Patients Over the Age of 15 Years Admitted for Attempted Suicide to the Emergency Department and the Psychosocial Support Unit/Acil Servise Intihar Girisimi Nedeniyle Basvuran 15 Yas Üstü Hastalar ve Psikososyal Destek Birimi

Abstract

This study aimed to evaluate the demographic characteristics, methods of suicide and its causes in patients over the age of 15 years admitted to the emergency service for attempted suicide. The importance of the psychosocial support unit that has recently become active in the emergency department is emphasized. In our study, we retrospectively evaluated the "Suicide Attempt Feedback Forms" of patients over the age of 15 years who were admitted to the emergency service of the Van Education and Research Hospital for suicide attempts between February and November 2009. A total of 112 cases were enrolled in the study, of whom 92 were female (82.2%) and 20 were male (17.8%). The most prominent age range for suicide attempts was between 15-24 years of age (71.4%). In both sexes, the most common suicide attempt method was drug use, and family problems were the most common cause of suicide. Nearly all patients had made suicide attempts with the use of drugs/toxic substances. Suicide attempts were most commonly seen in March, April and October. Considering the number of patients in the emergency department, a team working as a psychosocial support and crisis intervention unit with experience in suicide attempts and enough time to address this issue is important for patients to receive adequate and appropriate service. Implementation of this mechanism in an uninterrupted manner in the emergency department can contribute to the prevention of recurrent suicide attempts.

Headnote

Abstract

Objective: This study aimed to evaluate the demographic characteristics, methods of suicide and its causes in patients over the age of 15 years admitted to the emergency service for attempted suicide. The importance of the psychosocial support unit that has recently become active in the emergency department is emphasized.

Material and Methods: In our study, we retrospectively evaluated the "Suicide Attempt Feedback Forms" of patients over the age of 15 years who were admitted to the emergency service of the Van Education and Research Hospital for suicide attempts between February and November 2009.

Results: A total of 112 cases were enrolled in the study, of whom 92 were female (82.2%) and 20 were male (17.8%). The most prominent age range for suicide attempts was between 15-24 years of age (71.4%). In both sexes, the most common suicide attempt method was drug use, and family problems were the most common cause of suicide. Nearly all patients had made suicide attempts with the use of drugs/toxic substances. Suicide attempts were most commonly seen in March, April and October.

Conclusion: Considering the number of patients in the emergency department, a team working as a psychosocial support and crisis intervention unit with experience in suicide attempts and enough time to address this issue is important for patients to receive adequate and appropriate service. Implementation of this mechanism in an uninterrupted manner in the emergency department can contribute to the prevention of recurrent suicide attempts. (JAEM 2012; 11: 193-6)

Key words: Suicide, emergency service, psychosocial support unit, drug use

Özet

Amaç: Bu çalismada özkiyim girisimi nedeniyle acil servise basvuran ve psikososyal destek birimine yönlendirilen 15 yas üstü olgularin sosyodemografik özelliklerinin, özkiyim girisim yöntemlerinin ve nedenlerinin degerlendirilmesi amaçlanmistir. Ayrica, yakin zamanda acil serviste faaliyet gösteren psikososyal destek birimlerinin önemi vurgulanmistir.

Gereç ve Yöntemler: Çalisma Subat ve Kasim 2009 tarihleri arasinda Van Egitim ve Arastirma Hastanesi Acil Servisine intihar girisimi nedeniyle basvuran ve psikososyal destek biriminde " Intihar girisimleri geri bildirim formu" kaydi olan 15 yas üstü olgularin geriye dönük olarak incelenmistir.

Bulgular: Çalismaya 92'si kadin (%82.2), 20'si erkek (%17.8) toplam 112 olgu dahil edildi. Intihar girisimlerinin en sik 15-24 yas arasinda oldugu saptandi (%71.4). Her iki cinsiyette de ilaç içerek intihar girisiminde bulunmak daha yaygindi ve aile sorunlari en yaygin intihar nedeniydi. Olgularin neredeyse tamami ilaç/ zehirli madde alimi yoluyla intihar girisiminde bulunmustu. Intihar girisimleri en çok mart, nisan ve ekim aylarinda görüldü.

