Anne sütü alan bebeklerin 0-36 ay arasi büyüme ve gelismelerinin degerlendirilmesi/Evaluation of growth and development in breast-fed infants throughout 0-36 months

Headnote

ÖZET

Amaç: Dünya Saglik Örgütü dogumdan itibaren 6 ay sadece anne sütü (AS) ile beslenmeyi önermektedir. Çalismamizda, 0-36 ay arasi anne sütü alan çocuklarin anne sütü alma sürelerini, tamamlayici gidalara baslama zamani, büyüme-gelismelerini ve bunlari etkileyen faktörleri degerlendirmeyi amaçladik.

Gereç ve yöntem: Olgularin antropometrik ölçümleri yapildi. Verileri anket yoluyla ve yüz yüze görüsülerek elde edildi.

Bulgular: Anne sütü alma süresi 1 ile 25 ay arasinda degismekte olup ortalama 9,31 ± 5,66 ay saptandi. Sadece anne sütü alma süresi 1 hafta ile 10 ay arasinda degismekte olup ortalama 4,67 ± 1,91 ay saptandi. 25. persentil altinda olan olgularda anne sütü alma süresi, 50. persentil üzerindeki çocuklardan anlamli düzeyde yüksek olarak saptandi (p:0,033; p>0,05). Boy persentillerine göre anne sütü alma süreleri arasinda anlamli farklilik bulunmadi (p>0,05).

Sonuç: Çalismamizda, anne sütü ile beslenen bebeklerin, formula ile beslenen bebeklere göre kilolari daha düsük saptanmasina ragmen boylari etkilenmemektedir. Anne sütü alma sürelerinin uzun olmasina ragmen olumlu etkilerinin görülmemesi, ailelerin bebeklerini anne sütü ile beslerken hatali uygulamalarda bulunduklarini düsündürmektedir. Bu nedenle dogum öncesi ve sonrasinda annelerin emzirme konusunda bilgilendirilmeleri gerektigini vurgulamak istedik.

Anahtar sözcükler: anne sütü, formül mama, tamamlayici gida, büyüme ve gelisme

ABSTRACT

Objectives: World Health Organization recommends exclusive breastfeeding for first six months. The aim of this study was to evaluate the duration of breast-feeding, time of starting complementary foods, growth and development of infants aged 0-36 months and the factors affected them.

Materials and methods: The anthropometric measures of infants performed. The data were obtained through a questionnaire and face to face interviews.

Results: Duration of breastfeeding was between 1and 25 months (mean 9, 31±5, 66); duration of exclusive breastfeeding was between 1 week and 10 months (mean 4, 67±1, 91 months). Duration of breastfeeding in infants at the 25th percentile was statistically significant higher than infants at 50 th percentile (p: 0,033; p>0, 05) There was no statistically significant difference between the duration of breast-feeding according to height percentiles (p>0, 05).

Conclusions: In our study, although the breast-fed infants have lower weights than infants fed with formula, their heights were not affected. In spite of the long duration of brest-feeding, positive affects have not been detected. It is thought that the mothers have importance of giving information about breastfeeding to mothers before and after birth.

Key words: Breast milk, formula, complementary food, growth and development

GIRIS

Anne sütü ile beslenme bebeklerin saglikli büyümesi ve gelismesi için en ideal nitelikte olan beslenme seklidir. Tüm dünyada anne sütü ile beslenmenin desteklenmesi ve tesviki öncelikli bir halk sagligi politikasi haline gelmistir. 1989 yilinda DSÖ ve UNICEF' emzirmenin korunmasi, özendirilmesi ve desteklenmesi' için dogum hizmetlerinin rolüne iliskin önerileri belirten bir ortak bildiri yayinlamislardir. 1,2 Bu çalismalar 'basarili emzirme için on öneri' adi altinda özetlenmistir. Dünya Saglik Örgütü (WHO) ve Birlesmis Milletler Çocuklara Yardim Fonu (UNICEF) tüm bebeklerin ilk 6 ay sadece anne sütü ile beslenmesini ve bunu izleyen dönemde tamamlayici besinlerle birlikte 2 yasina kadar anne sütünün devamini önermektedir.3

Çalismalar, sadece anne sütü ile beslenmenin ve anne sütü alim süresinin uzamasinin hayatin ilk bir yilinda gastrointestinal enfeksiyon ve atopik ekzema riskini azatligini vurgulamaktadir.4 Emzirmenin korunmasi, özendirilmesi ve desteklenmesi çalismalari ülkemizde de bu amaca yönelik devam etmektedir.

