Özel Gereksinimli Çocuk Ebeveynlerinin Açık Hava Oyun Parklarına İlişkin Görüşleri

Abstract

Özel gereksinimli çocuklar, d;ş mekânda oyun, aç;k hava oyun parklar;, ebeveyn görüşleri, evrensel tasar;m. Abstract The aim of this qualitative research is to examine the opinions of parents who have children with special needs about outdoor playgrounds. A total of 12 parents with children between 0-6 years of age attending special education centres in Denizli were included in the study. Parents had negative opinions and expectations about physical and social environment. Keywords: Children with special needs, outdoor play, outdoor playgrounds, parental views, universal design.

Headnote

Öz

Bu araşt;rman;n amac;, okul öncesi eǧitime devam eden özel gereksinimli (ÖG) çocuk ebeveynlerinin aç;k hava oyun parklar;na ilişkin görüşlerinin incelenmesidir. Nitel desende gerçekleştirilen araşt;rmaya Denizli ilindeki özel eǧitim kuramlar;na devam eden 0-6 yaş çocuǧu olan toplam 12 ebeveyn kat;lm;şt;r. Veriler içerik analizi yöntemiyle analiz edilmiştir. Araşt;rmada elde edilen bulgulara göre, ebeveynlerin aç;k hava oyun parklar; ile ilgili görüşleri olumlu görüşler, olumsuz görüşler, kayg;lar, beklentiler olmak üzere dört ana kategoride toplanm;şt;r. Ebeveynlerin aç;k hava oyun parklar; ile ilgili olumlu görüşlerinin ÖG çocuǧunun parkta sergilediǧi duygu ve davran;şlar ile ilişkili olduǧu belirlenmiştir. Ayr;ca, ebeveynlerin fiziksel çevre ve sosyal çevreye ilişkin olumsuz görüşleri ve beklentileri olduǧu saptanm;şt;r. Araşt;rman;n bulgular; ilgili alanyaz;n ;ş;ǧ;nda tart;ş;larak uygulay;c;lar ve araşt;rmac;lara yönelik birtak;m önerilerde

bulunulmuştur. Anahtar sözcükler: Özel gereksinimli çocuklar, d;ş mekânda oyun, aç;k hava oyun parklar;, ebeveyn görüşleri, evrensel tasar;m.

Abstract

The aim of this qualitative research is to examine the opinions of parents who have children with special needs about outdoor playgrounds. A total of 12 parents with children between 0-6 years of age attending special education centres in Denizli were included in the study. The data were analyzed through content analysis. The opinions of parents about outdoor playgrounds were gathered in four main categories as positive and negative opinions, concerns, expectations. Parents had negative opinions and expectations about physical and social environment. In addition, the positive opinions of the parents were related to the emotions and behaviors of the children in the park. The findings of the research were discussed in the light of the related literature. Some suggestions were made for practitioners and researchers.

Keywords: Children with special needs, outdoor play, outdoor playgrounds, parental views, universal design.

Oyun, çocuklar;n hayat;n;n temellerinin at;lmas;nda önemli role sahip evrensel bir kavramd;r ve çocuk gelişiminin önemli bir parças;d;r (Fromberg & Bergen, 2006; Mayall, 2002). İnsan yaşam;na mutluluk ve keyif veren bireysel bir gereksinimdir. Ayr;ca çocuǧun davran;şlar;n; şekillendiren doǧal bir öǧrenme, gelişme ve zaman geçirme arac;d;r (Singer, Golinkoff, & Hirsh-Pasek, 2006; Smith & Pellegrini, 2013). Erken çocukluǧa ad;m at;lan zamanlarda oyun; çocuklar; eǧiten, onlara deneyim kazand;ran, çocuklar;n sahip olduǧu becerileri ve yetkinlikleri geliştiren ve hayal gücünü genişleten, çocuǧun kimliǧinin oluşmas;na katk;da bulunan önemli bir süreçtir. Çocuklar düşünmeyi, sosyalleşmeyi, problem çözmeyi, olgunlaşmay;, eǧlenmeyi, aileleri ve akranlar; ile etkileşim kurmay; oyunla öǧrenirler (Anderson-McNamee & Bailey, 2010; Wolfgang, 2004).

Çocuklar;n oyun ortamlar;na dâhil olamamalar; ve oyun yaşamlar;n;n sadece kapal; alanlarla s;n;rland;r;lmas; çocuklar;n fiziksel, sosyal, duygusal gelişimlerini olumsuz yönde etkileyebilmektedir. Örneǧin; Louv (2010) zaman;n;n çoǧunu iç mekânda geçiren çocuklar;n özgürce oyun oynamalar;na ve kendi çevrelerini keşfetmelerine yönelik yeterince deneyim elde edememelerinden dolay; gelişimin gerilemesi, obezitenin, uyumsuz davran;şlar;n ve depresyonun artmas; gibi olumsuz sonuçlarla karş; karş;ya kald;klar;n; vurgulam;şt;r. Bu nedenle, aç;k havada oynanan oyunlar, çocuklar;n tüm gelişim alanlar;n; desteklemede önem kazanmaktad;r (Bento & Dias, 2017; Frost & Sutterby, 2017; Moore, 2015). Aç;k hava oyun parklar;, çocuklar;n eǧlence faaliyetlerine kat;l;mlar;n; gerçekleştirdikleri mekânlard;r (Poppe, Delden, Moreno, & Reidsma, 2014). D;ş mekâna ç;kan çocuk, çevreyi oyun oynayarak keşfetmekte ve böylece çevresindeki her mekân çocuǧa kendisini geliştirme f;rsat; vermektedir. Bu mekânlardaki uyar;c;lar;n zenginliǧi çocuǧa merak duygusu vermekte ve çocuk bu merak duygusuyla çevresini keşfetmeye başlamaktad;r.

Aç;k hava oyun parklar;n;n çocuklar;n gelişimlerini desteklemede önem kazanmas;yla birlikte, alan yaz;nda bu alanlar;n özelliklerinin de ortaya konulduǧu dikkat çekmektedir (ör. Bohn-Goldbaum vd., 2013; Bruno, 2016; Czakczynska-Podolska, 2014; Fjortoft, 2001; Jansson, 2009; Perry vd., 2018; Poppe vd., 2014; Yantzi, Young, & Mckeever, 2010). Bu kapsamda çocuk oyun alanlar;n;n; çocuǧun beklenti ve ihtiyaçlar; temelinde, mekân seçimi, zemin için kaplamalar, erişilebilirlik, güvenlik planlamalar; ve tasar;m ilkeleri göz önünde bulundurularak tasarlanmas; gerektiǧi ifade edilmektedir (Uluǧ, 2007; Y;lmaz & Bulut, 2002). Daha aç;k bir ifadeyle; aç;k hava oyun parklar;ndan yaş, cinsiyet, etnik köken, maddi durum, fiziksel ve zihinsel yeterlilik ayr;m; yap;lmaks;z;n her bir bireyin eşit ve özgür bir şekilde faydalanabilmesi için bu alanlar;n tüm bireylerin, özellikle de çocuklar;n ihtiyaçlar;, yeterlilikleri ve beklentilerine göre tasarlanmas; gerekmektedir. Tasarlanan mekânlar, her yaştan ve yeterlilikten çocuǧun bir araya gelmesine, özel gereksinimli (ÖG) çocuklar;n diǧer çocuklar ile kaynaşmas;na, topluma kat;l;m;na yard;mc; olmal;d;r (Günay, 2016). Bu özellikleri taş;yan tasar;mlar alanyaz;nda "evrensel tasar;m" olarak adland;r;lmaktad;r.

Evrensel tasar;m, özelleştirilmiş bir tasar;m veya uyarlamaya gerek duyulmaks;z;n tüm bireyler taraf;ndan kullan;labilecek ürün veya ortamlara ilişkin tasar;m anlay;ş; olarak tan;mlanmaktad;r (Mace, 1988; akt., Sweeney & Zellner, 2008). Bu kavram, farkl; tür ve düzeydeki özel gereksinimli bireylerin hizmetlere ve mekânlara kolay erişimini saǧlamaya ilişkin mimari bir yaklaş;m olarak ortaya ç;km;şt;r. Bu yaklaş;mla tasarlanan ürünlerin herkes taraf;ndan kullan;lmas;n; saǧlamak amaçlanm;şt;r (Brown & Vargo, 1993; akt., Sweeney & Zellner, 2008). Buna ek olarak Center for Universal Design [Evrensel Tasar;m Merkezi] (1997), evrensel tasar;m oyun alanlar;n;, tüm çocuklar;n fiziksel, sosyal ve gelişimsel olarak faydalanabildikleri alanlar olarak tan;mlam;şt;r. Benzer şekilde Günay (2016), evrensel tasar;m oyun alanlar;n;n farkl; yetersizlik gruplar;ndaki (otizm, zihinsel yetersizlik, işitme yetersizliǧi, seberal palsi, spina bifida ve diǧer özel gereksinim durumlar;) tüm bireylerin ihtiyaçlar;n; karş;larken ayn; zamanda normal gelişen bireylerin de ihtiyaçlar;n; giderdiǧini belirterek, sadece ÖG çocuklar için deǧil her yaştan ve her yetenekten bireyi kapsad;ǧ;n; vurgulam;şt;r. Alanyaz;nda evrensel tasar;m (universal design) teriminin yan; s;ra, kapsay;c; tasar;m (inclusive design), yaşam boyu tasar;m (lifespan design), herkes için tasar;m (design for all) gibi kavramlar da kullan;lmaktad;r (Persson, Åhman, Yngling, & Gulliksen, 2015; Tandoǧan, 2017).

Aç;k hava oyun parklar;n;n evrensel tasar;m ilkelerine göre düzenlenmesi farkl; yaş gruplar;ndan, sosyal ve kültürel yap;lardan gelen bireylerin gereksinimlerinin kolay şekilde karş;lanmas;n; saǧlamaktad;r (Bayraktaroǧlu & Büke, 2015). Allen ve Schwartz (1996), oyun alanlar;n;n ÖG çocuklar için de düzenlenmesinin topluma, "bütün çocuklar birlikte oynayabilir ve eǧlenebilir" mesaj;n; verdiǧine dikkati çekmektedir. Evrensel tasar;ma uygun oyun ortamlar;n;n tasarlanmas;, çocuklar;n yetişkin müdahalesi olmaks;z;n farkl; yaş gruplar;ndaki çocuklarla rahat ve özgür bir şekilde oyun oynamas;na ve böylece tüm çocuklar;n oyun faaliyetlerine kat;labilmesine f;rsat yaratmaktad;r.

Brodin ve Lindstrand'a (2006) göre, aç;k hava oyun parklar;n;n kapsay;c; olmas; ve tüm çocuklar; kapsayabilmesi için üç ölçütü taş;mas; gerekmektedir: Erişim, faaliyet ve çeşitlilik. Aç;k hava oyun park; erişilebilir olmal;d;r ve ÖG çocuklar;n s;n;rl; fiziksel yeterlikleri göz önünde bulundurularak bu çocuklar;n ihtiyaçlar;na yan;t verebilmelidir. Aç;k hava oyun park;nda kap;, tekerlekli sandalye geçişine olanak saǧlayacak genişliǧe sahip olmal;d;r. ÖG bireyler için rampalar bulunmal; ve fiziksel olarak erişilebilir hale gelmelidir. Böylece bu bireylerin topluma kat;l;mlar; saǧlanmal;d;r. Faaliyet, çocuǧun akranlar;yla etkileşim kurabilmesi için oyun etkinliklerine kat;labilmesini destekleyen fiziksel özellikleri ifade etmektedir. Üçüncü özellik olan çeşitlilik ise çocuklar;n farkl; araç ve gereçleri seçebilmesine olanak tan;makt;r.