Sonuç: Acil servislerde hasta yogunlugu göz önünde bulunduruldugunda; özkiyim girisimleri konusunda deneyimli ve bu konuya yeterince zaman ayirabilen bir ekibin psikososyal destek ve krize müdahale birimleri bünyesinde çalisiyor olmasi, hastalarin yeterli ve uygun hizmeti alabilmeleri açisindan önemlidir. Bu isleyisin acil servislerde kesintisiz bir sekilde yürütülmesi tekrarlayan özkiyim girisimlerinin önlenebilmesi için de katki saglayabilir. (JAEM 2012; 11: 193-6)

Anahtar kelimeler: Intihar, acil servis, psikososyal destek birimi, ilaç alimi

Giris

Özkiyim girisimi bireyin öz benligine yönelmis bir saldirganlik olup istemli olarak yasamina son vermesidir (1). Özkiyim uzun zamandir toplum ruh sagligi alaninda çalismalarin ilgi odagi olmus; toplumsal, sosyal, ruhsal, biyolojik, ekonomik ve kültürel çok yönlü bir olgudur. Özkiyim oranlari, yas, cinsiyet, egitim, medeni durum, sosyoekonomik durum, kültürel ve dini inançlar, etnik köken ve kullanilan yöntem gibi birçok degiskenden etkilenmektedir (2, 3).

Önemli bir halk sagligi problemi olan özkiyim Avrupa Hastalik Kontrol ve Önleme Merkezi'nin (CDC) 2003 yili verilerine göre 10-64 yas arasi ilk on ölüm sebebi arasindadir (4). Ülkemizde 1974-1998 yillari arasinda özkiyim hizi %100 artmis olup, giderek büyümekte olan bir sorun haline gelmistir (5, 6). 1990-2001 tarihleri arasinda kaba özkiyim hizi yüz binde 2.42' den 3.77'ye yükselmistir (6).

Özkiyimin çok boyutlu karmasik yapisi ve önleme çalismalarindaki güçlükler birlikte düsünüldügünde, sadece bir disiplin veya meslegin tüm yönleriyle özkiyim davranisi konusunda çalisabilmesi müm kün degildir (7). Dünya Saglik Örgütü (DSÖ) tarafindan 2001'de yayimlanan raporda da belirtildigi gibi, 'özkiyimi önleme çalismalari oldukça kapsamli olmali ve farkli mesleklerin ortak çalismasini içermelidir (8). Nedeni ne olursa olsun her girisim önemle ele alinmali ve dikkatle degerlendirilmelidir.

Özkiyimi önleme çalismalari ikincil ve üçüncül basamakta önleme üzerinde yogunlasmis olup daginik bir sekilde, egitim kurumlarinin psikolojik danisma ve rehberlik birimlerinde, hastanelerin psikiyatri kliniklerinde, polikliniklerde ve acil servislerde yürütülmektedir.

Insanlar beklenmedik, aniden ortaya çikan bedensel ya da duygusal travmatik olaylarla karsilastiklarinda kendilerini acil serviste bulurlar. Acil serviste verilen hizmetlerin daha çok tibbi tedavi boyutunda yürütülmesi, insan iliskilerinde yasanan güçlüklerin asilamamasi, hasta ve hasta yakinlarini kurumla ilgili bilgilendirme eksikligi, acil servislerin çok yogun olmasi, gerekli psikososyal yaklasim ve müdahalenin yapilmasini daha da zorlastirmaktadir. Ancak bu konuda deneyimli ve yeterince zamani olan bir ekibin acil serviste olmasi ve bu islerin yürütülmesi hastalarin yeterli ve uygun hizmeti almalari açisindan gerekli olmaktadir. Saglik Bakanligi Ruh Sagligi Dairesi Baskanligi tarafindan 2004 yilinda gelistirilen ve bir yil sonra 32 pilot ilde uygulamasina geçilen "Acil Serviste Özkiyim Girisimlerine Psikososyal Destek ve Krize Müdahale Programi" özkiyimlari önleme çalismalari için önemli bir adimdir. Daha çok özkiyimin üçüncül düzeyde önlenmesine yönelik olan bu programin özkiyim girisimlerini acil servislerde kayit altina almak ve bir veri bankasi olusturmak, özkiyim girisimleri ve diger kriz durumlarinda bu kisilere ve ailelerine uygun zamanda, gerekli psikososyal destegin verilmesi planlanmaktadir.