Çalismamizda, 0-36 ay arasi anne sütü alan çocuklarin anne sütü alma sürelerini, tamamlayici gidalara baslama zamani, büyüme-gelismelerini ve bunlari etkileyen faktörleri degerlendirmeyi amaçladik.

GEREÇ VE YÖNTEM

Bu çalisma; Istanbul Ümraniye Egitim ve Arastirma Hastanesi Çocuk Kliniginde yatan 0-36 ay arasi süt çocuklarinda AS aliminin çocuk gelisimine etkisini belirlemek amaciyla, Ocak 2012-Agustos 2012 tarihleri arasinda çalismaya katilmayi kabul eden 100 anne-çocuk çifti ile gerçeklestirildi. Veriler anket yoluyla ve yüz yüze görüsülerek elde edildi. Arastirmaya katilan olgularin antropometrik ölçümleri (boy, kilo, bas çevresi) ayni kisi tarafindan yapildi.

Istatistiksel incelemeler

Çalismada elde edilen bulgular degerlendirilirken, istatistiksel analizler için NCSS 2007 Statistical Package (Utah U.S.A) programi kullanildi. Çalisma verileri degerlendirilirken tanimlayici istatistiksel metodlarin (Ortalama, Standart sapma) yanisira niceliksel verilerin karsilastirilmasinda Kruskal Wallis testi ve farkliliga neden çikan grubun tespitinde Mann Whitney U test kullanildi. Niteliksel verilerin karsilastirilmasinda ise Ki-Kare test kullanildi. Sonuçlar %95'lik güven araliginda, anlamlilik p<0.05 düzeyinde degerlendirildi.

BULGULAR

Çocuklarin kilolari 5 ile 20 kg arasinda degismekte olup ortalama kilo 10,15 ± 2,83 kg dir. Kilo persentillerine göre dagilimlarina bakildiginda; %29'u, 25. persentil ve altinda, %31'i 25-50. persentil arasi ve %40 olgu ise 50. persentil üzeri saptandi. Çocuklarin boylari 55 ile 102 cm arasinda degismekte olup ortalama boy 78,43 ± 9,90'dir. Boy persentillerine göre dagilimlarina bakildiginda; %8'i 25. persentil ve altinda olup gelisme geriligi; %36'si 25-50. persentil arasi ve %56 olgu ise 50. persentil üzeri saptandi (Tablo 1) (Sekil 1). Çocuklarin bas çevreleri 38 ile 53 cm arasinda degismekte olup ortalama bas çevresi 45,88 ± 3,22 cm dir.

Anne sütü alma süresi 1 ile 25 ay arasinda degismekte olup ortalama 9,31 ± 5,66 aydir. Sadece AS alma süresi 1 hafta ile 10 ay arasinda ortalama 4,67 ± 1,91 aydir. Formula baslama süreleri de 0 ile 17 ay arasinda ortalama 4,38 ± 2,95 aydir. Ek gida baslama süresi 1 ile 11 ay arasinda ortalama 5,79 ± 1,50 aydir (Tablo 2).

Annelerin eðitim düzeyleri incelendiðinde; %12'si okuma yazma bilmiyor; %67'si ilkokul mezunu; %18'i lise mezunu ve %3'ü ise üniversite mezunudur. Anne mesleklerine göre daðýlýmlar; %92'si ev hanýmý; %3'ü memur ve %5'i iþçidir. Babalarýn eðitim düzeyleri incelendiðinde; %4'ü okuma yazma bilmiyor; %62'si ilkokul mezunu; %27'si lise mezunu ve %7'si ise üniversite mezunudur. Baba mesleklerine göre daðýlýmlar; %68 iþçi; %3'ü memur ve %29'u serbest meslek sahibidir (Tablo 3). Doðum öncesi annelerin %14'ü sigara kullanmaktadýr. Doðum þekillerine bakýldýðýnda %37'si sezaryen, %63'ü normal doðum yapmýþtýr. Kilo ve boy persentilleri olgularýn cinsiyetlerine, annenin eðitimi ve sigara kullanýmý durumuna göre istatistiksel olarak anlamlý farklýlýk göstermemektedir (p>0,05).

