Mycobacterium Tuberculosis Üremesi Saptanan Akciger Tüberkülozlu Hastalarin Antitüberküloz Ilaçlara Direnç Oranlari/Resistance Rates of Antituberculosis Drugs in Pulmonary Tuberculosis Patients Producing Mycobacterium Tuberculosis

Headnote

ÖZET

Amaç: Mycobacterium tuberculosis üremesi saptanan akciger tüberkülozlu olgularin antitüberküloz ilaç direnç oranlarinin belirlenmesi.

Gereç ve Yöntem: Çalismaya 2005-2007 yillari arasinda Trakya Üniversitesi Tip Fakültesi Hastanesi'nde kültürde Mycobacterium tuberculosis üremesi saptanan akciger tüberkülozlu 134 hasta alindi. BACTEC 460 TB sistemi kullanilarak dört major antitüberküloz ilaca (H, R, streptomisin (SM), etambutol (EMB)) karsi gelisen direnç ve çok ilaca direnç oranlari arastirildi.

Bulgular: Mycobacterium tuberculosis üremesi saptanan 134 akciger tüberkülozlu olgunun 31'i bayan, 103'ü erkekti. Hastalarin %58.2'sinde Erlich-Ziehhl Neelen (EZN) boyama ile Asido Rezistan Basil tespit edildi. Antitbc direnç oranlari H %10.4, R %3, EMB %0.7, SM %0.7 olarak saptandi.

Sonuç: Akciger tüberkülozlu hastalarda belirlenen direnç paternlerinin izlenmesi, uygulanacak tedavi protokollerinin belirlenmesinde ve uzun vadede direnç gelisiminin önlenmesinde yararli olacaktir. (Tur Toraks Der 2011; 12: 111-3)

Anahtar sözcükler: Mycobacterium tuberculosis, tüberküloz, direnç

Gelis Tarihi: 26.03.2010 Kabul Tarihi: 16.08.2010

ABSTRACT

Objective: Determination of antituberculosis drug resistance rate in pulmonary tuberculosis patients producing Mycobacterium tuberculosis.

Material and Method: 134 pulmonary tuberculosis patients producing Mycobacterium tuberculosis in cultures in the Trakya University Medical Faculty Hospital between the years 2005-2007 were enrolled in the study. Four major antituberculosis drugs (H, R, streptomycin (SM), ethambutol (EMB)) resistance and multidrug resistance rates were investigated. using the BACTEC 460 TB system.

Results: 134 pulmonary tuberculosis patients producing Mycobacterium tuberculosis were detected and 31 female patients were found and 103 male patients . Acid resistant bacilli were found in 58.2% of the patients with EZN. Antituberculosis resistance rates were established as H 10.4%, R 3%, EMB 0.7%, SM 0.7%.

Conclusion: It was determined that a follow up of drug resistance patterns in patients with pulmonary tuberculosis will be useful in determining treatment protocols and preventing drug resistance. (Tur Toraks Der 2011; 12: 111-3)

Key words: Mycobacterium tuberculosis, tuberculosis, resistance

Received: 26.03.2010 Accepted: 16.08.2010

GIRIS

Tüberküloz tüm dünyada önemli bir halk sagligi sorunudur. Dünya Saglik Örgütü (DSÖ) verilerine göre 2007 yili itibariyle dünyada 13.7 milyon tüberküloz vakasi olup, bunlarin 0.5 milyonu çok ilaca dirençli (ÇID) tüberküloz olgularidir [1]. Türkiye'de Verem Savasi 2009 raporuna göre 2007 yili itibariyle ülkemizde 19 694 kayitli tüberküloz olgusu bulunmaktadir. Bunlarin 17 781'i (%90.3) yeni olgudur [2].

