Serum 25(OH) D vitamini düzeyinin hemogram parametreleri üzerine etkisi/The effect of serum 25(OH) vitamin D on hemogram parameters

Headnote

ÖZET

Amaç: D vitamini pleitropik hormon özellikleri olan yagda çözünen bir vitamindir. Genel anlamda rikets ile beraber anilir ancak yapilan arastirmalar D vitamininin kemik disi dokularda da etkin oldugunu göstermektedir. Biz de bu çalismada serum D vitamini düzeyinin hemogram parametrelerine etkisi olup olmadigini arastirmayi amaçladik.

Yöntemler: Bu retrospektif çalisma, 243 kadin 59 erkek toplam 302 hastanin verileri degerlendirilerek gerçeklestirildi. Hastalarin D vitamini düzeyi ve hemogram [eritrosit sayisi (RBC), hemoglobin (Hb), beyaz küre sayisi (WBC), trombosit sayisi (PLT), ortalama trombosit volümü (MPV) ve eritrosit dagilim genisligi (RDW)] parametreleri elde edildi. Hastalar D vitamini düzeylerine göre 4 gruba ayrildi: Grup 1: < 10 ng/mL; Grup 2: 10-19 ng/mL; Grup 3: 20-29 ng/mL ve Grup 4: 30-60 ng/mL.

Bulgular: Gruplar arasi RBC, Hb, WBC, PLT, MPV ve RDW degerleri arasinda anlamli bir farklilik saptanmadi (p>0.05). Ayrica, D vitamini ile hemogram parametreleri arasinda herhangi bir korelasyon tespit edilmedi.

Sonuçlar: Literatüre bakildiginda D vitamini ile WBC, RBC ve PLT arasinda iliski oldugunu gösteren çok sayida yayin bulunmaktadir. Ancak, bizim çalismamizda literatürün aksine D vitamini ile hemogram parametreleri arasinda herhangi bir iliski tespit edilemedi. Bu sonuçlar D vitamininin hematopoietik sistem üzerindeki etkilerinin deneysel ve klinik olarak daha iyi arastirilmasi gerektigi fikrini vermektedir.

Anahtar kelimeler: D vitamini, WBC, RBC, PLT, hemoglobin.

ABSTRACT

Objective: Vitamin D that has pleiotropic hormone characteristics is a fat soluble vitamin. In general, vitamin D is known to be associated with rickets, but the studies show that vitamin D also acts on tissues and cells other than bone itself. In this study, we aimed to investigate if vitamin D has any effects on hemogram parameters or not.

Methods: This retrospective study was done with the data obtained from 243 female and 59, totally 302 patients. Vitamin D level and hemogram parameters [(red blood cell (RBC), hemoglobin (Hb), white blood cell (WBC), platelet (PLT), mean platelet volume (MPV), and red cell distribution width (RDW)] of patients were obtained. Patients were divided into 4 groups according to their levels of vitamin D: Group 1: < 10 ng/mL; Group 2: 10-19 ng/mL; Group 3: 20-29 ng/mL, and Group 4: 30-60 ng/mL.

Results: There were no significant differences in RBC, Hb, WBC, PLT, MPV, and RDW between the groups (p>0.05). Also, there was no correlation between the hemogram parameters and vitamin D.

Conclusion: According to the literature, there are a lot of studies that show the relationship between vitamin D and WBC, RBC, and PLT. However, contrary to the previous studies, we were unable to find any significant relationship between vitamin D and hemogram parameters. These results serve the idea that the effects of vitamin D on the hematopoietic system should be further investigated experimentally and clinically.

Key words: Vitamin D, WBC, RBC, PLT, Hemoglobin.