Yurt d;ş;nda yap;lan çal;şmalara bak;ld;ǧ;nda evrensel tasar;m konusunda Amerika Birleşik Devletleri (ABD), Kanada, Avrupa, Avustralya, Singapur'da tasar;m rehberinin haz;rland;ǧ; görülmektedir. Örneǧin; Dunn ve Moore (2005), erişilebilir oyun parklar; için bir tasar;m rehberi haz;rlam;şt;r. Bunun yan; s;ra Toronto şehrinin daha ulaş;labilir ve erişilebilir bir hale gelmesi bak;m;ndan, ÖG çocuklar için oyun gruplar;n;n tasarlanmas;na yönelik bir rehber haz;rlanm;şt;r (Toronto Chief Administrator's Office, 2017). Bu rehberde oyun alan;na erişilebilir rotan;n özellikleri, asgari 1500 mm'lik ve en çok 1:20 eǧimli aç;k genişlik mesafesine sahip, tekerlekli sandalyeler veya hareketlilik cihazlar; kullananlar da dâhil olmak üzere ÖG bireylerin erişimini saǧlamak için özel olarak tasarlanm;ş bir yol olarak tan;mlan;r. Rehbere göre erişilebilir yüzey ise hareketlilik yard;mc;lar; veya tekerlekli sandalye kullanan bireyler taraf;ndan erişilebilecek kadar saǧlam ve kaymaya dayan;kl; olmal;d;r. Buz veya su birikmesi tehlikelerini önlemek için yüzeyin h;zla drenaj yapabilmesi gerekir. Bir başka örnek olarak, ABD Tüketici Ürünleri Güvenlik Komisyonu (Consumer Product Safety Commission-CPSC) taraf;ndan haz;rlanan "Kamuya Aç;k Oyun Alanlar; Güvenlik El Kitab;" başl;kl; dokümanda kamusal mekânlardaki çocuk oyun alanlar;na yönelik standartlar belirlenmiştir. Bunlar; çocuk oyun alan; yer seçimi, çocuk oyun alan; tasar;m;, s;n;r elemanlar;, yüzey malzemesi, oyun elemanlar;n;n konumu, oyun elemanlar;nda malzeme seçimi, oyun elemanlar;n;n minimum kullan;m alan;, oyun elemanlar;n;n yol açacaǧ; tehlikeler ve bunlar; önlemek için önerilere yönelik standartlard;r (CPSC, 2010; akt., Ayan & Ulaş, 2015). Türkiye'de ise Avrupa Birliǧi Standartlar; kapsam;nda, oyun parklar;ndaki donan;mlara ilişkin güvenlik ve tedbir yönergelerini düzenleyen iki adet temel standart belirlenmiştir: EN 1176, Oyun Park; Ekipmanlar; için ve EN 1177 de oyun ekipmanlar;n;n üzerine kurulduǧu zemin içindir. EN 1176 toplam sekiz ana maddeden oluşmaktad;r: (1) Genel güvenlik kurallar; ve test metotlar;; (2) sal;ncaklar için genişletilmiş güvenlik kurallar; ve test metotlar;; (3) kayd;raklar için güvelik kurallar; ve test metotlar;; (4) halatl; teleferik kayd;raklar için güvelik kurallar; ve test metotlar;; (5) dönence, atl;kar;nca gibi kendi ekseni etraf;nda dönen ekipmanlar için güvelik kurallar; ve test metotlar;; (6) yayl; oyuncaklar;, z;pz;p gibi sallanma ekipmanlar; için güvelik kurallar; ve test metotlar;; (7) kurulum, denetim ve bak;m talimatlar; ve (8) halat ve ipli t;rmanma ekipmanlar;na ilişkin güvenlik kurallar; ve test metotlar; içermektedir (Ayan & Ulaş, 2015). EN 1177 ise yüzeylerde darbeyi azaltma için bir test yöntemini içermektedir (Ball, Gill, & Spiegal, 2012).

Bunun yan; s;ra, Türkiye'de mevcut aç;k hava oyun parklar;n;n fiziksel aç;dan ÖG çocuklar için uygunluǧunu deǧerlendiren pek çok araşt;rmaya rastlan;lmaktad;r (Bayraktaroǧlu & Büke, 2015; Duman & Koçak, 2013; Günay, 2016; Pola, 2015; Pouya, Bayramoǧlu, & Demirel, 2017; Şen & Öksüz, 2016; Uslu & Shaukauri, 2012; Uslu, Şahin-Körkmeçli, & Güneş 2016; Y;lmaz & Bulut, 2002; Yüce-Eşkil, 2011). Bu çal;şmalarda aç;k hava oyun parklar;ndaki ekipman ve araçlar;n yeterli say;da ve nitelikte olmad;ǧ;, güvenlik aç;s;ndan çoǧu oyun park;n;n standartlar; karş;lamada yetersiz olduǧu ve parklar;n boyutlar;n;n da küçük olduǧu ortaya konulmuştur. Ayr;ca aç;k hava oyun parklar;n;n ÖG çocuk ve diǧer bireylerin gereksinimlerini karş;layacak biçimde tasarlanmam;ş ve düzenlenmemiş olduǧu saptanm;şt;r. Örneǧin; Şen ve Öksüz (2016) taraf;ndan Ankara'da engelsiz parklar kapsam;nda yap;lan parklar;n ÖG çocuklara uygun olup olmad;ǧ;n; deǧerlendirmek amac;yla bir çal;şma yap;lm;şt;r. Araşt;rmaya 0-15 yaşlar; aras;nda ÖG toplam 25 çocuk ve ebeveyni kat;lm;şt;r. Kişi-Çevre-Aktivite Modeli çerçevesinde çocuklar;n ve ebeveynlerin memnuniyeti, oyun alan; ve oyun gruplar;nda çocuǧun nas;l oynad;ǧ; yar; yap;land;r;lm;ş deǧerlendirme formu, nitel ve nicel gözlemler ile deǧerlendirilmiştir. Araşt;rmadan elde edilen verilerde, kat;l;mc;lar;n çoǧunun oyun gruplar;ndan memnun olma düzeylerinin çok düşük olduǧu belirlenmiştir. Parklar;n görme yetersizliǧine sahip çocuklar için uygun olmad;ǧ; görülmüştür. Fiziksel yetersizliǧi olan çocuklar için ise parklar;n kendi baş;na oyun oynamaya olanak saǧlamad;ǧ;, oyun araçlar;n;n baǧ;ms;z hareket etmeye uygun olmad;ǧ;, ailelerin oyun gruplar;n;n güvenliǧi konusunda endişelerinin bulunduǧu saptanm;şt;r. Çocuklar;n gelişimsel ihtiyaçlar;n; karş;layacak oyun grubu çeşitliliǧinin olmad;ǧ; da dikkate deǧer bir diǧer bulgudur. Belli bir standart olmay;ş;, gerekli bak;m ve onar;m çal;şmalar;n;n yetersizliǧi, evrensel tasar;m ilkelerinin göz ard; edilmesi ve tasar;m uzmanlar;n;n bilinçsiz tutum göstermesinin ÖG çocuklar;n Ankara'daki aç;k hava oyun parklar;ndan yararlanmalar;nda problem oluşturduǧu belirtilmiştir.

Ankara ilinde yap;lan bir başka araşt;rmada (Pouya vd., 2017), ÖG çocuklar;n oyun alanlar;n; iyileştirme olanaklar; kapsam;nda bir okulun bahçesinin kullan;m durumlar; incelenmiştir. Çal;şmada öǧrenci, okul yönetimi, öǧretmenler ve velilerden anket ve görüşme yoluyla veriler elde edilmiştir. Araşt;rma sonunda, çocuklar;n okul bahçesinde oyun oynama gereksinimlerini karş;layacak düzeyde oyun elemanlar;n;n bulunmad;ǧ; sonucuna var;lm;şt;r. Ayr;ca ebeveynlerin çocuklar;n özel gereksinimlerinden kaynakl; olarak, çevrelerindeki aç;k hava oyun parklar;na ulaş;mda zorluk yaşad;klar; ve bu parklar; ÖG çocuklar;n kullan;m; için yetersiz bulduklar; belirlenmiştir. Pola (2015) ise çocuk oyun alanlar;n;n kapsay;c;l;ǧ;n;n önemini sorgulamak için İstanbul'da başka bir çal;şma yapm;şt;r. Araşt;rma iki aşamada gerçekleştirilmiş olup birinci aşamada İstanbul'da kapsay;c; oyun alan; amac;yla tasarlanan çocuk oyun alanlar; evrensel tasar;m ilkeleri doǧrultusunda deǧerlendirilmiştir. İkinci aşamada ise İstanbul'da yaşayan bedensel yetersizliǧe sahip çocuklar;n kapsay;c; çocuk oyun alanlar; ile ilgili görüşlerini deǧerlendirmek amac;yla 7-17 yaş aral;ǧ;ndaki çocuklara, ailelerine ve eǧitmenlere çocuk oyun alanlar; hakk;nda ne düşündükleri anket yoluyla sorulmuştur. Araşt;rman;n sonucunda özel gereksinimli çocuklar;n çevrelerinde yer alan aç;k hava oyun parklar;na erişemedikleri ve bu nedenle daha çok kendi evlerinde oyun oynamak zorunda kald;klar; belirlenmiştir.

Günümüzde farkl; türde yetersizliǧe sahip çocuklar;n oyun ihtiyaçlar;n; karş;layacak özellikte aç;k hava oyun parklar; tasarlamak bu çocuklar için daha güvenilir, saǧl;kl; ve gelişime yard;mc; ortamlar saǧlamak ve onlar;n topluma daha fazla kat;lmalar; ve uyum saǧlamalar; aç;s;ndan büyük önem taş;maktad;r. Alanyaz;n incelendiǧinde, ÖG çocuǧu olan ebeveynlerin aç;k hava oyun parklar;na ilişkin görüşleriyle ilgili s;n;rl; say;da çal;şmaya rastlanm;ş; çal;şmalarda daha büyük yaş grubundaki çocuklar ve ebeveynleri ile çal;ş;ld;ǧ; görülmüştür (Örneǧin, Pola, 2015; Pouya, Demirel, & Pouya, 2018). Ayr;ca çal;şmalarda genel olarak bedensel yetersizliǧi olan çocuklar ve onlar;n ebeveynleri ile çal;ş;ld;ǧ; dikkat çekmiştir (Bekçi, 2012; Pola, 2015; Pouya vd., 2017; Yantzi vd., 2010; Y;lmaz & Bulut, 2002). Bu araşt;rmada ise farkl; yetersizlik gruplar;ndan çocuklar;n ebeveynlerine yer verilmiştir.