Günümüzde dirençli izolatlarin yayginlasmasi nedeni ile tüberküloz tedavisi ve kontrolünde sorunlar yasanmaktadir [3]. Tüberkülozda ilaç direnç sürveyansi, tüberküloz kontrol programinin önemli bir bilesenidir [4]. Bu çalismada 2005-2007 yillari arasinda kültürde Mycobacterium tuberculosis üremesi saptanan akciger tüberkülozlu olgularin antitüberküloz ilaç direnç oranlarinin belirlenmesi amaçlanmistir.

GEREÇ ve YÖNTEM

Çalismamiza 2005-2007 yillari arasinda Trakya Üniversitesi Tip Fakültesi Hastanesi'nde kültürde Mycobacterium tuberculosis üremesi saptanan akciger tüberkülozlu 134 hasta alindi. Olgular retrospektif olarak degerlendirildi. Olgulardan alinan balgam, brons lavaj, plevral sivi ve bronkoalveolar lavaj örnekleri EZN yöntemi ile boyanarak Asido Rezistan Basil arandi ve BACTEC 460 TB sisteminde kültürü yapildi. Mycobacterium tuberculosis compleks duyarlilik testlerinde National Committee Clinic Laboratory Standards (NCCLS) tarafindan önerilen BACTEC 460 TB sistemi kullanilarak dört major antitüberküloz ilaca (H, R, streptomisin (SM), etambutol (EMB)) karsi gelisen direnç ve çok ilaca direnç oranlari arastirildi. Istatistiksel analizler SPSS 15.0 programi kullanilarak yapilmistir.

BULGULAR

Çalismaya alinan ve kültürde Mycobacterium tuberculosis üremesi saptanan 134 akciger tüberkülozlu olgunun 31'i kadin, 103'ü erkekti. Hastalarin yas ortalamasi 42.4±8.2 idi. Hastalarin 117'sinden balgam, 7'sinden brons lavaj, 6'sindan plevral sivi ve 4'ünden bronkoalveolar lavaj gönderildi. Hastalarin 78'inde (%58.2) EZN boyama ile Asido Rezistan Basil tespit edildi.

Hastalarin kültür sonuçlari degerlendirildiginde 14'ünde (%10.4) H, 4'ünde (%3) R, 1'inde (%0.7) EMB, 1'inde (%0.7) SM, 3'ünde (%2.2) ÇID saptandi (Sekil 1).

TARTISMA

Mycobacterium tuberculosis üremesi saptanan akciger tüberkülozlu olgularin antitüberküloz ilaç direnç oranlarinin belirlenmesi amaci ile yapilan çalismamizda antitüberküloz ilaç direnç oranlari H %10.4, R %3, EMB %0.7, SM %0.7 olarak bulunmustur. Ülkemiz ve tüberküloz insidansinin yüksek oldugu ülkelerdeki önemli sorunlardan biri duyarlilik testlerinin düzenli olarak yapilmamasidir. Türkiye'de direnç oranlarini ortaya koymak için ülke genelini kapsayan planli çalismalar yoktur. Tek tek saglik kurumlarinin yaptigi bagimsiz çalismalarin verilerinin karsilastirilmasinda da uygulanan yöntemler, ilaç konsantrasyonlari farkli olup sunumda da hatalar vardir [5]. Ülkemizde direnç durumunu yansitan en kapsamli yazi, 1984-1989 ve 1990-1995 yillari arasinda yapilmis 21 çalisma ve 27.959 susun sonuçlarini kapsayan meta analiz çalismasinin verilerini içermektedir. 1984-1989'da H %27.8, SM %22.5, EMB %7.8, R %22.3, PRZ %1.6 iken, 1990-1995'te H %23.8, SM %17.9, EMB %7.7, R %22.1, PRZ %6.5 saptanmistir [6]. Saglik Bakanligi Verem Savasi Dairesi Baskanligi verilerine göre antitüberküloz ilaç direnç oranlari (2005-2007) Tablo 1'de özetlenmistir [2]. Çalismamizda antitüberküloz ilaçlar içersinde hala en yüksek oranda direncin H'ye karsi olmasinin en önemli sebebinin H'nin kemoprofilakside ve tedavide en fazla kullanilan ilaç olmasindan kaynaklandigi, SM direncinde gözlenen düsüsün ise günümüzde bes majör ilaç arasinda kullaniminin azalmasina bagli oldugunu düsünmekteyiz.