GIRIS

D vitamini pleitropik hormon özellikleri olan yag - da çözünen bir vitamindir. D2 ve D3 olmak üzere iki ana formu vardir. D2 vitamini sadece diyetle alinirken, D3 vitamini hem diyetle alinmakta hem de vücudumuzda üretilmektedir. D3, karaciger ve böbreklerde sirasiyla 25-hidroksikolekalsiferol [25(OH)D3] ve 1,25-dihidroksikolekalsiferol [1,25(OH)2D3]'e çevrilir [1] ve etkisini vitamin D reseptörleri (VDR) araciligiyla gösterir [2,3].

D vitamini genel anlamda rikets ile beraber ani - lir ancak yapilan arastirmalar D vitamininin kemik disi dokularda da etkin oldugunu göstermektedir [4]. Bunlardan üzerinde en çok durulan ve çalisilan doku ve organlar; beyinde üstlendigi rol ve nörolojik hastaliklar [5], yaygin kas-iskelet agrilari ve bunlarin risk faktörleri [6] ile fibromiyalji hastaligi [7] olarak siralanabilir. D vitamini ile kardiyovasküler hastaliklar arasindaki iliskiyi gösteren çalismalar literatürde yer almaktadir [8,9]. Bir derleme makalesinde D vitamininin kardiyovasküler hastaliklar ile iliskisi detayli olarak incelenmis; miyokard üzerine antihipertrofik etkiler, renin süpresyonu ve hücre disi matriks döngüsünün modülasyon, damarlar üzerine ise antiaterosklerotik etki, vasküler kalsifikasyonun inhibisyonu ve endotel fonksiyonunun iyilesmesi gibi etkilerinin oldugu ifade edilmistir [10]. Hipertansiyon, hipertrigliseridemi ve diabetes mellitus prevalansi 1,25(OH)2D3 eksikligi olanlarda oldukça yüksektir [11]. D vitamini verilmesiyle insülin direncinde azalma izlenmektedir [12]. Literatüre bakildiginda, hematopoetik sistemde de VDR oldugu ve D vitamini'nin degisik etkilerinin oldugu görülmektedir [13,14]. Yapilan bir çalismada, lipopolisakkarit (LPS) ile stimüle edilen HUVEC hücrelerinin 1,25(OH)2D3 ile inkübasyonu endotelyal yüzey markirlari olan damar hücresi adezyon molekülü (VCAM)-1 ile membran tip 1 metalloproteaz (MT1-MMP) miktarlarinda azalmaya neden olmustur. Ayrica, endotelyal hücreler ile iliskili olan trombositlerin 1,25(OH)2D3 ile inkübasyonu trombosit yüzeyinde bulunan CD62P ekspresyonunda azalmaya neden olmustur. Bu çalisma, 1,25(OH)2D3'ün endotel hücre kültüründe proinflamatuar kosullarda endotel ve trombosit yüzeyinde bulunan proaterojenik markirlarin ekspresyonunda azaltici etkisinin oldugunu göstermektedir [15]. Bir diger çalismada, LPS ile stimüle edilen insan mononükleer hücrelerinde 1,25(OH)2D3 verildiginde IL-6 üretimi inhibe olmustur. Ayni çalismada, timosit hücre kültüründe 1,25(OH)2D3 verildiginde IL-6 ve IL-2 yapiminda azalma izlenmistir [16]. Farelerde yapilan bir baska çalismada, 1,25(OH)2D3'ün TGF-?1 ve IL-4 üretimini arttirdigi ve bu artisin lenfosit sayisinda azalmaya neden oldugu ifade edilmistir [17]. D vitamini eksikliginde hepsidin sentezinde artis görülmekte ve bu artis demir kullaniminda azalmaya ve anemiye neden olmaktadir [18]. Görüldügü gibi, literatüre bakildiginda birçok dokuda VDR oldugu ve D vitamini düzeyindeki degisikliklerin dokularin fonksiyonlarini degistirebilecegi görülmektedir.