Ebeveynlerin çocuk oyun alanlar;yla ilgili görüşlerinin önemli olduǧu alanyaz;nda da vurgulanm;şt;r. Örnek olarak, Olds (2001) oyun alanlar;n;n tasarlanmas;nda eǧitimciler, çocuklar, yerel yönetimler, mimarlar ve ebeveynler gibi pek çok kat;l;mc;n;n işbirliǧi halinde olmas; gerektiǧini savunmuştur. Veitch, Bagley, Ball ve Salmon (2006) yapt;klar; araşt;rmada 6-8 yaş aras;ndaki çocuklar;n aç;k havada ebeveyn gözetimi olmadan oynamad;klar; belirlenmiştir. Shi'nin (2017) çal;şmas;nda da 6 yaş alt;ndaki çocuklar;, aç;k hava oyun park;na ebeveynlerinin ya da büyük anne ve büyük baba gibi aile büyüklerinin götürdüǧü saptanm;şt;r. Benzer şekilde, Skar (2002) taraf;ndan gerçekleştirilen araşt;rmada da özel gereksinimi olan çocuklar;n oyun alanlar;nda onlara eşlik eden bak;c; veya ebeveyn ile oynad;klar; saptanm;şt;r. Türkiye'de yap;lan pek çok araşt;rmada da (ör. Cevher-Kalburan, 2014b; Deretarla-Gül, 2012; Ulutaş & Şimşek, 2014), çocuklar; parka annelerinin götürdüǧü belirlenmiştir. Buradan hareketle, ebeveynlerin çocuklar;n; oyun alanlar;na götürme ve onlara eşlik etme sorumluluǧunu üstlenmesi ve oyun alanlar;n;n tasarlanma sürecinde paydaş rolüne sahip olmas;ndan dolay;, ebeveynlerin aç;k hava oyun parklar;na ilişkin görüşlerinin önemli olduǧu düşünülmektedir. Bu baǧlamda, ebeveynlerin, ÖG çocuklar;n;n aç;k hava oyun parklar;ndan yararlanabilme durumlar;n;n, bu oyun parklar;na ilişkin beklentilerinin, kayg;lar;n;n ve aç;k hava oyun parklar;n;n ÖG çocuklara uygun olup olmad;ǧ; ile ilgili görüşlerinin belirlenmesinin, aç;k hava oyun parklar;n;n planlanmas; ve tasarlanmas; konusunda yap;lacak bilimsel ve uygulamal; çal;şmalara ;ş;k tutacaǧ; düşünülmektedir.

Yöntem

Bu çal;şmada nitel araşt;rma yöntemi kullan;lm;şt;r. Araşt;rma deseni fenomenolojidir. Fenomenoloji deseninin kullan;ld;ǧ; araşt;rmalarda araşt;rmac;, fark;nda olduǧu fakat derinlemesine ve bir anlay;şa sahip olmad;ǧ; olgulara odaklanmaktad;r. Fenomenoloji araşt;rmalar;nda veri kaynaǧ;, odaklan;lan olguyu yaşayan ve bu olguyu d;şa vurabilecek bireyler ya da gruplardan oluşmaktad;r (Y;ld;r;m & Şimşek, 2016). Bu çal;şmada aç;k hava oyun parklar;na ilişkin ÖG çocuk ebeveynlerinin görüşleri araşt;r;ld;ǧ; ve oyun alanlar; ilgili deneyimleri ve duygular; incelendiǧi için fenomenoloji deseni kullan;lm;şt;r (Graue & Walsh, 1998; Greig, Taylor, & MacKay, 2007). Benzer şekilde, ebeveynler ile gerçekleştirilen yar; yap;land;r;lm;ş görüşme, araşt;rmac;lara bir fenomen olarak aç;k hava oyun park; alg;lar; ve deneyimleri hakk;nda derinlemesine bilgi verdiǧi ve ayr;ca kat;l;mc;lar;n cevaplar;n; ek ve aç;klay;c; sorularla takip etme f;rsat; verdiǧi için tercih edilmiştir (Van Manen, 1997).

Çal;şma Grubu

Araşt;rma 2018-2019 eǧitim-öǧretim y;l;nda Denizli ilinde gerçekleştirilmiştir. Yüksek lisans tez çal;şmas; kapsam;nda, özel ve resmi özel eǧitim kuramlar;nda eǧitim gören ÖG çocuǧun ebeveynine (n = 157) "Aç;k Hava Oyun Parklar;na İlişkin Görüşlerini Belirleme Formu" uygulanm;şt;r. Yap;lan bu araşt;rmada, araşt;rmaya h;z ve pratiklik kazand;rmak amac;yla (Y;ld;r;m & Şimşek, 2016), kolay ulaş;labilir örneklem seçme yönteminden yararlan;lm;şt;r. Çal;şma grubunda yer alan kuramlarda görev yapan öǧretmenler ve idareciler arac;l;ǧ;yla toplam 800 ebeveyne "Kişisel Bilgi Formu" ve "ÖG Çocuǧu Olan Ebeveynlerin Aç;k Hava Oyun Parklar;na İlişkin Görüşlerini Belirleme Formu" gönderilmiş ve 157 ebeveyn (%12.56) anketi yan;tlam;şt;r. Söz konusu araşt;rmaya kat;lan ÖG çocuǧu olan ebeveynlerin %81.5'ini anneler oluştururken, %12.7'sini babalar ve %9'unu diǧer yak;nlar (büyükanne, bak;c;) oluşturmaktad;r. Araşt;rmaya kat;lan ÖG çocuǧu olan ebeveynlerin %39.5'inin okur-yazar veya ilkokul mezunu, %26.7'sinin ortaokul mezunu, %20.4'ünün ortaöǧretim, %5.8'inin önlisans ve %7.6's;n;n lisans ve lisansüstü mezunu olduǧu görülmüştür. Ebeveynlerin %49.7'sinin 27-34 yaş aras;, %37.6's;n;n 35-42 yaş aras;, %12.7'sinin 43 yaş ve üzeri olduǧu belirlenmiştir. Ebeveynlerin %75.8'inin herhangi bir işte çal;şmad;ǧ;, %9.6's;n;n işçi olarak çal;şt;ǧ;, %9.6's;n;n kamu kurumunda çal;şt;ǧ; ve %5.1'inin serbest meslek sahibi olduǧu saptanm;şt;r. ÖG çocuklar;n ise, %38.9'unun k;z, %61.1'inin oǧlan olduǧu görülmüştür. Çocuklar;n yaşlar;n;n %7'sinin 0-18 ay aras;nda olduǧu, %15.3'ünün 19-36 ay aras; olduǧu, %35.7'sinin 37-54 ay aras; olduǧu ve %42'sinin 55 ay ve üzeri olduǧu saptanm;şt;r (Y;lmaz, 2019).

Söz konusu araşt;rmada "Aç;k Hava Oyun Parklar;na İlişkin Görüşlerini Belirleme Formu"na detayl; görüşme için iletişim numaras;n; yazan ebeveynler aras;ndan farkl; yetersizlik türleri dikkate al;narak 12 kat;l;mc; (tamam; anne) belirlenerek yar; yap;land;r;lm;ş görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Kat;l;mc; annelere ve ÖG çocuklar;na ilişkin demografik özellikler Tablo 1'de sunulmuştur.

Veri Toplama Arac; ve Süreci

Yan-yap;land;nlm;ş görüşme tekniǧinin araşt;rmac;ya sunduǧu en önemli kolayl;k, görüşmenin önceden haz;rlanm;ş görüşme format;na baǧl; olarak sürdürülmesi nedeniyle daha sistematik ve karş;laşt;r;labilir bilgi sunmas;d;r (Grbich, 2013; Y;ld;r;m & Şimşek, 2016). Bu araşt;rmada verilerin toplanmas; sürecinde, sunduǧu bu avantaj nedeniyle yar;-yap;land;r;lm;ş görüşmelerle veriler toplanm;şt;r. Yar;-yap;land;r;lm;ş görüşme formu oluşturulurken alanyaz;n taranarak aç;k uçlu soru havuzu oluşturulmuştur. Haz;rlanan yar;-yap;land;r;lm;ş görüşme sorular;, içerik ve görünüş geçerliǧi aç;s;ndan deǧerlendirilmek üzere iki alan uzman;n;n (özel eǧitim ve okul öncesi eǧitim alanlar;nda görev yapan akademisyenlerin) görüşüne sunulmuştur. Uzmanlardan al;nan dönütler ;ş;ǧ;nda düzenlemeler, deǧişiklikler yap;lm;ş ve formun son hali oluşturulmuştur. Sorular;n kat;l;mc;lar taraf;ndan kolayca anlaş;labilmesi için mümkün olduǧunca anlaş;l;r ve net bir şekilde ifade edilmesine özen gösterilmiştir. Sorular;n anlaş;l;rl;ǧ;, kat;l;mc;lar d;ş;ndaki üç ebeveyn ile pilot çal;şma yap;larak deǧerlendirilmiş ve yar;-yap;land;r;lm;ş görüşme formuna son hali verilmiştir.

Görüşmelerde her bir ebeveyn ile birebir olarak görüşülmüştür. Öncelikle ebeveynler görüşme süreci hakk;nda bilgilendirilmiş, görüşmenin ses kayd; için izin al;nm;şt;r. Görüşmelerin tamam; özel eǧitim kurumlar;n;n boş s;n;flar;nda ya da veli görüşme odalar;nda gerçekleştirilmiştir. Görüşme sürecinde araşt;rmac; yönlendirici sorular sormaktan kaç;nm;şt;r. Görüşmeye başlarken araşt;rmac; kendini tan;tm;ş, araşt;rman;n amac;n; anlatm;ş, kat;l;mc; bilgilerinin ve yap;lacak görüşmenin gizli kalacaǧ;n; taahhüt etmiştir. Görüşmelerin her biri yaklaş;k 30 dakika sürmüştür. Araşt;rma etiǧi göz önünde bulundurularak, görüşme yap;lan ebeveynlerin isimlerini gizlemek amac;yla s;ras;yla K. 1 'den K. 12'ye kadar kodlar verilmiştir.

Verilerin Analizi

Araşt;rmada elde edilen ses kay;tlar;, bilgisayar ortam;na aktar;ld;ktan sonra içerik analizi yöntemiyle analiz edilmiştir. İçerik analizi ile toplanan verileri aç;klayabilecek kavramlara ve ilişkilere ulaşmak amaçlanmaktad;r. İçerik analizinde temel olarak yap;lan işlem, birbirine benzeyen verileri belirli kavramlar ve temalar çerçevesinde bir araya getirmek ve bunlar; okuyucunun anlayabileceǧi bir biçimde düzenleyerek yorumlamakt;r (Grbich, 2013; Y;ld;r;m & Şimşek, 2016). Çal;şma kapsam;nda elde edilen veriler, öncelikle araşt;rmac;lar taraf;ndan ayr; ayr; analiz edilmiştir. Daha sonra araşt;rmac;lar bir araya gelmiş ve yap;lan analizler karş;laşt;r;lm;ş, karş;l;kl; görüşme sonucunda gerekli düzenlemeler yap;larak bulgulara son hali verilmiştir.