Bu çalismada Van Egitim ve Arastirma Hastanesi Acil Servisi'ne 10 ay süresince özkiyim amaçli girisim nedeniyle basvuran ve psikososyal destek birimine yönlendirilen hastalarin sosyo-demografik özellikleri, özkiyim girisim yöntemleri ve nedenlerinin incelenmesi amaçlanmistir.

Gereç ve Yöntemler

Hastanemizde pilot uygulama ile "Krize müdahale uygulamasi" adi altinda bu konuda sertifikali psikologlarin çalistigi acil servise basvuran özkiyim girisimi veya kriz olgularinin degerlendirildigi bir 'Psikososyal Destek Birimi' bulunmaktadir. Bu hastalarin ilk degerlendirilmeleri ve stabilizasyonu acil serviste acil hekimi tarafindan yapildiktan sonra bu destek birimine yönlendirilerek özkiyim girisiminin psikososyal destek açidan takip ve tedavisi saglanmaktadir. Bu degerlendirme sonucunda gerekli görülen olgular psikiyatri ile konsülte edilmekte, ihtiyaç halinde hasta yakinlari da sürece dahil edilmektedir. Intihar girisimi sebebi ile acil servise basvuran her olgu "özkiyim girisim geri bildirim formu" doldurularak kayit altina alinmaktadir. Psikososyal Destek Birimi mesai saatleri disinda basvuran ve taburcu edilen olgular ile de iletisime geçtiginden acil servise basvuran tüm özkiyim girisimi olgulari çalismaya dahil edilmistir. On bes yas alti olgular, verileri eksik olan olgular veya bilgileri tam olarak doldurulmamis olgular çalisma disi birakilmistir. Bu çalisma Subat 2009-Kasim 2009 tarihleri arasinda özkiyim girisimi nedeniyle Van Egitim ve Arastirma Hastanesi Acil Servisi'ne basvuran ve Psikososyal Destek Birimine yönlendirilen olgular üzerinde ilgili birimden izin alinarak yapilmistir. Olgular özkiyim girisim geri bildirim formunda yer alan yas, cinsiyet, egitim durumu, medeni hali, çalisma durumu, girisim nedeni ve girisim sekli parametreleri açisindan geriye dönük olarak degerlendirilmistir. Çalismada elde edilen veriler SPSS versiyon 13 (Statistical Package for the Social Sciences) paket programi kullanilarak analiz edilmistir.

Bulgular

Subat 2009 ve Kasim 2009 tarihlerini kapsayan on aylik dönem içerisinde acil servise özkiyim amaçli basvuran ve psikososyal destek birimine yönlendirilen 15 yas üstü toplam 112 olgu çalismaya dahil edildi. Bu olgularin 92'si kadin (%82.2), 20'si (%17.8) erkekti (Tablo 1). Olgularin en büyük kismini 80 kisi (%71.4) ile 15-24 yas grubu olusturdu. Ikinci sirada ise 25-34 yas grubu yer aldi. Çalisma kapsamindaki olgularin 44'ü evli (%39.3), 64'ü (%57.1) bekardi. Egitim durumlari incelendiginde; 46'si ilkögretim mezunu (%41.2), 30'u lise mezunu (%26.8) ve 7'si (%6.2) üniversite mezunu iken, 10'u (%8.9) ise okur yazar degildi. Is durumlari incelendiginde; büyük çogunlugunu ev hanimlari olusturmaktaydi (n=39, %34.9). Ögrenciler ve çalismayanlarin orani ise sirasiyla %24.1 ve %26.8 idi. Olgularin biri hariç hepsi ilaç/toksik madde alim yoluyla özkiyim girisiminde bulunmustu. Yalnizca bir olgu (%0.9) delici kesici alet yaralanmasi ile basvurmustu. Olgularin sosyodemografik verileri Tablo 1'de özetlenmistir. Olgularin özkiyim girisiminde bulunma nedenleri arasinda ailevi sorunlar (%45.5) aile içi siddet (%16.7) ve karsi cinsle ilgili sorunlarin (%9.8) ilk üç sirayi olusturdugu tespit edildi. Sinav ve taciz gibi durumlarin ise daha az siklikta görüldügü saptandi. Intihar nedenlerinin dagilimi Tablo 2'de verildi. Intihar girisimlerinin aylara göre dagilimina bakildiginda en sik Mart (n=16 %14.3), Nisan (n=15 513.4) ve Ekim (n=15 %13.4) aylarinda oldugu görüldü (Sekil 1).