Yukarida kisaca bahsedildigi üzere, bazi hastaliklarda D vitamini ile bazi hemogram parametrelerinin düzeyi arasinda iliski oldugu iddia edilmis ancak yapilan arastirma sayisinin az olmasi ve konunun çok spesifik hastalik gruplarinda arastirilmis olmasi nedeniyle konuyu izah etmek üzere ileri sürülen hipotezler zayif kalmistir. Bu konu bireylerin hastaligina bakilmaksizin salt D vitamini düzeyi ile hemogram parametreleri arasindaki iliski seklinde arastirilmamistir. Biz bu çalismada herhangi bir hastaliga sahip olup olmamasi esas alinmadan hastanemize herhangi bir gerekçe ile basvuran hasta/saglam bireylerin serum D vitamini düzeyleri ile yine bu hastalarda ölçülen hemogram parametreleri arasinda bir iliski olup olmadigini arastirmayi amaçladik.

YÖNTEMLER

Bu retrospektif çalisma, Diskapi Yildirim Beyazit Egitim ve Arastirma Hastanesi'ne basvuran 243 kadin 59 erkek toplam 302 hastanin verileri degerlendirilerek gerçeklestirildi. Hastalarin dosyalarindan 25OH D Vitamini düzeyi ve hemogram [eritrosit sayisi (RBC), hemoglobin (Hb), beyaz küre sayisi (WBC), trombosit sayisi (PLT), ortalama trombosit volümü (MPV) ve eritrosit dagilim genisligi (RDW)] parametreleri elde edildi. Hastalar D vitamini düzeylerine göre 4 gruba ayrildi: Grup 1: < 10 ng/mL; Grup 2: 10-19 ng/mL; Grup 3: 20-29 ng/mL ve Grup 4: 30-60 ng/mL. Serum 25OH D Vitamini düzeyi kemiluminesan immunölçüm yöntem kiti (DiaSorin Inc., Saluggia, Italy) kullanilarak Liasion cihazinda, tam kan sayimi LH 750 hematoloji analizörü (Beckman Coulter, CA, USA) ile ölçüldü.

Istatistiksel analiz olarak; gruplar arasi RBC, Hb, WBC, PLT ve MPV düzeylerinin karsilastirmasinda ANOVA, RDW karsilastirmasinda ise Kruskal-Wallis testi kullanildi. D vitamini ile hemogram parametreleri arasinda korelasyon olup olmadigi Spearman Correlation analizi ile degerlendirildi. Anlamlilik düzeyi p < 0.05 olarak kabul edildi.

BULGULAR

Gruplar arasinda yas ve cinsiyet yönünden istatistiksel olarak anlamli farklilik bulunmadi (p>0.05). Benzer sekilde, gruplar arasi RBC, Hb, WBC, PLT, MPV ve RDW degerleri arasinda da anlamli bir farklilik saptanmadi (p>0,05) (Tablo 1).

D vitamini ile hemogram parametreleri ara - sinda bir korelasyon olup olmadigi degerlendirildi ancak istatistiksel olarak anlamli bir iliski tespit edilemedi (p>0,05).

TARTISMA

D vitamini düzeyleri ile hemogram parametreleri arasinda iliski olup olmadigi tarafimizca arastirildi. Literatürde, D vitamini ile hemogram parametreleri arasinda iliski oldugunu iddia eden çok sayida yazi mevcuttur. Ancak, bizim çalismamizda genel literatürün aksine herhangi bir iliski tespit edilemedi.

