig terug in artikelen en besprekingen in TvC.
Een belangrijke criminologische kwestie dus, die het debat aanwakkert over onder meer micro- versus macrobenaderingen; over de assumptie van rationele overwegingen versus impulsiviteit, morele ambiguïteit en expressiviteit als ver- klaringen van crimineel gedrag; over de homo economicus versus de homo socio- logicus; over de vrije actor die rationeel keuzes afweegt versus de sociologisch, psychologisch en biologisch gedetermineerde mens; over ratio versus moraliteit; over daad- versus dadergerichte verklaringen; over universele versus particuliere verklaringen van criminaliteit; over misdrijfplegers als rationeel denkende acto- ren versus morele subjecten, die zin aan hun leven moeten zien te geven en bete- kenis aan hun gedrag.
Elers titelt zijn inaugurele rede ter aanvaarding van het ambt van hoogleraar rechtspsychologie aan de Faculteit Rechten van de Universiteit Antwerpen 'De rationele regelovertreder'. Hij gaat niet in op de verhitte discussies die de rati- onele keuzetheorie (verder: RKT) in de criminologie oproept. Als rechtspsycho- loog wil hij zich in het kader van zijn leerstoel toeleggen op de vraag onder welke omstandigheden wie zich al dan niet aan welke regels houdt (p. 7). Door deze vraag te onderzoeken vanuit het rationele-keuzemodel schrijft hij zich naar eigen zeggen in in een vier eeuwen oude Nederlandse traditie. Bovendien sluit hij met deze aanpak aan bij het Antwerpse programma rechtseconomie.
Elers gaat er in zijn tekst niet expliciet op in, maar de grondslagen van de eco- nomische vraag- en...