Content area
Full Text
Ófrjósemi hefur æ tíð fylgt mannkyninu en nýleg úrræ ði eins og tæ knifrjóvgun veita manneskjum sem þrá barn nýja von. Tíðni ófrjósemi í heiminum er talin vera á bilinu 3-16% og þar af nýta um 56% sér tæ knifrjóvgun (Boivin, Bunting, Collins og Nygren, 2007). Hérlendis eru rúmlega 3% barna getin á þennan hátt (Ragnheiður I. Bjarnadóttir, Guðrún Garðarsdóttir, Alexander K. Smárason og Gestur I. Pálsson, 2011). Astæ ður ófrjósemi hafa aðallega tengst líffræ ðilegum þáttum svo sem meðfæ ddum göllum, lífsháttum fólks og sjúkdómum, enda flokkar Alþjóðaheilbrigðismálastofnunin ófrjósemi sem sjúkdóm. Einstæ ðar konur og samkynhneigð pör eiga í mörgum löndum rétt á tæ knifrjóvgun og þannig hefur orðið til nýtt hugtak, félagsleg ófrjósemi, þar sem félagslegar aðstæ ður hamla getnaði frekar en lífræ ðilegir þæ ttir. A íslandi öðluðust samkynhneigðar konur rétt til að nýta sér tæ knifrjóvgun árið 2006 og árið 2008 fengu einstæ ðar konur sama rétt (Lög um tæ knifrjóvgun nr. 55/1996). Samkynhneigðir karlmenn geta hins vegar ekki nýtt sér tæ knifrjóvgunarþjónustu þar sem staðgöngumæ ðrun er ekki leyfð hér á landi.
Fyrir aðila sem þurfa aðstoð við að eignast barn þá er leiðin að markmiðinu mörkuð mörgum erfiðum ákvörðunum. Þetta er ferð út í óvissuna þar sem endastöðin gæ ti jafnvel verið sami staður og lagt var upp frá. Fólk stendur frammi fyrir þremur valkostum, að lifa barnlaust, að fara í tæ knifrjóvgunarmeðferð en þar eru 32% líkur á þungun að meðaltali (IVF, ICSI)1, og loks að æ ttleiða.
Fjölmargar rannsóknir tengjast ófrjósemi og tæ knifrjóvgunarmeðferð, en sjónarhornið hefur aðallega verið læ knisfræ ði- og sálfræ ðilegt (Matthiesen o.fl., 2012; Schmidt, 2006). Þetta hefur verið gagnrýnt því að einnig þarf að taka mið af hinum félagslega þæ tti ófrjóseminnar (Greil, Slauson-Blevins og McQuillan, 2010). Einstaklingurinn er aldrei eyland heldur tengist hann öðrum félagsheildum á ýmsan hátt, sem hluti af pari, upprunafjölskyldu, vinum og samfélagi, og þessar félagsheildir hafa áhrif á einstaklinginn á einn eða annan hátt.
í þessari grein er lögð áhersla á gagnkynhneigð pör líkt og í flestum eldri rannsóknum enda er stutt síðan samkynhneigð pör og einstæ ðar konur gátu nýtt sér þessa tæ kni. Rannsóknir á sjálfu ákvörðunartökuferlinu í tengslum við tæ knifrjóvganir hefur fengið litla athygli. Zeiler (2007) hefur fjallað um það vandamál þegar par...