D vitamini etkisini VDR araciligiyla gösterir. VDR kromozom 12 tarafindan kodlanmakta ve polimorfizmden dolayi bireyler arasinda oldukça farklilik göstermektedir [2]. VDR, klasik olarak bulundugu bagirsak, böbrek ve kemik dokusu disinda hematopoietik sistemde, monositlerde, aktive T ve B lenfositlerde, timositlerde ve degisik prekürsör hücrelerde bulunmaktadir [19]. VDR knock-out (KO) farelerde, T ve B lenfosit normal sayilarda bulunurken, T-helper (Th) hücrelerinin immün yanitinda degisiklikler izlenmektedir. Ayrica, invariant natural killer (iNK) hücrelerin sayisinda da azalma söz konusudur (20-22). Bütün bu bilgilerin isigi altinda D vitamininin hematopoietik sistem dahil olmak üzere vücutta çok farkli dokularda etki yapabilecegi düsünülmektedir. Biz de D vitamini miktarlari ile hematopoietik sistemin göstergeleri olan hemogram parametreleri arasindaki iliskiyi irdeledik. Kebapcilar ve ark.'nin yaptiklari çalismada, D vitamini ile MPV, D-Dimer ve aPTT düzeyleri arasinda negatif bir korelasyon tespit edilirken, D vitamini ile WBC arasinda herhangi bir iliski tespit edilememistir [23]. Yildirim ve ark.'nin yaptiklari çalismada ise, böbrek yetmezligi olmayan D vitamini normal ve yetersiz bireyler karsilastirildiginda albümin, C-Reaktif Protein (CRP), eritrosit sedimentasyon hizi (ESH) ve WBC düzeyleri açisindan anlamli bir fark tespit edilememistir. Ayni çalismada, renal yetmezlikli D vitamini normal ve yetersiz bireylerde karsilastirilmis, albümin ve ESH D vitamini yetersiz olanlarda anlamli miktarda daha düsük iken CRP ve WBC açisindan anlamli bir fark tespit edilememistir [24]. Literatürde belirtilen iliskinin aksine bizim çalismamizda D vitamini düzeylerinin ne MPV ile ne de WBC ile herhangi bir iliskisi tespit edilemedi.

Bockow ve ark.'lari tarafindan yapilan bir çalismada, Immün trombositopenik purpura (ITP) hastalarinda steroit ve hydroxychloroquine ile beraber verilen D vitamini trombosit sayisinda artmaya neden olmustur. Tedavinin ilerleyen zamanlarinda D vitamininin tedaviden çikarilmasiyla trombosit sayisi düsmüs, ancak D vitamininin tedaviye eklenmesiyle tekrar bir artis izlenmistir. Yazarlar trombosit sayisindaki bu artisi D vitamininin immünmodülasyon yetenegine baglamislardir. D vitamininin neden oldugu CD4+ hücre proliferasyonunda azalma ve T regulatuar hücrelerdeki artisin otoantikor miktarinda azalmaya sebep olarak trombosit sayisinda artisa neden oldugunu ileri sürmüslerdir [25]. Bizim çalismamizda ise literatürün aksine D vitamini düzeyleri ile PLT sayisi arasinda herhangi bir iliski tespit edilemedi.

Literatüre bakildiginda D vitamini ile anemi iliskisini irdeleyen yazilar da görülmektedir. Vitamin D'nin hemoglobin düzeylerinde artisa neden olmasinin muhtemel nedenlerinden birisi kemik iliginde bulunan VDR'dir ve bu reseptörler araciligiyla eritroid serinin progenitör hücrelerinde stimülasyona neden olmaktadir [26]. Erken böbrek yetmezligi olan hastalarda Patel ve arkadaslarinin yaptiklari çalismada, 25(OH)D3 ve 1,25(OH)2D3 eksikligi ile Hb degerleri arasinda bagimsiz iliski tespit edilmistir. Tek formun eksik oldugu durumlarla kiyaslandiginda her iki vitamin formunun eksik oldugu durumlarda anemi prevalansi daha yüksek bulunmustur [27]. Shin ve ark.'lari, D vitamini eksikligi olan bireylerde cinsiyete bagli olarak farkli türde anemilerin görülebilecegini vurgulamislardir [28]. Goicoechea ve arkadaslarinin yaptiklari çalismada, hemodiyaliz hastalarinda intravenöz verilen D vitamini Hb düzeylerinde iyilesmeye ve gerekli EPO miktarinda azalmaya neden olmustur [29]. D Vitamini eksikligi hepsidin miktarinda artis ve böylelikle hemoglobin yikiminda artisa neden olarak anemiye neden olabilir [30]. Bir baska çalismada, sekiz hafta demir ve D vitamini alan grupta sadece demir alan gruba göre hemoglobin, eritrosit ve hematokrit düzeyleri daha yüksek bulunmustur [31]. D vitamininin anemi türleri ile iliskisinin arastiril - digi bir çalismada, düsük D vitamini düzeylerine sahip premenopozal kadinlarda en sik görülen anemi çesidi D vitamini eksikligi anemisi olarak bulunurken, postmenopozal kadinlarda ve erkeklerde ise inflamasyona bagli anemiler daha sik tespit edilmistir. Ayni çalismada kadinlarda ve erkeklerde D vitamini ile hemoglobin konsantrasyonlari arasinda korelasyonda tespit edilmistir [28]. Bizim yaptigimiz çalismada ise D vitamini ile anemi göstergesi parametreler olan RBC, RDW ve Hb arasinda literatürün aksine herhangi bir iliski tespit edilemedi. DVR geninin genetik polimorfizmi düsünüldügünde, hemogram parametreleri ile D vitamini arasinda herhangi bir iliskinin tespit edilememesi D vitamini ile reseptör arasindaki etkilesimin tam olmamasindan kaynaklanabilir.