Tartisma

Acil servislere basvurularda medikal bakimin en iyi sekilde verilebilmesi için çalisilirken, psikososyal durum gözden kaçabilir. Diger bir eksiklik de, acilde tedavisi baslatilan özkiyim girisimlerine medikal müdahalenin ardindan gerekli psikososyal müdahalenin yapilamamasidir. Bu olgularda medikal tedaviden sonra uygun zamanda yapilan psikoterapötik müdahale çok kolay ve çabuk yarar saglayan bir yaklasimdir. Acil servise özkiyim girisimi nedeni ile basvuran hastalarin uygun yönlendirme ve desteginin yapilabilecegi ve belki hayatina son vermekten vazgeçirilecegi yerler psikiyatri bölümleri ve acil servisler olarak görülürken, son günlerde acil servislerde psikososyal destek birimlerin olmasi ile bu is daha kolay ve etkin olabilmektedir.

Yapilan bazi çalismalarda ergenlerin %7-10'unun özkiyim girisiminde bulundugu ve bunlarin yaklasik %2-3'nin tibbi bakim aldigi, %50'den azinin acil servislerde görüldükten sonra psikoterapiye gönderildigi ve tedaviye baslananlarin çogunun tedavilerini tamamlamadigi saptanmistir (9). Bu nedenle acil serviste özkiyim girisiminde bulundugu bilinen hastalarin psikososyal açidan degerlendirilmesi önemlidir. Degerlendirilmesi gereken psikosoyal faktörler özkiyim girisiminin risk derecesi, özkiyim girisimine yol açan sosyal etkenler, hastadaki risk faktörleri ve koruyucu faktörlerdir. Predispozan faktörler uzun süreli sorunlar iken, risk faktörleri akut stres yaratan durumlardir. Iyi sosyal destek ve aile ilgisi de koruyucu faktörler arasinda yer almaktadir. Hastanin halen devam eden özkiyim düsüncesinin olmasi, geçmiste girisim öyküsünün bulunmasi, ciddi depresyon, psikotik belirtiler, alkol/madde kullanimi ve yetersiz sosyal destek hastanin yüksek risk altinda oldugunu düsündürmektedir (1, 2, 10). Tamamlanmamis özkiyim girisimi ile acil servise basvurmak sonrasinda ölümle sonuçlanan özkiyim girisiminde bulunma olasiligini arttiran önemli bir faktördür (11).

Çalismamizda ülkemizde yapilan çalismalara benzer olarak kadin ve 15-24 yas arasi gençler özkiyim girisimi için yüksek risk grubunu olusturmaktadir. Bu bulgu literatürde kadinlarin erkeklere göre daha fazla özkiyim düsüncesi ve girisimi oldugu bilgisini destekler niteliktedir (12-14). Ancak erkeklerin özkiyim girisimlerinin ölümle sonuçlanma olasiligi dört kat daha fazladir (15). Özkiyim nedenleri siklikla es ile ilgili sorunlar, issizlik ve düsük sosyoekonomik düzey gibi etkenlerdir (16). Çalismamizda özkiyim girisiminde bulunanlarin %34.9'u ise ev hanimlari olustururken, ikinci sirada çalismayanlar geliyordu. Türkiye'de yapilan diger arastirmalarda da benzer sekilde özkiyim girisiminin ekonomik olarak bagimsizligi olmayan ev kadini, ögrenci gibi kisilerde daha sik oldugu bildirilmistir (13, 17).

Bu çalismada en sik kullanilan özkiyim yönteminin ilaç alimi oldugu görülmüstür. Yapilan çogu çalismada da benzer sekilde ilaç alimi ilk sirada yer almaktadir (18, 19). Sögüt ve ark. (13), hastalarin %96.9 ve Gülog?lu ve ark. (14), ise %66.7 asiri ilaç alimi yada toksik madde alimi nedeni ile özkiyima tesebbüs ettiklerini bildirmislerdir. Analjezikler, antidepresanlar, antipsikotikler ve kardiyovasküler ilaçlar en sik kullanilan ilaçlar olarak gösterilmistir (20). Baska bir çalismada ise özkiyim için en çok kullanilan ilaçlarin yada toksik maddelerin antienflamatuarlar, antidepresanlar, organik fosforlu bilesikler, antibiyotikler, antihipertansif ilaçlar teskil ediyordu (13).