Kilo persentil dagilimlarina göre anne sütü alma süreleri arasinda istatistiksel olarak anlamli farklilik görülmektedir (p<0,05). Anlamliligin hangi gruptan kaynaklandigi incelendigindeyse 25. persentil altinda olan olgularda anne sütü alma süresi, 50. persentil üzerindeki çocuklardan anlamli düzeyde yüksek olarak saptanmistir (p:0,033; p>0,05). Boy persentillerine göre anne sütü alma süreleri arasinda anlamli farklilik görülmemektedir (p>0,05). Kilo persentillerine göre, sadece anne sütü alma, formula alma, tamamlayici gidalara baslama süreleri arasinda istatistiksel olarak anlamli farklilik görülmemektedir (p>0,05) (Tablo 4).

TARTISMA

Anne sütü, bebeklere gereksinimi olan tüm besin ögelerini tek basina ilk 6 ay saglayabilen en iyi besindir.

Ülkemizde yapilan arastirmalar emzirmenin yaygin oldugunu ve dogumdan sonraki ilk aylarda hemen her bebegin anne sütü ile beslendigini göstermektedir. Türkiye Nüfus ve Saglik Arastirmasi 2003 (TNSA 2003) sonuçlarina göre annelerin %96,8'i dogumdan sonra bebeklerini emzirmeye baslamakta ve bebekler ortalama 14 ay emzirilmektedir. Ancak 2. ayda sadece anne sütü ile beslenme orani ortalama suresi bir aydan kisadir (%43,5).5

Dogumdan sonraki ilk bir gün içinde emzirilmeye baslama orani ve süresi bölgelere göre degismektedir. Konya'da yapilan çalismada dogumdan sonraki ilk 1-2 saat içinde anne sütüne baslama sikligi %78,9, en az 6 ay süre ile etkili anne sütü verme sikligi %37,7 ve anne sütünü kesme süresini ortalama 10,6±5.69 ay saptamislar. 6

Telatar ve ark. 2008 de Istanbul da yaptiklari çalismada dogum sonrasi anne sütüne baslama oranini %98, dördüncü ayda %63, altinci ayda %46; sadece anne sütü ile beslenme süresi 4.67±1.63 ay, mamaya baslama zamani 3,7±1,6 ay, ek gidalara geçis zamani 5.37±0,8 ay olarak bildirmektedir.7 Kavuncuoglu ve ark. 0-24 aylik bebeklerde 0-1. ayda %98,7, 1-6. ayda %78,3 olarak saptamislar.8

Bu sonuçlar ülkemizde dogumda sonra anne sütü ile beslenme orani yüksek oldugu, fakat erken tamamlayici besin baslama egilimi nedeniyle bu yüzdelerin aylar içinde giderek düstügü görülmektedir. Çalismamizda 4,67 ± 1,91ay olarak saptadigimiz sadece anne sütü ile beslenme ve 9,31 ± 5,66 ay beslenme süresi literatürde bildirilen sonuçlar ile uyum göstermektedir.

Dogumda sonra anne sütü ile beslenme oraninin yüksek olmasi 1991' den sonra ülkemizde de emzirmenin korunmasi, özendirilmesi ve desteklenmesi amaci ile uygulanmaya baslatilan "Bebek Dostu Hastaneleri" politikasina baglidir.

Norveç'te yapilan çalismada, birinci ayda tek basina anne sütü verme yüzdesi %90, dördüncü ayda %44 iken, altinci ayda %7 düzeyine inmektedir. Bebeklerin %21'i 4 aydan önce ek gidalara baslamaktadir. 9 Bizim olgular da 4.-5. aylarda formula veya tamamlayici gidalara baslanmaktadir. Bu sonuçlar özellikle bu dönemde anne sütüne ek olarak formula ve/veya tamamlayici besinler baslanmasi sadece anne sütüne devam konusunda annelerin ilgi eksikligini ve egitim alma gereksinimini göstermektedir.