D vitamini ile WBC, RBC ve PLT arasinda ilis - ki oldugunu gösteren çok sayida yayin bulunmaktadir. Ancak, bizim çalismamizda literatürün aksine D vitamini ile hemogram parametreleri arasinda herhangi bir iliski tespit edilemedi. Bu sonuçlar D vitamininin hematopoietik sistem üzerindeki etkilerinin deneysel ve klinik olarak daha iyi arastirilmasi gerektigini düsündürmektedir.

References

KAYNAKLAR

1. Lips P. Vitamin D physiology. Prog Biophys Mol Biol 2006;92:4-8.

2. Bogunia-Kubik K, Middleton P, Norden J, et al. Association of vitamin D receptor polymorphisms with the outcome of allogeneic haematopoietic stem cell transplantation. Int J Immunogenet 2008;35:207-213.

3. Provvedini DM, Tsoukas CD, Deftos LJ, et al. 1,25-dihydroxyvitamin D3 receptors in human leukocytes. Science 1983;221:1181-1183.

4. Baeke F, Gysemans C, Korf H, et al. Vitamin D insufficiency: implications for the immune system. Pediatr Nephrol 2010;25:1597-1606.

5. Yilmaz M, Yilmaz N. D vitaminin beyindeki rolü ve iliskili nörolojik hastaliklar. J Clin Exp Invest 2013; 4:411-415.

6. Çidem M, Kara S, Sari H, et al. Yaygin kas-iskelet agrisi olan hastalarda D vitamini eksikligi prevalansi ve risk faktörleri. J Clin Exp Invest 2013; 4:488-491.

7. Köse N. Fibromiyalji hastalarinda kan vitamin D düzeyleri ve D vitamini tedavisinin etkinligi. Dicle Med J 2013; 40:583-588.

8. Wallis DE, Penckofer S, Sizemore GW. The "sunshine deficit" and cardiovascular disease. Circulation 2008;118:14761485.

9. Zittermann A, Schleithoff SS, Koerfer R. Putting cardiovascular disease and vitamin D insufficiency into perspective. Br J Nutr 2005;94:483-492.

10. Kidir V. D vitamininin kardiyovasküler ve metabolik etkileri. J Clin Exp Invest 2013; 4:398-404.

11. Martins D, Wolf M, Pan D, et al. Prevalence of cardiovascular risk factors and the serum levels of 25-hydroxyvitamin D in the United States: data from the Third National Health and Nutrition Examination Survey. Arch Intern Med 2007;167:1159-1165.

12. von Hurst PR, Stonehouse W, Coad J. Vitamin D supplementation reduces insulin resistance in South Asian women living in New Zealand who are insulin resistant and vitamin D deficient - a randomized, placebo-controlled trial. Br J Nutr 2010;103:549-555.

