Katılım Bankacılığında Hizmet Finansmanı Amacıyla Başvurulan Bir Yöntem Olarak İcâre Sözleşmesi ve İslam Hukuku Açısından Analizi

Abstract

Katılım bankaları gerek bireylerin gerek işletmelerin karşı karşıya kaldığı finansman ihtiyacına başta faiz olmak üzere İslam hukukunun yasakladığı olumsuz özelliklerden sakınarak cevap verme amacıyla tesis edilmiş yapılardır. Finansman yöntemlerini de bu hassasiyete cevap verebilecek şekilde yapılandırmış, bu sayede hem teori hem de uygulamada konvansiyonel bankacılıktan farklı birtakım yapı ve süreçleri benimsemiştir. Katılım bankalarının finansman yöntemlerinin temelinde İslam hukukunca meşru kabul edilen sözleşmeler bulunmaktadır. Finansmanın konusuna göre bu sözleşme bazen satım, bazen ortaklık, bazen de vekalet vb. şeklinde karşımıza çıkabilmektedir. Katılım bankalarının bireysel ve kurumsal müşterileri tarafından ihtiyaç duyulan hizmet alımlarının finansmanı amacıyla başvurulan sözleşmelerin başında ise icâre akdi gelmektedir. Ancak icârenin hem İslam hukukuna özgü kompleks yapısı hem de finansal bir ürün olarak tasarımındaki zorluklar bu ürün hakkında kapsamlı akademik çalışmaların yapılması ihtiyacını ortaya çıkarmıştır. Makalemizde katılım bankalarında hizmet finansmanı amacıyla başvurulan icâre sözleşmesi üzerinde durulmuş, konu hakkındaki klasik ve modern yaklaşımlar ana hatlarıyla belirtilmiş, hizmet finansmanında gözetilmesi gereken önemli hususlara değinilmiş ve Türkiye’deki hizmet finansmanı uygulamalarına yönelik tavsiyelerde bulunulmuştur.

Alternate abstract:

Participation banks are established structures aiming to respond to the financing needs of both individuals and businesses, avoiding negative features prohibited by Islamic law, primarily interest. They have structured their financing methods to meet this sensitivity, and as a result, have adopted different structures and processes in both theory and practice compared to conventional banking. At the core of the financing methods of participation banks lie contracts that are considered legitimate under Islamic law. Depending on the subject of financing, these contracts can sometimes appear in the form of sales, partnerships, agency agreements, and so on. At the forefront of the contracts applied for financing service purchases required by individual and corporate customers of participation banks is the lease/ijara contract. However, both the complex structure of lease specific to Islamic law and the challenges in its design as a financial product have necessitated comprehensive academic studies on this product. In this article, we have focused on the lease contract applied for service financing in participation banks, outlined the classic and modern approaches to the subject, touched upon important considerations in service financing, and provided recommendations for service financing practices in Turkey.