Bangladeþ'te Doðumdan sonra anne sütüne baþlama oraný %27,5, altýný ayýn altýnda sadece anne sütü ile beslenme ise %42,5 olarak saptanmýþ. Sadece anne sütü alama oranlarý sosyoekonomik durum yüksek, anne eðitim düzeyi yüksek ve belirli bölgede ikamet edenlerde daha düþük bulunmuþ.10 Çalýþmalar 11-13 eðitim düzeyinin sadece anne sütü ile beslenme ve emzirme sürelerini etkilediðini gösterse de, yapýlan çalýþmada anlamlý bir fark saptamadýk.

Yeterli ve dengeli beslenme, özellikle büyüme hizinin arttigi çocukluk döneminde önemlidir. Anne sütü ile beslenen bebekler ilk 2-3 ay hizli bir büyüme göstermekte daha sonra büyüme hizlari yavaslamaktadir. Literatürde anne sütü ve formula mama ile beslenen bebeklerin büyüme özelliklerini karsilastiran çalismalar mevcuttur.14,15

DARLING (Davis Area Research on Lactation, Infant Nutrition and Growth) çalisma grubu tarafindan 1992 yilinda yapilan bir çalismada anne sütü ve mama ile beslenen bebeklerin ilk üç ayda kilo artislari ayni olmasina ragmen, 3. aydan 12. aya kadar olan üçer aylik dilimlerde mama ile beslenen bebeklerin, anne sütü alan bebeklerden daha fazla kilo aldigi bulunmustur. Boy ve bas çevresi artislarinda ise iki grup arasinda fark olmadigi saptanmistir.16

Özkaya ve ark. 6. ve 12. ayda mama alan bebek lerin istatistiksel olarak anlamli bir sekilde, karisik beslenenlerin ise istatistiksel olarak anlamli olmasa da anne sütü alanlara oranla daha fazla tarti aldigini gözlemlemislerdir.17 Çalismamizda, 25. persentil altinda olan olgularda anne sütü alma süresi 50. persentil üzerindeki çocuklardan anlamli düzeyde yüksek olarak saptanmistir (p:0,033; p>0,05). Bu sonuçlarimiz, literatürde bildirilen sonuçlarla uyumludur.18

Agostoni ve ark. ilk 2 ay anne sütü alan bebeklerin boylarinin mama alan bebeklerden daha çok uzadigini bildirmislerdir.19 Bizim çalismamizda ise boy persentil dagilimlarinda sadece anne sütü alma, formula ve tamamlayici gida alma arasinda istatistiksel olarak anlamli farklilik bulunmadi.

Öztürk ve ark. 2007 yilinda yaptiklari çalismada anne sütü ve mama ile beslenen bebeklerin büyüme özelliklerinin birbirinden farkli oldugunu, hayatin ilk üç ayinda anne sütü ile beslenen bebeklerin daha hizli büyümekte oldugunu, 6. ayda, tamamlayici gidalar baslandiktan sonra mama ile beslenen bebeklerin gerisinde kaldiklarini vurgulamislardir. 20 Bizim çalismamizda da anne sütü ile beslenen bebekler, formula ile beslenen bebeklere göre kilo persentillerinde geri kalmistir, ancak boy persentillerinde anlamli bir fark olmamistir.

Çalismamizda, anne sütü ile beslenen bebeklerin, formula ile beslenen bebeklere göre kilolari daha düsük saptanmasina ragmen boylari etkilenmemektedir. Anne sütü alma sürelerinin uzun olmasina ragmen olumlu etkilerinin görülmemesi, ailelerin bebeklerini anne sütü ile beslerken hatali uygulamalarda bulunduklarini düsündürmektedir. Bu nedenle dogum öncesi ve sonrasinda annelerin emzirme konusunda bilgilendirilmeleri gerektigini vurgulamak istedik.

References

KAYNAKLAR

1. WHO/ UNICEF. Protecting, promoting and supporting breast-feeding: the special role of maternity sercices. Geneva, World Health Organization, 1989.