Araşt;rmada, ÖG çocuǧa sahip ebeveynlerin aç;k hava oyun parklar;na ilişkin görüşlerini almak üzere gerçekleştirilen yar;-yap;land;r;lm;ş görüşmelerden elde edilen verilerin içerik analizi ile incelenmesi sonucunda dört ana tema ortaya ç;km;şt;r: 1) olumlu görüşler, 2) kayg;lar, 3) beklentiler ve 4) olumsuz görüşler.

Olumlu Görüşler

Ebeveynlerin aç;k hava oyun parklar;na yönelik olumlu görüşleri; çocuklar;n;n mutlu olmas;, kendilerini özgür hissetmeleri, enerjilerini atmalar;n; saǧlamalar; şeklindedir. Çocuklar;n;n mutlu hissetmeleri, karş;l;kl; olarak ebeveynlerin de kendilerini mutlu hissetmelerine yol açmaktad;r. ÖG çocuǧunun aç;k hava oyun parklar;nda hoşland;ǧ; alan ve oyunlar hakk;nda olumlu düşüncesini dile getiren bir ebeveyn şunlar; ifade etmiştir:

K.5. "Çocuǧum parkta daha çok t;rmanmak ve kaymaktan hoşlan;yor... Çocuǧum parkta kendini mutlu hissediyor, hani daha aktif oluyor, daha bir yüzü gülüyor, eǧlenceli oluyor. Aǧlay;p somurtmuyor. Öyle bir m;zm;zlanma ya da istememe gibi bir durum yaşam;yoruz. Mutlu oluyor, yani seviyor. "

Benzer bir şekilde aç;k hava oyun parklar;ndayken ÖG çocuǧunun mutlu hissetmesinin karş;l;kl; olarak kendine yans;d;ǧ;ndan söz eden bir ebeveyn ise;

K.3."...Z;plama! Baǧ;ra baǧ;ra z;pl;yordu mesela. Kendini özgür hissettiǧini düşünüyorum. Bir de o maceral; ip örgülerden t;rmanmay; çok seviyor. Parkta kendini mutlu hissediyor. Çocuǧum eǧlendiǧi için ben de mutlu oluyorum. " demiştir.

Kayg;lar

Ebeveynlerin aç;k hava oyun parklar;na yönelik kayg;lar; (a) fiziksel çevreye ilişkin kayg;lar, (b) kişisel kayg;lar olmak üzere iki alt temada toplanm;şt;r.

Fiziksel çevreye ilişkin kayg;lar. Ebeveynler aç;k hava oyun parklar;ndaki oyun ekipmanlar;n;n tehlikeli ve dayan;ks;z olmas;ndan kaynakl; kazalar;n ve istenmeyen durumlar;n yaşanmas; riskinden endişe ettiklerini ifade etmişlerdir. Aç;k hava oyun parklar;nda oyun ekipmanlar;n;n kriterlere uygun olmamas; ile ilgili kayg;lar;n; dile getiren bir ebeveyn bu konuda şunlar; söylemiştir:

K.1. " Dik kayd;raklardan kaymay;n demek istemiyorum. Çünkü korkutmak istemiyorum ama çocuǧun da korktuǧunu hissediyorum, ilk 10-15 dakika kaymak istemiyor... Baz; sal;ncaklar;n zinciri kopuverecekmiş gibi duruyor mesela onlardan kayg;l; oluyorum. Vidalar; gevşemiş gibi duruyor..."

Benzer şekilde aç;k hava oyun parklar;n;n materyallerinin çocuklar;n;n kullan;ma uygun olmad;ǧ; ve çocuǧunun parkta kaza geçirmesinden dolay; endişesini dile getiren başka bir ebeveyn (K. 12) bu konu hakk;nda;

"Park çok yanl;ş yap;lm;ş... kayd;rak dik. Kald;r;m;n kenar;nda yükselti vard;. Oraya çok yak;n yap;lm;ş (kayd;rak). Tam kayma esnas;nda (çocuk)...o kald;r;m;n taş;na çok kötü aln;n; vurdu. O vurma an;nda kafas; morard; ve an;nda şişti. Ne yapacaǧ;m; bilemedim aç;kças;. ...hastaneye f;rlad;m" demiştir.

Görüşme bulgular;nda, ebeveynlerin büyük k;sm;n;n aç;k hava oyun parklar;n; güvenlik aç;s;ndan düşük seviyede bulduklar; ortaya ç;km;şt;r. Ebeveynlerin güvenlikle ilgili dile getirdiǧi kayg;lar, parktaki yabanc; kişilere karş; güvenlik görevlisi veya kameralar;n;n olmamas; ve trafik olarak güvenlik tedbirlerinin bulunmad;ǧ; şeklindedir. Güvenlik görevlisinin önemine dikkat çeken ve bu konuda görüşlerini dile getiren bir ebeveynin görüşleri aşaǧ;daki gibidir:

K.8. "(Çocuǧumun) tek baş;na gitmesini istemiyorum biraz daha ilerilere. Güvenlik var ama güvenlik sadece kulübesinde oturduǧu için ya da kameralar olmad;ǧ; için çok rahats;z;m. Kamera olsa her tarafta belki gönderirim. "

"Trafik güvenliǧi" ile ilgili kayg;s;n; dile getiren bir ebeveyn ise bu konuyla ilgili şunlar; ifade etmiştir:

K.7. "En büyük şikâyetim yoldan geçen araban;n h;zl; olmas;. Herhangi bir ;ş;k yok. Okulun önünde kasis var... Park;n olduǧunu belirtirken hiçbir şey yok, ne levha ne kasis, hiçbir şey yok. (Bir gün çocuǧum) koşturdu, top oynuyordu. Araba ile burun buruna geldi... "

Kişisel kayg;lar. Ebeveynler, aç;k hava oyun parklar;nda kişisel kayg;lar;n;n çocuklar;n;n yetersizliǧinden kaynakl; olduǧunu belirtmişlerdir. Bu konuda K.8 düşüncelerini aşaǧ;daki şekilde ifade etmiştir:

"Devaml; çocuǧumu takip ediyorum. Bir yere mi gitti? Bir şey mi olacak? Tedirgin oluyorum... Korkum kayarken düşecek korkusu... (daha önce) kolu k;r;ld;ǧ; için biraz o (korku) var. "

Ayr;ca aç;k hava park;nda ÖG çocuǧunun baş;na kötü bir şey gelebileceǧinden endişe eden baz; ebeveynler, parkta olabilecek kötü niyetli insanlarla ilgili kayg; yaşad;klar;na dikkat çekmişlerdir (K.4, K.7, K.9, K.12).

Beklentiler

Ebeveynlerin aç;k hava oyun parklar;ndan beklentileri (a) fiziksel çevre, (b) sosyal çevre olarak 2 alt kategoriden oluşmuştur.

Fiziksel çevre. Ebeveynlerin aç;k hava oyun parklar;ndaki materyallerden; donan;m ve çeşitlilik, özel gereksinimine uygun materyaller ve uygun malzeme yap;s;, park alanlar;n;n genişliǧi, t;rmanma, z;plama gibi tehlike içermeyen ancak maceray; destekleyen oyun ekipmanlar;, çocuklar;n yaşlar;na ve düzeylerine uygun farkl; oyun alanlar; konular;nda istekleri/beklentileri olduǧu görülmüştür. Bu kapsamda, ebeveynlerin öncelikli olarak dile getirdikleri beklenti/istek ise, ÖG çocuklara yönelik parkta bulunan materyallerin çeşitliliǧidir. Bir ebeveyn, bu konu hakk;nda beklentisini şu şekilde dile getirmiştir:

K.1. " Sadece benim çocuǧum için deǧil, tüm çocuklar macera içeren, riskli şeyleri seviyor ve kesinlikle hiçbir aksilik ç;kmadan, eksiklikler olmadan, tehlike bar;nd;rmadan üretilmesini isterdim. Başka t;rmanma haricinde yumuşak, mesela trambolin gibi z;plamaya yönelik şeyler olsa çok iyi olurdu. "

Ayr;ca ebeveynler çeşitli müzik alanlar;, sportif aktivite alanlar;, sesli kitap ve eǧitici oyun alanlar;; evcil hayvanlara yönelik alanlar önererek oyun park;ndaki materyallerin çeşitliǧinin ve donan;m;n artmas; yönünde beklentilerini dile getirmişlerdir. Örnek olarak:

K.5."Çocuk müzikleri ile ilgili kareoke gibi şeyler olursa çok güzel olur diye düşünüyorum. Kum (olmas;n; isterdim). Yurt d;ş;ndaki parklarda kumlar var. ... çocuklar orada kürekle şekil vermeye çal;ş;yorlar. ... öyle bir bölümün ya da bir alan;n olmas;n; çok isterdim. "

K.6. "Mesela benim oǧlum basketbol, futbolu seviyor. Küçük çocuklar için futbol alan; olsa iyi olur. Basketbol, futbol. Ben futbol sahas; isterim, basketbol sahas; isterim. Benim çocuǧum genelde öyle şeyleri seviyor. "

K.4. "Ben (park;n) bir kenar;nda canl; hayvan istiyorum evcil olarak kedi, köpek. (Çocuǧum) sevmiyor biraz sevsin ve al;şs;n diye istiyorum. Mesela kedi, köpek, tavşan gibi..."

Bunlar;n yan; s;ra, aç;k hava oyun parklar;nda yeşilliklerin olmamas;ndan, park ve çevresinin betonlar ile çevrili olmas;ndan rahats;zl;ǧ;n; dile getiren bir ebeveyn bu konudaki beklentilerini şöyle belirtmiştir:

K.2. "Parkta uygunsuz hiçbir şey görmedim ama daha deǧişik şeyler olabilirdi tabi. Engelliler için yol, rampa, büyük ve küçük yaş grubu için ayr; ayr; jimnastik aletleri, aile için oturma kamelyalar;, çocuklar için güzel farkl; oyun aletleri, ördek havuzu. Aile oturma yeri, çay bahçesi, yeşillik, çiçeklik, aǧaçl;k. "

İşitme yetersizliǧi olan bir çocuǧun ebeveyni ise, aç;k hava oyun parklar;nda sal;ncak ve kayd;raklar;n çocuǧunun işitme cihaz;na zarar vermesinden rahats;zl;ǧ;m dile getirerek bu konudaki beklentisini şöyle ifade etmiştir:

K.10. "Sal;ncaǧ;n demir zincirlerden dolay; m;knat;s direkt oraya gidiyor. Kulaǧ;ndaki cihaz;n m;knat;s; direkt cihaz;n demirine yap;ş;yor, çekiyor. Cihaz kapanm;yor ama zincir kulaǧ;ndan cihaz; çekip al;yor. O an cihaz düşebilir ve hasar görebilir.... Kayd;rakta statik elektrik sonucu cihaz; kapat;yor, pili bitiyor, zarar veriyor alternatif ne olabilir mesela ahşap olabilir..."