Çalismamizda hastalarin egitim durumlarina bakildiginda, daha çok ilkögretim ve lise düzeyinde oldugu görülmektedir. Sögüt ve arkadaslari %17.8'i okuryazar degil, %55.5'i ilkögretim, %22.2'si lise ve %4.5'i yüksekögretim mezunu olarak tespit etmislerdir (13). Yapilan çalismalarda özkiyim girisimleri bekarlarda evlilerden daha yüksek oranda görülmüstür (13, 14, 18).

Bizim çalismamizda en önemli etken aile sorunlari ve aile içi siddet olarak saptanmistir. Ülkemiz genelinde ise, özkiyim nedenleri içinde ilk üç sirada hastalik %31.6, aile içi geçimsizlik %30.0 ve geçim zorlugu %13.3 bulunmaktadir (13, 21). Özkiyim girisimlerinin daha çok Mayis ve Haziran aylarinda oldugu bildirilmistir (18, 22). Farkli bir çalismada ise özkiyim girisimlerin en çok Temmuz ayinda, en az Nisan ayinda gerçeklestirildigi tespit edilmistir (13). Bizim çalismamizda, özkiyim girisimlerinin aylara göre dagiliminda en çok mart, nisan ve ekim aylarinda görüldü.

Bu çalismadaki en önemli kisitlama; acil servise özkiyim girisimi nedeniyle basvuran, acil servis hekimi tarafindan degerlendirdikten sonra psikiyatri konsültasyonu istenen veya psikiyatri poliklinigine yönlendirilen hasta gruplari ile Psikososyal Destek Birimine yönlendirilen hasta gruplarinin sonuçlarinin karsilastirilmamis olmasidir. Böylece hangisinin daha etkin oldugunu söylemek mümkün olmamaktadir. Bunun için daha uzun dönemi kapsayan çalismalar yapilabilir. Ayrica bu çalisma geriye dönük bir çalisma oldugu ve standart formdaki veriler kullanildigi için bazi bilgilere tam ulasilamamaktadir. Bu nedenle bu formun da revize edilmesinde fayda var.

Sonuç

Özkiyim olgulari ile karsilasilan merkezlerde psikososyal destek ve krize müdahale birimlerinin kurulmasi basvuran olgularin medikal desteginin yani sira gerekli psikolojik destegin saglanmasinda önemlidir. Bununla ilgili daha önceki çalismalarin çogunda 24 saat ulasilmasi mümkün olan kriz merkezlerinin yayginlastirilmasi önerilmektedir. Bu birimlerle is birliginin saglanmasi ile hastalarin psikososyal destek açisindan takibi ve tedavisi daha etkin yapilabilir. Özkiyim girisimi olan hastalar acil hekimi tarafindan degerlendirilip, acil müdahale gerektiren ciddi olgularda -gerekli stabilizasyonlari yapildiktan sonrapsikiyatri konsültasyonu istenmelidir. Daha stabil, organik patolojisi olmayan ve ayaktan hastalar için destek birimine konsülte edilerek psikososyal destek tarafindan daha iyi takip ve tedavi edilmesi saglanmalidir. Yönlendirilen hastalardan psikososyal destek biriminde çalisan sertifikali psikolog uygun gördügü hastadan psikiyatri uzman görüsü alir veya psikiyatri uzmani ile birlikte hastayi degerlendirir. Böylece hasta için en uygun yaklasim sekli gerçeklestirilmis oldugu gibi tekrarlayan özkiyim girisimlerinin de önüne geçilmis olacaktir.

Çikar Çatismasi

Yazarlar herhangi bir çikar çatismasi bildirmemislerdir.

References

Kaynaklar

1. Sayil I. Intihar davranisi ve epidemiyolojisi. Içinde: Dogan O, Editör. Psikiyatrik epidemiyoloji. Izmir: Ege Psikiyatri yayinlari; 1995 s. 118-23.

2. Sayar K. Bozkir F: Intihar girisimi bulunan ergenlerde özkiyim niyeti ve ölümcülügünün belirleyicileri. Yeni Symposium 2004; 42:28-36.

3. Mann JJ. A current perspective of suicide and attempted suicide. Ann Intern Med 2002; 136: 302-11.

4. http://www.cdc.gov/injury/wisqars/LeadingCauses.html

5. Altindag A, Sir A, Özkan M. Türkiye'de özkiyim hizlarindaki degisimler (1974-1998). Türkiye'de Psikiyatri 2001; 2: 79-86.