ÇID oranlarinin yüksek seyretmesi tüberküloz tedavisini olumsuz yönde etkilemekte ve ileriye dönük kaygilari arttirmaktadir (4). DSÖ 2008 raporunda ÇID orani yeni vakalarda %2.9, tedavi edilmis vakalarda %15.3, tüm tüberküloz vakalarinda %5.3 olarak saptanmistir [7]. Saglik Bakanligi'nin "Türkiye'de Verem Savasi 2009 Raporu" verilerine göre 2005 yilinda yeni vakalarda %3.1, tedavi edilmis vakalarda %17.7, tüm vakalarda %5.1, 2006 yilinda yeni vakalarda %3.2, tedavi edilmis vakalarda %16.6, tüm vakalarda %5.1, 2007 yilinda yeni vakalarda %2.9, tedavi edilmis vakalarda %15.5, tüm vakalarda %4.9 olarak saptanmistir [2]. Bizim çalismamizda primer-sekonder direnç ayrimi yapilamamistir. Ancak bugün saptanan kombine direnç oranlarinin, gelecekteki primer ilaç direncini göstermesi açisindan önemli oldugu da bilinmektedir [8]. Çalismamizda ÇID orani tüm vakalarda %2.2 saptanmis olup, Saglik Bakanligi'nin "Türkiye'de Verem Savasi 2009 Raporu" verilerine göre düsüktür.

Mycobacterium tuberculosis üremesi saptanan akciger tüberkülozlu hastalarin sayisinin az olmasi çalismamizi sinirlayan en önemli etkendir.

Sonuç olarak, akciger tüberkülozlu hastalarda belirlenen direnç paternlerinin izlenmesi, uygulanacak tedavi protokollerinin belirlenmesinde ve uzun vadede direnç gelisiminin önlenmesinde yararli olacaktir.

Çikar Çatismasi

Yazarlar herhangi bir çikar çatismasi bildirmemislerdir.

References

KAYNAKLAR

1. Global tuberculosis control 2009 - epidemiology, strategy, financing. WHO report. WHO/HTM/TB/2009.411. Geneva: World Health Organization, 2009.

2. Türkiye'de verem savasi 2009 raporu. Ankara: T.C. Saglik Bakanligi Verem Savasi Daire Baskanligi, 24 Mart 2009.

3. Jain A, Dixit P. Multidrug-resistant to extensively drug resistant tuberculosis: what is next? J Biosci 2008;33:605-16.

4. Dündar D, Sönmez-Tamer G. Mycobacterium tuberculosis kompleksi izolatlarinin primer antitüberküloz ilaçlara direnç oranlari. Klimik Dergisi 2009;22:52-4.

5. Durmaz R. Mycobacterium tuberculosis'de direnç sorunu. ANKEM Derg 2005;19:107-10.

6. Yolsal N, Malat G, Disçi R, ve ark. Türkiye'de tüberküloz ilaçlarina direnç sorununun 1984-1989 ve 1990-1995 yillari için karsilastirilmasi: Meta-analiz. Klimik Dergisi 1998;11:6-9.

7. Anti-tuberculosis Drug Resistance in the World. Fourth Global Report [Internet]. Geneva: World Health Organization [erisim 20 Mayis 2009]. www.who.int/tb/publications/ 2008/drsreport4_26feb08.pdf

8. Saral OB, Sucu N, Boz GA, ve ark. 442 Mycobacterium tuberculosis susunda BACTEC yöntemi ile kombine ilaç direncinin arastirilmasi. Toraks Dergisi 2007;8:174-8.