Ayr;ca baz; ebeveynler özel gereksinim türleri göz önünde bulundurularak ayr; parklar yap;labileceǧini belirtmiştir. Bu konuda bir ebeveyn (K.11) şu ifadeleri kullanm;şt;r:

"ÖG çocuklar için ayr; park yap;lmal;, sadece onlar;n kullanabileceǧi olabilir. En basiti sal;ncaǧ;n zinciri plastik olabilir. Kayd;raklar plastik deǧil de sürtünmeden dolay; elektriklenme oluşmayan materyaller kullanabilir. ...Sert zeminler deǧil de kum havuzu gibi yumuşak zeminler olabilir. "

Ayr;ca, görüşmelerde aç;k hava oyun parklar;nda güvenlik ile kayg;lar;n; dile getiren ebeveynlerin bu tedirginliklerinin en aza indirilmesi için al;nabilecek tedbirler konusundaki beklentilerini de dile getirdikleri görülmüştür. Bu beklentiler aç;k hava oyun parklar;nda uygunsuz davran;şlarda bulunan yetişkinlere karş; güvenlik görevlisi ve bekçisi, güvenlik kameras;, trafik güvenliǧi aç;s;ndan yollara kasis, trafik ;ş;ǧ;, yaralanma ve kazalara karş; acil durumlar için eczane, saǧl;k ocaǧ; gibi saǧl;k kurumlar;na yak;n yerlere parklar yap;lmas; konular;na yöneliktir. Bir ebeveyn aç;k hava oyun parklar;nda güvenlik kameras;n;n yaşanabilecek olumsuz durumlara karş; yetersiz olacaǧ;n;, olumsuzluklar;n yaşanmamas; için güvenlik görevlisinin bulunmas; gerektiǧini ifade ederken, baz; ebeveynler ise yaralanmalar, kazalar göz önünde bulundurularak eczane, saǧl;k ocaǧ; gibi saǧl;k kuruluşlar;na yak;n yerlere parklar;n yap;lmas; beklentilerini belirtmişlerdir.

Ebeveynlerin çoǧu park;n çevresinin güvenlik aç;s;ndan kapal; ya da tedbirli olmas; gerektiǧini ifade etmiştir. Aç;k hava oyun parklar;n;n güvenlik aç;s;ndan çevresinin kapal; olmas; gerektiǧini belirten bir ebeveyn parktaki malzemelerin de güvenlik aç;s;ndan uygun ve saǧl;kl; olmas; gerektiǧinin önemini şu şekilde ifade etmiştir:

K.10. "Mevcut parklar çocuǧumun eǧlenmesi için yeterli deǧil. Daha farkl; şeyler olmas;n; isterim. Bize bayaǧ; uzak düşüyor, park yak;n olmas;n; isterdim. Çevresinin kapal; olmas;n; isterdim. Önlerinde güvenlik saǧlamas; için, düşmemeleri için öyle şeylerin olmas;n; isterdim. "

Aç;k hava oyun parklar;n;n etraf;n;n çevrili olmamas;ndan dolay; yaşad;ǧ; olumsuzluǧu dile getiren bir ebeveyn ise bu konuda şunlar; söylemiştir:

K.5. "Benim en büyük korkum park;n çevresinin kapal; olmamas;. Çünkü benim çocuǧum hiç bilmeden kaç;yor, yola gidiyor, koşuyor. Sürekli gözüm üstünde koşmas;n diye, kaçmas;n diye. (Parkta) çok mutlu olduǧu için aktif, hiperaktif oluyor. Koşuyor, z;pl;yor... O anda bilmiyor yola gidiyor. Kapal; deǧilse çok büyük risk oluyor benim için. "

Ebeveynlerin birçoǧu aç;k hava oyun parklar;n;n güvensiz olduǧunu, parklarda can s;k;c; olaylar;n çok olmas;ndan dolay; rahats;zl;ǧ;n; dile getiren bir ebeveyn güvenlik ile ilgili beklentisini şu şekilde ifade etmiştir.

K.2. "Geceleri kapkaranl;k. Baz; yerlerde ;ş;kland;rma var, baz; yerlerde yok. Parkta çok olaylar oluyor. Çocuklara kötülük gelmesin, olaylar olmas;n... Rahat rahat gezilsin. ...Parklarda güvenlik olmas;n; çok isterim."

Sosyal çevre. Aç;k hava oyun parklar;ndaki sosyal çevreye ilişkin beklentilere bak;ld;ǧ;nda; ebeveynlerin parklara kullan;c;lar; taraf;ndan gereken özenin gösterilmediǧi, park;n temiz kullan;lmas; gerektiǧi, bilinçlenme ad;na geri dönüşüm kutular;n;n olmas; gerektiǧi ve oturma banklar; gibi çevresel düzenlemelerin yap;lmas; gerektiǧini belirttikleri ortaya ç;km;şt;r. Aç;k hava oyun parklar;nda fark;ndal;k çal;şmalar;n;n olmas;na yönelik bir beklentisi olduǧunu dile getiren bir ebeveyn, bu konuyu şöyle aç;klam;şt;r:

K.9. "Özel çocuklar; anlatan bir şeyler yap;labilir, parklar;m;za koyulabilir, gösterilebilir. Bunu bütün herkes okuyabilirler, görürler en az;ndan. Böylelikle fark;ndal;k yarat;labilir. Diǧer normal (gelişen) çocuklar;m;z da öǧrenmiş olurlar. Onlar da ona göre yaklaşmaya başlarlar. Parklar;m;zda hiç böyle şeyler yok."

ÖG çocuklar;n ötekileştirilmemesi ve d;şlanmamas;, normal gelişim gösteren diǧer akranlar; ile birlikte kaynaşmas; için hep beraber ayn; parkta oynayabilecekleri, farkl; özel gereksinim tür ve gelişim düzeyleri uygun şekilde oyun alanlar; tasarlanabileceǧini belirten bir ebeveyn ise bu konular hakk;nda şunlar; demiştir:

K.4. "Eǧer engelli için bir park dersek, zaten o zaman yine s;n;fland;rm;ş oluyoruz. Bu normal çocuk, bu engelli çocuk. Hepsinin bir arada oynayabileceǧi bir şeyler tasarlanmal; bence. "

Olumsuz Görüşler

ÖG çocuǧa sahip ebeveynlerin aç;k hava oyun parklar;na yönelik olumsuz görüşleri (a) fiziksel çevreye ilişkin, (b) sosyal çevre olmak üzere iki alt temada toplanm;şt;r.

Fiziksel çevre. Ebeveynlerin aç;k hava oyun parklar;ndaki materyallerle ilgili olumsuz düşüncelerinde hijyen, parktaki materyallerin çeşitliǧinin yetersizliǧi, materyallerin dayan;ks;zl;ǧ; ve saǧl;k aç;s;ndan güvensiz olmas; unsurlar;n; dile getirdikleri görülmüştür. ÖG çocuǧu olan 12 ebeveynden 5 kat;l;mc; parklar;n yeterince temiz olmad;ǧ;n; belirtmiştir. Örnek olarak, bir ebeveyn materyallere yönelik hijyen aç;s;ndan olumsuz görüşlerini şu şekilde aç;klam;şt;r:

K.7."... Biz parkta bir şeyler al;p yemek istediǧimizde kedi bizim etraf;m;zda dolaş;yor, bir şeyler istiyor, rahats;z ediyor. . kedi ister istemez pisliǧini gömüyor o topraǧ;n içine. Ben de çocuǧumun kumla oynamas;na izin vermiyorum." şeklinde düşüncelerini dile getirmiştir.

Aç;k hava park;nda materyal ve parktaki araçlar;n yetersizliǧinden rahats;zl;ǧ;n; 12 ebeveynden 6's; dile getirmiştir. Parktaki araçlar;n yetersizliǧinden rahats;zl;ǧ;n; dile getiren bir ebeveyn;

K.2.".bazen biz oturacak yer bulam;yorduk. Çimlerin üzerine ;slak yere oturulmuyor. Ayakta dikiliyoruz.... "demiştir.

Aç;k hava oyun parklar;ndaki materyallerden dolay; yaşad;ǧ; olumsuzluǧu dile getiren başka bir ebeveyn ise bu konuda şunlar; söylemiştir.

K.10. "Kayd;raktan kayarken kulaǧ; işitme cihazl; olduǧu için orada elektrik yap;yor ve cihaza zarar veriyor. Cihaz;n pilini bitiriyor kayarken elektrik ç;kmas; sonucu cihaz çal;şm;yor. "

Sosyal çevre. Ebeveynlerin aç;k hava oyun parklar;ndaki sosyal çevreden kaynaklanan olumsuz yaşant; ve düşüncelerine ilişkin olarak; duyars;z insanlar;n olmas; ve ailevi/özel sebeplere ilişkin unsurlar; dile getirdikleri görülmüştür. Öncelikle aç;k hava park;nda çocuǧunun ÖG olmas; aç;s;ndan sosyal çevre kaynakl; yaşad;ǧ; olumsuzluǧu dile getiren bir ebeveyn bu konuda şunlar; söylemiştir.

K.9."... (Parka) bir aile geldi. Aile sürekli tedirginlik içinde.... M···'e müdahalede bulunuyorlar. 'Yaklaşma, yaklaşma, uzak dur' diyerek. K;zlar; kayd;raǧ;n tepesine ç;kt;, oturdu, kaym;yor. Benim çocuǧum da arkas;ndan hafifçe itti. Onun yüzünden söylemedikleri laf; b;rakmad;lar... Madem öyle problemi var ç;kartmay;n (gibi). Ben bu tarz olaylarla çok s;k karş;laşt;m asl;nda. Onun için bir dönem çocuǧumu d;şar;ya ç;karmama karar; alm;şt;m..."

Sosyal çevreden kaynaklanan olumsuz deneyimlerle ilgili K.4. ayr;ca şunlar; da dile getirmiştir:

"Bizim engelli çocuklar;m;z zaten d;şlan;yor her konuda ama normal çocuklar içerisinde, Tabi bu da ailelerin bilinçlendirilmesi ile alakal;. Sadece parkta çocuǧumu sal;vereyim, kendi baş;na oynas;n deǧil. Bunda büyüklerin de büyük sorumluluǧu var.

Tart;şma ve Sonuç

ÖG çocuǧu olan ebeveynlerin aç;k hava oyun parklar; hakk;ndaki görüşlerinin incelendiǧi bu araşt;rmada, elde edilen veriler olumlu görüşler, kayg;lar, beklentiler, olumsuz görüşler olmak üzere dört kategoride toplanm;şt;r.

Aç;k hava oyun parklar;n;n çocuklar;n oyun ihtiyac;n; karş;lama durumuyla ilgili araşt;rmaya kat;lan ebeveynlerin büyük bir çoǧunluǧunun parklar;n ÖG çocuǧun oyun ihtiyac;n; karş;lad;ǧ;n; düşündüǧü belirlenmiştir. Buna paralel olarak, Ulutaş ve Şimşek (2014) taraf;ndan yap;lan araşt;rmada da ebeveynlerin büyük bir oran;n çocuklar;n;n oyun alan;ndan memnun kald;ǧ; belirlenmiştir. Bununla birlikte, ebeveynlerin aç;k hava oyun parklar;nda kullan;c;lar;n temizlik kurallar;na uygun olmayan davran;şlar sergilediklerini gördükleri, parklarda çöp kutular;n;n artt;r;lmas;, çeşme ve tuvalet bulunmas; gerektiǧi ile ilgili görüşlerini paylaşt;klar; da tespit edilmiştir. Benzer şekilde, Horton (2017) ve Pouya ve diǧerleri (2018) taraf;ndan yap;lan araşt;rmalarda ÖG çocuǧa sahip ebeveynlerin oyun parklar;nda su olanaklar;, tuvalet ve çöp kutusu bulunmas;n; istedikleri belirlenmiştir. Yap;lan araşt;rmalarda, aç;k hava oyun parklar;ndan etkili şekilde yararlan;labilmesi için temizliǧin önemli olduǧu vurgulanm;şt;r (Casey & Harbottle, 2018; Playworld, 2015).