2. WHO/UNICEF. Global Strategy for Infant and Young Child Feeding. Geneva, World Health Organization, 2003.

3. Kramer MS, Kakuma R. The optimal duration of exclusive breastfeeding. Results of a systematic review. Geneva, World Health Organization, Department of Nutrition for Health and Development and Department of Child and Adolescent Health and Development, 2001.

4. Kramer MS, Chalmers B, Hodnett ED, et al. Promotion of Breastfeeding Intervention Trial (PROBIT): a randomized trial in the Republic of Belarus. JAMA, 2001;24-31; 285(4):413-20.

5. Türkiye Nüfus ve Saglik Arastirmalari. Özet Rapor 2003. Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü, Saglik Bakanligi Ana Çocuk Sagligi ve Aile Planlamasi Genel Müdürlügü, Devlet Planlama Teskilati ve Avrupa Birligi, Ankara, Türkiye, 2004: 141-147.

6. Kutlu R, Marakoglu K. Anne sütü baslama, devam ve kesme zamaninin degerlendirilmesi. Marmara Medical Journal 2006; 19(3):121-6.

7. Telatar B, Vitrinel A, Akin Y,et al. Hastanemiz Saglam çocuk polikliniginden izlenen bebeklerde anne sütü ile beslenme durumu. Bakirköy Tip Dergisi 2008;4 (4):144-7.

8. Kavuncuoglu S, Akin MA, Aldemir H, et al. Bebek Dostu Hastanede emzirme egitimi ve anne sütü ile beslenmeye etkisi. Ege Pediatri Bülteni 2005; 12(3): 141-6.

9. Lande B, Andersen LF, Baerug A, et al. Infant feeding practices and associated factors in the first six months of life: the Norwegian infant nutrition survey. Acta Paediatrica 2003; 92(2):152-61.

10. Mihrshahi S, Kabir I, Roy SK, et al. South Asia Infant Feeding Research Network. Determinants of infant and young child feeding practices in Bangladesh: secondary data analysis of Demographic and Health Survey 2004. Food Nutr Bull 2010; 31(2):295-313.

11. Waldenström U, Aarts C: Duration of breastfeeding and breastfeeding problems in relation to length of stay: a longitudinal cohort study of a national Swedish sample. Acta Paediatr 2004; 93(5): 669-76.

12. Scott JA, Shaker I, Reid M: Parental attitudes toward breastfeeding: their association with feeding outcome at hospital discharge. Birth 2004; 31(2): 125-31.

13. Forster DA, McLachlan HL, Lumley J. Factors associated with breastfeeding at six months postpartum in a group of Australian women. Int Breastfeed J 2006; 1(1):18-21.

14. Sievers E, Oldigs HD, Santer R, et al. Feeding patterns in breast-fed and formula fed-infants. Ann Nutr Metab 2002; 46(6): 243-8.

15. Nelson SE, Rogers RR, Ziegler EE,at al. Gain in weight and length during early infancy. Early Hum Dev 1989; 19(58): 223-39.

16. Dewey KG, Heirig MJ, Nommsen LA, et al. Growth of breast-fed and formula-fed infants from 0-18 months: The DARLING study. Pediatrics 1992; 89(8): 1035-41.

17. Özkaya E, Sazak S, Güzelçicek A, et al. Farkli beslenme modellerinin hayatin ilk 12 ayindaki fiziksel büyüme üzerine etkileri. Dicle Tip Derg 2010; 37(4): 339-45.

18. Van Dijk CE, Innis SM. Growth-curve standarts and the as sessment of early excess weight gain in infancy. Pediatrics 2009; 123(1): 102-8.

19. Agostoni C, Grandi F, Gianni ML, et al. Growth patterns of breast fed and Formula fed infants in thefirst 12 months of life: an Italian study. Arch Dis Child 1999; 81(5): 395-9.

20. Öztürk Y, Yis U, Büyükgebiz B. Erken süt çocuklugu döneminde beslenmenin büyüme ve diskilama özellikleri üzerine etkisi. DEÜ Tip Fak Derg 2007;21(1):25-33.