13. Bunce CM, Brown G, Hewison M. Vitamin D and hemato - poiesis. Trends Endocrinol Metab 1997;8:245-251.

14. Grande A, Montanari M, Tagliafico E, et al. Physiological levels of 1alpha, 25 dihydroxyvitamin D3 induce the monocytic commitment of CD34+ hematopoietic progenitors. J Leukoc Biol 2002;71:641-651.

15. Stach K, Kalsch AI, Nguyen XD, et al. 1alpha,25-dihydroxyvitamin D3 attenuates platelet activation and the expression of VCAM-1 and MT1-MMP in human endothelial cells. Cardiology. 2011;118:107-115.

16. Muller K, Diamant M, Bendtzen K. Inhibition of produc - tion and function of interleukin-6 by 1,25-dihydroxyvitamin D3. Immunol Lett 1991;28:115-120.

17. Cantorna MT, Woodward WD, Hayes CE. 1,25-dihydroxyvitamin D3 is a positive regulator for the two anti-encephalitogenic cytokines TGF-beta 1 and IL-4. J Immunol 1998;160:5314-5319.

18. Icardi A, Paoletti E, De Nicola L, et al. Renal anaemia and EPO hyporesponsiveness associated with vitamin D deficiency: the potential role of inflammation. Nephrol Dial Transplant 2013;28:1672-1679.

19. Luong QT, Koeffler HP. Vitamin D compounds in leukemia. J Steroid Biochem Mol Biol 2005;97:195-202.

20. O'Kelly J, Hisatake J, Hisatake Y, et al. Normal myelopoiesis but abnormal T lymphocyte responses in vitamin D receptor knockout mice. J Clin Invest 2002;109:1091-1099.

21. Yu S, Cantorna MT. Epigenetic reduction in invariant NKT cells following in utero vitamin D deficiency in mice. J Immunol 2011;186:1384-1390.

22. Yu S, Zhao J, Cantorna MT. Invariant NKT cell defects in vitamin D receptor knockout mice prevents experimental lung inflammation. J Immunol 2011;187:4907-4912.

23. Kebapcilar AG, Kulaksizoglu M, Ipekci SH, et al. Relationship between mean platelet volume and low-grade systemic coagulation with vitamin D deficiency in primary ovarian insufficiency. Arch Gynecol Obstet 2013;288:207-212.

24. Yildirim I, Hur E, Kokturk F. Inflammatory markers: Creactive protein, erythrocyte sedimentation rate, and leukocyte count in vitamin D deficient patients with and without chronic kidney disease. Int J Endocrinol 2013;2013:802165.

25. Bockow B, Kaplan TB. Refractory immune thrombocytopenia successfully treated with high-dose vitamin D supplementation and hydroxychloroquine: two case reports. J Med Case Rep 2013;7:91.

25. Norman AW. Minireview: vitamin D receptor: new assignments for an already busy receptor. Endocrinology 2006;147:5542-5548.

27. Patel NM, Gutierrez OM, Andress DL, et al. Vitamin D deficiency and anemia in early chronic kidney disease. Kidney Int 2010;77:715-720.

28. Shin JY, Shim JY. Low vitamin D levels increase anemia risk in Korean women. Clin Chim Acta 2013;421:177-180.

29. Goicoechea M, Vazquez MI, Ruiz MA, et al. Intravenous calcitriol improves anaemia and reduces the need for erythropoietin in haemodialysis patients. Nephron 1998;78:2327.

30. Carvalho C, Isakova T, Collerone G, et al. Hepcidin and disordered mineral metabolism in chronic kidney disease. Clin Nephrol 2011;76:90-98.

31. Toxqui L, Perez-Granados AM, Blanco-Rojo R, et al. Effects of an iron or iron and vitamin D-fortified flavored skim milk on iron metabolism: a randomized controlled double-blind trial in iron-deficient women. J Am Coll Nutr 2013;32:312-320.