Araşt;rmada ayr;ca, ebeveynlerin aç;k hava oyun parklar;nda bulunmas;n; bekledikleri özellikler aras;nda öncelikli olarak çocuklar;n yaş;na uygun bol çeşitte ve güvenli materyaller ile çocuklar;n yetersizlik türüne ve derecesine göre onlar;n kullanabileceǧi farkl; araçlar;n geliştirilmesi yer alm;şt;r. Nitekim Pola (2015) yaln;zca kayd;rak ve sal;ncaklardan oluşan geleneksel parklar;n çocuklar;n çoǧunluǧu taraf;ndan kullan;lamayacaǧ; için bunlar;n yan;nda yükseltilmiş kum havuzlar;, labirentler, çeşitli özelliklerde sal;ncaklar gibi ÖG çocuklar;n yard;m almadan özgürce kullanabileceǧi oyun elemanlar;n;n da bulunmas; gerektiǧini ifade etmiştir. Ayr;ca, yap;lan araşt;rmalarda yaln;zca sabit ekipmanlar;n bulunduǧu oyun alanlar;n;n çocuklar;n sergiledikleri oyun davran;şlar;n; k;s;tlad;ǧ;, dolay;s;yla gelişimlerini s;n;rl; düzeyde desteklediǧi belirtilmektedir (Bulut & K;l;çaslan, 2009; Fjortoft, 2001; Metin, 2003; Moore, 2002).

Park;n sunduǧu olanaklar ile ilgili olarak ebeveynlerin beklentilerinin çocuklar;n ilgilerine, yaş ve gelişim düzeylerine hitap edebilecek say;da ve çeşitlilikte materyallerin bulunmas; yönünde olduǧu saptanm;şt;r. Benzer olarak Ripat ve Becker (2012), ÖG çocuklar;n oyun alanlar;nda, duyuşsal ve motor deneyimler kazanmak istediǧi; ayn; zamanda oyun alan;ndaki farkl; nesnelerle çeşitli oyunlar oynayarak hayal güçlerini geliştirdiǧini belirlemişlerdir. Ebeveynlerin ise oyun alan;nda çocuklar;n motor ve sosyal becerilerinin desteklenmesini beklediklerini saptam;şlard;r. Amerijckx ve Humbleti (2015) ise aç;k hava oyun parklar;n;n çocuklar;n oyun alan;nda iyi zaman geçireceǧi faaliyetlere kat;labilmesi, çevreyi keşfetmesi ve dünyay; öǧrenmesini saǧlayacak olanaklar sunmas; gerektiǧini belirtmişlerdir.

Araşt;rmada aç;k hava oyun parklar;yla ilgili yeşil alanlar;n olmas;na yönelik beklentiler de dile getirilmiştir. Turgut ve Y;lmaz (2010) oyun alan;n;n doǧal özellikler bar;nd;rmas;n;n, çocuklar;n gelişim ve öǧrenmelerinin desteklenmesi aç;s;ndan önemli olduǧunu vurgulam;şlard;r. Avrupa Çevre Ajans; (2015) taraf;ndan yap;lan çal;şmada ise yeşil alanlar;n tasarlanmas;n;n çevresel tehlikeleri azaltt;ǧ; ve insan saǧl;ǧ;na katk;lar sunduǧu vurgulanm;şt;r. Oyun parklar;n;n, çocuklar;n yarat;c;l;klar;n; ve hayal güçlerini destekleyecek, kendi kapasitelerinin fark;na varmalar;n; saǧlayacak, doǧal çevreyle etkileşimini güçlendirecek çeşitli uyar;c;larla donat;lm;ş olmas; gerekmektedir (Little & Eager, 2010).

Ayr;ca, ebeveynlerin aç;k hava oyun parklar;n;n güvenli bir yer olmas;na önem verdikleri belirlenmiştir. Ebeveynlerin rahats;z olduklar; durumlar aras;nda park;n trafiǧe yak;n olmas; ve tan;d;k olmayan ziyaretçilerin varl;ǧ;; aç;k hava oyun parklar;ndan beklentileri aras;nda da güvenlik görevlisinin ya da güvenlik kameras;n;n olmas; yer alm;şt;r. Güvenlik, günümüzde çocuklar;n d;şar;da oynamalar;na ilişkin ebeveynlerin en büyük kayg;lar; aras;nda yer almaktad;r (Cevher-Kalburan, 2014a). Yap;lan araşt;rmalarda ebeveynlerin, tehlikeli yabanc; ve trafik kayg;s;ndan ötürü çocuklar;n;n d;şar;da oyun oynamalar;n; k;s;tlad;ǧ; görülmektedir (Örneǧin, Cevher-Kalburan, 2014b, Memik, 2004; Şişman & Özyavuz, 2010; Veitch vd., 2006).

Bunlar;n yan; s;ra, ebeveynlerin, diǧer anne babalardan ÖG çocuklar;na yönelik olumsuz tutumlar;ndan dolay; üzüntü ve endişe yaşad;klar; belirlenmiştir. Yap;lan baz; araşt;rmalarda da normal gelişim gösteren çocuklar;n ebeveynlerinin ÖG çocuǧa karş; olumsuz tutum sergiledikleri belirlenmiştir (Bozarslan & Batu, 2014; Gök & Erbaş, 2011; Sucuoǧlu, Bakkaloǧlu, İşcen-Karasu, Demir, & Akal;n, 2014; Yüksel & Tanr;verdi, 2019). Buna paralel olarak, Türkiye'de yap;lan araşt;rmalarda özel gereksinimli çocuǧa sahip ebeveynlerin sosyal çevreden yeterli destek alamad;klar; tespit edilmiştir (Karadaǧ, 2009; Kurt, Tekin, Koçak, Kaya, Özpulat, & Önat, 2008; Özşenol, Iş;khan, Ünay, Ayd;n, Ak;n, & Gökçay, 2006). Karadaǧ (2009) taraf;ndan ÖG çocuǧa sahip annelerin yaşad;klar; güçlükler ile aileden alg;lad;klar; sosyal destek ve umutsuzluk düzeylerini incelemek amac;yla yap;lan araşt;rmada, annelerin toplumun bak;ş aç;s;ndan rahats;z olduklar; ve çevreleri ile iletişim kurmakta güçlük çektikleri belirlenmiştir. Özşenol ve diǧerleri (2003) ÖG çocuǧa sahip ebeveynlerin aile içinde oluşabilecek iletişim güçlükleri, çocuǧa çeşitli sosyal beceriler kazand;rma, çocuǧun gelişimi, eǧitimi ve tedavisi için bilgi edinme gibi konularda aile d;ş; desteǧe ihtiyaç duyduklar;n; ifade etmişlerdir. Benzer şekilde Karadaǧ (2014), ebeveynlerin yak;n arkadaşl;k ilişkilerine ve duygusal desteǧe ihtiyaçlar; olduǧunu; bu desteǧi aile içinden, akrabalardan ve yak;n çevreden, uzmanlardan ve ayn; durumda olan diǧer ebeveynlerden alabileceklerini belirtmiştir.

Araşt;rmaya kat;lan ebeveynlerin aç;k hava oyun parklar;nda yaşad;klar; olumsuz durumlar aras;nda, çocuǧun oyun park;nda akranlar; taraf;ndan d;şlanmas; da bulunmaktad;r. Yap;lan görüşmelerde normal gelişim gösteren çocuklar;n ÖG çocuktan uzak durmay; tercih ettikleri ifade edilmiştir. Sterman';n (2018) çal;şmas;nda da ÖG çocuklar;n, aç;k hava oyun parklar;nda normal gelişim gösteren akranlar; taraf;ndan oyun arkadaşlar; olarak görülmediǧi belirlenmiştir. Buna karş;l;k, ÖG çocuklar;n görüşlerinin al;nd;ǧ; araşt;rmalarda (Burke, 2012; Prellwitz, 2007) çocuklar;n parklar; yetişkinlerden uzakta diǧer çocuklarla daha rahat konuşabilecekleri özel alanlar olarak gördükleri; diǧer çocuklarla birlikte oynamak, yeni arkadaşlar edinmek için parklara gittikleri saptanm;şt;r. Ancak Prellwitz ve Skar (2007) aç;k hava oyun parklar;n;n fiziksel özelliklerinin akranlarla etkileşimi desteklemediǧi sonucuna varm;şlard;r.

Öneriler

Her bir çocuǧun oyuna eşit bir şekilde erişim hakk; bulunmaktad;r. Dolay;s;yla çocuklar;n en doǧal öǧrenme şekli olan oyuna dâhil olmas; birçok ülkede yasalar ile garanti alt;na al;nm;şt;r. Bu baǧlamda son y;llarda "yeterlilik düzeyi ne olursa olsun, ÖG çocuklar dâhil tüm çocuklar;n oyuna eşit bir şekilde kat;lmas; ve aç;k hava oyun parklar;n;n evrenselliǧi ve evrensel tasar;m;" gibi konular gündeme daha s;k gelmeye başlam;şt;r. Çocuk oyun ile öǧrenmekte, gelişmekte ve yaşam deneyimi kazanmaktad;r. Aç;k hava oyun parklar;ndaki oyun araçlar; ve ekipmanlar;n;n ÖG çocuklara uygun olacak şekilde tasarlanmas; gerekmektedir. Aç;k hava oyun parklar;n;n yetişkin ve gençlerin de oyun faaliyetlerine ve aç;k hava oyun park; etkinliklerine kat;l;m;n; teşvik edebilecek özellikler taş;mas; çocuk, genç ve yetişkin sosyalleşmesinin saǧlanmas; aç;s;ndan önem taş;maktad;r.

Araşt;rmada ebeveynler veya yetişkinler için oturma alanlar;, gölgelik alanlar, tuvalet gibi olanaklar da bulunmas;n; istemişlerdir. Bu nedenle, aç;k hava oyun alanlar;n;n ebeveynlerin günlük streslerinden ar;nabilecekleri, arkadaş edinebilecekleri, sosyal destek görebilecekleri şekilde olanaklara sahip olmas;n;n önemli bir gereklilik olduǧu düşünülmektedir. Buna karş;l;k, ebeveynler diǧer ailelerin kendilerine ve özellikle ÖG çocuklar;na karş; yaklaş;m ve tutumlar;ndan dolay; rahats;zl;k duymaktad;rlar. Bu baǧlamda, ÖG çocuklarla ilgili bireylerin fark;ndal;klann; artt;rmak, eşitlikçi bir anlay;ş kazand;rmak ve olumlu tutumlar geliştirmek amac;yla yerel yönetimler, eǧitim kurumlan ve sivil toplum kuruluşlar; işbirlikli projeler geliştirebilir; yaz;l; ve görsel medyadan faydalanarak tüm halk;n bilinçlenmesine katk; saǧlayabilir.