6. Devlet Istatistik Enstitüsü Intihar Istatistikleri 2001. Ankara DIE Matbaasi.

7. Cutcliffe JR, Stevenson C, Jackson S, Smith P. A modified grounded theory study of how psychiatric nurses work with suicidal people. Int J Nurs Stud 2006; 43: 791-802. [Crossref]

8. Alptekin K, Duyan V, Uçan O. Intihari önleme çalismalarinda sosyal hizmet mesleginin rolü. Anadolu Psikiyatri Dergisi 2008; 9:179-187

9. Rotheram-Borus MJ, Piacenti J, Cantwell C, Belin TR, Song J. The 18-month impact of an emergency room intervention for adolescent female suicide attempters. J Consult Clin Psychology 2000; 68: 1081-93. [Crossref]

10. Mitchell AM, Garand L, Dean D, Panzak G, Taylor M. Suicide assessment in hospital emergency departments. Implications for patient satisfaction and compliance. Top Emerg Med 2005; 27: 302-12.

11. Ryan J, Rushdy A, Perez-Avila CA, Allison R. Suicide rate following attendance at an accident and emergency department with deliberate self harm. J Accid Emerg med 1996; 13: 101-4. [Crossref]

12. Gökçen C, Köylü R. Acil servisten özkiyim Girisimi nedeniyle psikososyal destek birimine yönlendirilen 18 Yas Alti olgularin degerlendirilmesi. JAEM 2011; 10: 18-21.

13. Sögüt Ö, Seyhan MB, Gökdemir MT, Kaya H, Al B. Türkiye'nin Güneydogusunda, Sanliurfa ve Çevresinde Özkiyim Girisimlerinin Degerlendirilmesi. JAEM 2011; 10: 8-13.

14. Güloglu C, Gökhan S, Üstündag M, Orak M. Acil Servise Basvuran Olgularin Kullandiklari Yöntemler ve Demografik Verilerinin Mortalite ile Iliskisi. Türkiye Acil Tip Dergisi 2009; 9: 109-14.

15. Doshi A, Boudreaux ED, Wang N, Pelletier AJ, Camargo CA Jr. National Study of US Emergency Department Visits For Attempted Suicide and Self-Inflicted Injury, 1997- 2001. Ann Emerg Med 2005; 46: 369-75. [Crossref]

16. Stack S. Suicide: a 15-year review of the sociological literature. Part II: modernization and social integration perspectives. Suicide Life Threat Behav 2000; 30: 163-76.

17. Çayköylü A, Coskun I, Kirkpinar I ve ark. Özkiyim girisiminde bulunanlarda sosyodemografik özellikler ve tani dagilimi. Kriz Dergisi 1997; 5: 37-42.

18. Senol V, Ünalan D, Avsarogullari L, Ikizceli I. Intihar girisimi nedeniylen Erciyes Üniversitesi Tip Fakültesi Acil Anabilim Dali'na basvuran olgularin incelenmesi. Anadolu Psikiaytri Dergisi 2005; 6: 19-29.

19. Bille-Brahe U, Kerkhof A, De Leo D, Schmidtke A, Crepet P, Lonnqvist J, et al. A repetition-prediction study of European parasuicide populations: a summary of the first report from part II of the WHO/EURO Multicentre Study on Parasuicide in co-operation with the EC concerted action on attempted suicide. Acta Psychiatr Scand 1997; 95: 81-86. [Crossref]

20. Andersen UA, Andersen M, Rosholm JU, Gram LF. Psychopharmacological treatment and psychiatric morbidity in 390 cases of suicide with special focus on affective disorders. Acta Psychiatr Scand 2001; 104: 458-65. [Crossref]

21. Sengül CB, Serinken M, Sengül C, Bozkurt S, Korkmaz A. Acil servise özkiyim girisimi nedeniyle basvurusu ardindan psikiyatri polikliniginde degerlendirilen olgularin sosyodemografik verileri. Türkiye Acil Tip Dergisi 2008; 8: 127-31.

22. Aktepe E, Kandil S, Göker Z, Sarp K, Topbas M, Özkorumak E. Intihar girisiminde bulunan çocuk ve ergenlerde sosyodemografik ve psikiyatrik Özelliklerin degerlendirilmesi. TAF Preventive Medicine Bulletin 2006: 5; 444-54.