Küçüker (2001), ÖG çocuǧa sahip ebeveynlere yönelik eǧitim programlar;n;n ebeveynlerin duygusal olarak rahatlamalar;na, yeterlik duygusu geliştirmelerine ve diǧer ebeveynlerin deneyimlerinden yararlanabilmelerine olanak saǧlayarak ÖG çocuǧa sahip olmaktan kaynaklanan zorluklarla daha kolay baş edebilmelerine yard;mc; olduǧunu belirtmiştir. Bu baǧlamda ÖG çocuǧu olan ebeveynlerin aç;k hava oyun parklar;ndan çocuǧun en iyi şekilde faydalanabilmesine ve böylece normal gelişim gösteren akranlar; ile kaynaşabilmesine nas;l destek verebilecekleri konusunda uzmanlar taraf;ndan eǧitim programlar; düzenlenebilir.

Aç;k hava oyun parklar;nda çocuklar;n tüm gelişim alanlar;n; destekleyecek çeşitlilikte araçlar;n bulunmas;, çocuklar;n gruplar halinde oyunlar oynayabilecekleri geniş alanlar;n olmas;, parklar;n çocuklar;n doǧayla etkileşim kurabilecekleri yeşil unsurlarla zenginleştirilmiş olmas;n;n gerekli olduǧu da düşünülmektedir. Bunun yan; s;ra hem normal gelişim gösteren çocuklar;n hem ÖG çocuklar;n birlikte oyun oynayarak kaynaşmas;n; destekleyecek ekipmanlar tasarlanabilir.

Aç;k hava oyun parklar;nda karş;laş;labilecek kazalar, özel durumlar ve karş;laşt;klar; bu durumlar karş;s;nda yap;lmas; gerekenler konusunda aç;k hava oyun parklar;nda yaz;l; kurallar;n bulunmas;n;n önemli olduǧu düşünülmektedir. Michael-Siu, Wong ve Lam (2017) ve Shi (2017) taraf;ndan yap;lan çal;şmalarda, oyun alanlar;nda ÖG bireylere yönelik işaretler, levhalar, renkler bulundurulmas; gerektiǧi belirtilmiştir. Oyun park;ndaki sal;ncak, kayd;rak gibi ekipmanlar;n düşme, çarpma gibi kazalar; en aza indirecek şekilde konumland;r;lmas;; zeminin ciddi yaralanmalar; önleyecek şekilde tasarlanmas;, oyun araçlar;n;n malzemelerinin ise saǧl;k ve kullan;m aç;s;ndan en verimli olacak şekilde tercih edilmesi gerekmektedir. Bir diǧer önemli konu, oyun ekipmanlar;nda plastik malzeme kullan;lmas;n;n işitme cihaz; kullanan çocuklar aç;s;ndan dezavantaj oluşturmas;d;r. Araşt;rma bulgular; aras;nda, işitme cihaz; kullanan çocuǧun cihaz;n pilinin bitmesinden dolay; plastik kayd;raklar ve sal;ncaklardan etkili şekilde yararlanamad;ǧ; yer alm;şt;r. Yap;lan araşt;rmalar da plastik ekipmanlar;n işitme cihazlar;n; deşarj ettiǧi ve çocuklar;n bu durumdan olumsuz etkilendiǧini göstermiştir (Callison, 2013; Hilgenbrinck, Pyfer, & Castle, 2004; Nelson & Johnston, 2003). Bu aç;dan oyun alanlar;nda kapsay;c;l;k ele al;n;rken, işitme cihaz; kullanan çocuklar da düşünülerek plastik ekipmanlar yerine ahşap, mermer gibi farkl; malzemelerden üretilmiş olanlar;n kullan;lmas; önem taş;maktad;r.

Bunlar;n yan; s;ra, aç;k hava oyun parklar;ndaki araç ve ekipmanlar;n saǧl;kl; ve dayan;kl; malzemelerden yap;lmas;, düzenli şekilde bak;m ve onanmlann;n gerçekleştirilmesi gerekmektedir. Pek çok araşt;rmada aç;k hava oyun parklar;n;n tasar;m ve kullan;m;na ilişkin erişilebilirlik politikalar;n;n belirlenerek yasal mevzuatlar ve standartlar getirilmesi gerektiǧi vurgulanm;şt;r (Pouya vd., 2017; Uslu vd., 2016; Yantzi vd., 2010; Yüce-Eşkil, 2011).

Çal;şma grubunda görme ve bedensel yetersizliǧi olan çocuklar;n ebeveynlerinin bulunmamas; bu araşt;rman;n bir s;n;rl;l;ǧ;d;r. Yücel (2005) oyun alan; tasar;mlar;nda "özel gereksinimli" alg;s;n;n yaln;zca bedensel yetersizlikleri kapsad;ǧ;n;; görme, işitme, zihinsel yetersizlik gibi farkl; özel gereksinim gruplar; için s;n;rl; say;da çal;şmalar;n yap;ld;ǧ;n; belirtmiştir. Bu nedenle yap;lacak sonraki çal;şmalarda tüm yetersizlik türleri göz önünde bulundurularak çeşitli ölçme araçlar; geliştirilmesi ve yetersizlik gruplar;n; dengeli biçimde temsil eden örneklemler üzerinde araşt;rma yap;lmas; önerilmektedir.

Ebeveynlerin aç;k hava oyun parklar;nda ne gibi sorunlar yaşad;klar;, aç;k hava oyun parklar;ndan beklentileri, kayg;lar; ve bu sorunlar karş;s;nda ne gibi çözümler üretilebileceǧine ilişkin anket, görüşme, fotoǧraf inceleme gibi yöntemlerle birlikte, çocuklar;n ve ebeveynlerin aç;k hava oyun parklar;nda sergiledikleri davran;şlar; belirlemeye yönelik gözleme dayal; çal;şmalar;n yap;lmas;n;n faydal; olacaǧ; düşünülmektedir. Ayr;ca aç;k hava oyun parklar;n;n fiziksel özellikleri ve kullan;c; gereksinimleri; özel gereksinimi olan çeşitli yaş gruplar;ndaki çocuklar;n, evrensel tasar;m konusunda uzman peyzaj mimarlar;n, eǧitimcilerin (özel eǧitim öǧretmenleri, okul öncesi öǧretmenleri, rehber öǧretmenler ve diǧer eǧitimcilerin) ve diǧer profesyoneli erin de görüşleri al;narak incelenmelidir.

Bunun yan; s;ra, ülkemizde evrensel tasar;m ilkeleri temel al;narak, bilimsel bilgi ;ş;ǧ;nda ve disiplinler aras; bir yaklaş;mla aç;k hava oyun parklar; tasarlan;p inşa edilerek, kullan;c; gereksinimlerini karş;lama durumu ve çocuklar;n gelişimlerine katk;s;n; ortaya koyan deneysel ve uygulamal; çal;şmalar;n yap;lmas;n;n önemli bir gereklilik olduǧu düşünülmektedir. Ayr;ca, kültürleraras; karş;laşt;rmal; araşt;rmalar ve ÖG çocuklar;n aç;k hava oyun parklar;nda oyun f;rsatlar;n;n artt;r;lmas;na yönelik ortak projeler gerçekleştirilmesinin, ÖG çocuklar;n toplumdan soyutlanmamas;, çocukluk yaşlar;n; normal gelişim gösteren akranlar;yla birlikte doyas;ya yaşayabilmeleri ve böylece saǧl;kl;, kendileriyle bar;ş;k, özgüvenli ve mutlu bireyler olarak yetişmeleri aç;s;ndan önemli katk;lar saǧlayacaǧ;na inan;lmaktad;r.

Play is a universal concept that has an important role in laying the foundations of children's lives. It is an important part of child development (Fromberg & Bergen, 2006; Mayall, 2002). It brings happiness and pleasure to human life. It is also a way of natural learning along with spending time that shapes the child's behavior (Singer et al., 2006; Smith & Pellegrini, 2013). In times of early childhood, play is an important tool that educates children, gives them experience, develops their skills and competences, widens their imagination, and contributes to the formation of the child's identity. Children learn to think, socialize, solve problems, mature, have fun, interact with their families and peers through play (Anderson-McNamee & Bailey, 2010; Wolfgang, 2004).

Outdoor playgrounds are the platforms where children participate in entertainment activities (Poppe et al., 2014). Outdoor play is one of the significant elements that support the child's development. The children who go outdoors explore the environment by playing. Thus, every place around them gives children the opportunity to improve themselves. The richness of the stimuli in the outdoor playgrounds gives the child a sense of curiosity through which he/she begins to explore the environment. For this reason, children's playgrounds should be designed considering the needs of the child along with the site selection, the flooring procedure, accessibility, safety planning and design principles (Uluǧ, 2007; Y;lmaz & Bulut, 2002).

It is seen that the outdoor playgrounds are suitable for the individuals given their physical and architectural structure (Bekçi, 2012; Pouya et al., 2018; Uslu & Shaukouri; 2012, Y;lmaz & Bulut, 2002). This is the case for children with normal development in Turkey (Şişman & Özyavuz, 2010) and children with special needs (Duman & Koçak, 2013; Pouya et al., 2017; Y;lmaz & Bulut, 2002) Many studies have been carried out regarding the qualifications of playgrounds in different cities. In these studies, it was observed that the equipment and tools in the playgrounds were not sufficient in number and quality. Most playgrounds were found to be inadequate to meet the standards in terms of security. The size of the playgrounds was small. Another remarkable finding in these studies was that outdoor playgrounds were not designed and arranged to meet the needs of children and other individuals.

Designing an outdoor playground to meet the needs of children with different types of disabilities is also important in terms of providing more reliable, healthy and developmentally appropriate environments for these children as well as greater participation and adaptation of the children to society today. When the literature was examined, there were not enough studies about the opinions of the parents with children with special needs on the outdoor playground. In addition, children with physical disabilities and their parents were studied in general (Bekçi, 2012; Pola, 2015; Pouya et al., 2017; Yantzi et al., 2010; Y;lmaz & Bulut, 2002). In this study, the parents of children from different disability groups were included.

Olds (2001) argued that many participants including educators, children, local authorities, architects and parents should cooperate in the design of playgrounds. From this point of view, it is considered that parents' views on outdoor playgrounds are important as they take responsibility for taking and accompanying their children to playgrounds. They play a role in the design of playgrounds. In this context, it is considered that the parents will be able to shed light on the planning and design of the outdoor playgrounds, their expectations and concerns about whether these playgrounds are suitable for their children.

Method

Qualitative research method was used in this study. It aims to investigate a specific issue and problem in depth and to collect individuals' perceptions and events in their natural environment in a holistic and realistic way through the data collection methods such as observation, interview and document analysis (Y;ld;r;m & Şimşek, 2016).

Study group

The research was carried out in Denizli in 2018-2019 academic year. 12 participants from a total of 157 parents were interviewed. Their children were enrolled in special education and rehabilitation centers. The parents who had children with different types of disability were taken into account.

All of the participants were women, their age range was between 30 and 43. Four of the parents graduated from elementary school, one had secondary education, five had high school degree, one had associate degree and one had bachelor's degree. One parent was self-employed, while the other 11 were housewives. The gender of the children was 10 boys and two girls. The age range was between 51 months and 71 months. According to special needs, there were three children with mental disabilities, three children with Autism Spectrum Disorders, two children with hearing impairment, two children with language impairment, and one child with multiple disabilities. There were no participants who had a child with visual and physical disability who participated in the quantitative study.

Data Collection Tool and Process

The semi-structured interview provides more systematic and comparable information since the interview is conducted in accordance with the pre-prepared interview protocol (Y;ld;r;m & Şimşek, 2016). In this research, the interviews were conducted through the semi-structured interview form that was prepared for the data collection process. While creating a semi-structured interview form, the literature was searched and an open-ended questionnaire was created. The interview questions were presented to the opinion of two experts in the field. In the light of the feedback received from the experts, the modifications were made. Then, the final form of the form was created. In order for the questions to be easily understood by the participants, the pilot study was carried out to ensure that they were clear. The clarity of the questions was evaluated through the feedback of three parents who were not involved as the participants of the main study. Finally, the semi-structured interview form was finalized.

Each parent was interviewed personally. At first, the parents were informed about the interview process and the permission for recording the interview was obtained. All interviews were conducted in empty classes or rooms allocated for the interview by the special education centres. During the interview, the researcher avoided asking directive questions. At the beginning of the interview, the researcher introduced herself, explained the purpose of the research, and reminded the participant that the personal information and interview would be confidential. Each of the interviews lasted approximately 30 minutes. The codes from K.1 to K.12 were given to the interviewed parents respectively.

Data Analysis

The audio recordings were transferred to computer and analyzed by content analysis. The aim of the content analysis is to reach the concepts and relationships that can explain the data. The basic process of content analysis is to bring together similar data within the framework of certain concepts and themes and interpret them in a way that the reader can understand (Y;ld;r;m & Şimşek, 2016). The data were first analyzed separately by the researchers. Then, the researchers came together and the analyses were compared. The necessary modifications were made as a result of the mutual agreement.

Results

In the study, the content analysis results on the views of the parents with children who had special needs revealed four themes: 1) negative opinions, 2) concerns, 3) expectations, 4) positive opinions.

Positive Opinions: The positive opinions of the parents regarding the outdoor playgrounds included that their children would be happy, feel free and release their energy.

Concerns: Parents' concerns about outdoor playgrounds were grouped into two sub-categories: (a) The concerns about the physical environment and (b) personal concerns.

Expectations: The expectations of parents from outdoor playgrounds consisted of (a) physical environment and (b) social environment.

Negative Opinions: It was observed that the participants expressed their negative views regarding (a) the physical environment and (b) the social environment in terms of the outdoor playgrounds.

Discussion and Conclusion

In this study, the opinions of parents with children who had special needs about outdoor playgrounds were examined. The data obtained were collected into four categories including negative opinions, concerns, expectations and positive opinions. It was observed that the parents experienced sadness and anxiety due to their negative attitudes towards the children with special needs from other parents. Karadaǧ (2009) examined the difficulties experienced by mothers with special needs and their perceived levels of social support and hopelessness from the family. This study found that the mothers were disappointed about the society and had difficulty communicating with their environment. Özşenol et al. (2003) stated that parents needed to have additional family support in terms of communication difficulties that may occur within the family, the social skills for the child, and obtaining information about the assessment and treatment of the child.

In cases where the parents participating in the study were disturbed in outdoor playgrounds, the child was excluded from the playground by their peers. In the interviews, it was stated that the children with normal development preferred to stay away from the child. In the study of Sterman (2018), it was seen that the children were not seen as peers by their typically-developing peers in outdoor playgrounds. On the other hand, in the studies where the opinions of the children were obtained (Burke, 2012; Prellwitz, 2007), the children perceived playgrounds as special areas where they could talk to other children more easily than adults, and go to the playgrounds to play with other children and make new friends. However, Prellwitz and Skar (2007) concluded that the physical properties of outdoor playgrounds did not support interaction among the children.

In this study, the most common expectations from the parents regarding the outdoor playgrounds were the availability of abundant and safe materials suitable for the age of children and the extra tools that children could use according to the type and degree of disability. In parallel, since traditional playgrounds which consisted only of slides and swings could not be used by the majority of children, Pola (2015) suggested additional playground elements that children could use freely without assistance such as elevated sand ponds, labyrinths, swings with various features. In addition, it was stated that only playgrounds with fixed equipment restricted the play behaviors of the children and thus supported their development to a limited extent (Bulut & K;l;çaslan, 2009; Fjortoft, 2001; Metin, 2003; Moore, 2002).

The parents' expectations regarding the ideal opportunities to be offered by the park needed to address the interest, age, and developmental levels of their children. Similarly, Ripat and Becker (2012) reported that children wanted to gain emotional and motor experiences in playgrounds. At the same time, playing different games with various objects on the playing field developed their imagination. On the other hand, the parents expected that children's motor and social skills should be supported in the playground. Amerijckx and Humbleti (2015) stated that outdoor playgrounds should be able to include activities where children would have a good time so that they could be provided with more opportunities to explore the environment and world.

The expectations about the presence of green areas related to outdoor playgrounds were also expressed. Turgut and Y;lmaz (2010) emphasized that the natural features of the playground were important in terms of supporting the development and learning of children. In the study conducted by the European Environment Agency (2015), it was emphasized that designing green spaces reduced environmental hazards and contributed to human health. The playgrounds should be equipped with various stimuli that will support children's creativity and imagination, make them aware of their own capacities, and strengthen their interaction with the natural environment (Little & Eager, 2010). However, it was also found that parents were concerned about the cleanliness of the outdoor playgrounds, the users were violating the cleaning rules. Therefore, the parents shared their opinions about the need to increase the number of the trash cans, the fountain and the toilet. Similarly, Horton (2017) and Pouya et al. (2018) found that the parents who had children with special needs wanted water facilities, toilets and trash cans in playgrounds. It was emphasized that cleanliness was important for effective use of outdoor playgrounds (Casey & Harbottle, 2018; Playworld, 2015).

In addition, it was seen that parents attached importance to outdoor playgrounds as a safe place. The discomfort of parents included the fact that the park was close to traffic and there were many visitors whom the parents had seen for the first time, which raised issues related to security. Therefore, they expected that a security guard would work or security cameras would be placed around the outdoor playgrounds. Today, security is among the biggest concerns of parents about children playing outside (Cevher-Kalburan, 2014a). Research showed that parents restricted their children to play outside due to security and traffic concerns (e.g. Cevher-Kalburan, 2014b, Memik, 2004; Şişman & Özyavuz, 2010; Veitch et al., 2006).

Suggestions

Each child has equal access to the game. Therefore, the children's participation in play which is the most natural form of learning is guaranteed by law in many countries. In this context, the issues such as equal participation of all children regardless of their level of competence, and the universality of outdoor playgrounds have been handled more frequently. The child learns through play, develops and gains life experience. Therefore, the playgrounds and equipment in outdoor playgrounds should be designed appropriately for children with special needs. It is important to ensure that children, young people and adults can socialize together in outdoor playgrounds, which can encourage the participation of adults and young people in outdoor play activities.

In the study, the parents also asked for opportunities such as seating areas, shade areas, toilets for adults. Therefore, it was an important requirement that outdoor playgrounds provided the means to the parents to relieve them from the daily stress, make friends and receive social support. On the other hand, the parents felt uncomfortable due to the attitudes of other families towards themselves and especially their children. In some studies, it was identified that the parents of the children with normal development exhibited negative attitudes towards the child (Yüksel & Tannverdi, 2019; Sucuoǧlu et al., 2014; Bozarslan & Batu, 2014; Gök & Erbaş, 2011). In these studies, it was emphasized that the awareness of parents should be fostered through family education. In this context, collaborative projects can be developed with local governments, educational institutions and non-governmental organizations in order to raise awareness of children, to develop an equitable understanding and positive attitudes through making use of written and visual media to contribute to the public awareness.

Küçüker (2001) stated that the educational programs for parents with disabled children helped parents relax emotionally, develop a sense of competence and benefit from the experiences of other parents and finally helped them cope more easily with the difficulties arising from having a child with special needs. In this context, training programs can be organized by experts on how parents and their children with special needs could make the best use of the outdoor playgrounds and thus integrate with their typically-developing peers.

It is also necessary to have a wide variety of vehicles in outdoor playgrounds to support all the developmental areas of children, to have large areas where children can play games in groups, and to enrich the playgrounds with natural green elements with which the children can interact. In addition, equipment can be designed to support the integration of both typically-developing children and those with special needs.

It is important to have written rules in open playgrounds in terms of accidents, special situations and actions to be taken in case these situations happen. Michael-Siu et al. (2017) and Shi (2017) stated that there should be signs, plates and colors for disabled people in playgrounds. The equipment such as swings and slides should be positioned in the playground to minimize accidents such as falling and crashing. The ground should be designed to prevent serious injuries, while the materials of the game should be preferred in a way that is most efficient in terms of health and use. Another important issue is that the use of plastic material in play equipment is disadvantageous for children who use hearing aids. Research findings include that the child using a hearing aid cannot effectively utilize plastic slides and swings due to the battery being depleted. Research showed that plastic equipment discharged hearing aids and children were adversely affected (Callison, 2013; Hilgenbrinck et al., 2004; Nelson & Johnston, 2003). In this respect, when taking the inclusion in playgrounds into account, it is important to consider the use hearing devices. Therefore, instead of plastic equipment, different materials such as wood and marble can be preferred.

In addition, the vehicles and equipment in the outdoor playgrounds should be made of healthy and durable materials. Regular maintenance and repairs should be performed. In many studies, it is emphasized that accessibility policies regarding the design and use of outdoor playgrounds should be implemented. Legal regulations and standards should be introduced (Pouya et al., 2017; Uslu et al., 2016; Yantzi et al., 2010; Yüce - Eşkil, 2011).

The absence of parents of children with visual and physical disabilities in the research group is a limitation of this study. Yücel (2005) stated that the perception of children with special needs in playground designs covered only physical deficiencies. There is a limited number of studies including different individuals with visual, hearing or/and mental disability. For this reason, it is suggested that various measurement tools should be developed considering all types of disability in the future studies. It is also recommended that the participants should represent the disability groups in a balanced way.

Conducting observation-based studies which aim to identify the behaviors of children and parents in outdoor playgrounds, the problems they face in these places, their expectations, concerns and the possible solutions, together with methods such as questionnaires, interviews and photo-elicitation is thought to be beneficial. In addition, physical features and user requirements of outdoor playgrounds, children of various age groups with special needs, landscape architects specialized in universal design, educators (special education teachers, preschool teachers, guidance teachers and other educators) and other professionals should also be considered.

In addition, it is significant to meet the developmental needs of the users given the current implementation of the universal design in Turkey, the scientific knowledge and an interdisciplinary approach to the design and construction of the outdoor playground. In addition, intercultural comparative studies and collaborative projects need to be prepared to increase the opportunities for children to play in outdoor playgrounds. Thus, it is believed that children with special needs will not be isolated from the society and be able to live their childhood to the fullest with their typically-developing peers and thus be healthy, peaceful, self-confident and happy individuals.

Sidebar

Ouml;nerilen At;f

Şekli Tenikeci, Z., & Cevher-Kalburan, N. (2021). Özel gereksinimli çocuǧu olan ebeveynlerin aç;k hava oyun parklar;na ilişkin görüşleri. Ankara Üniversitesi Eǧitim Bilimleri Fakültesi Özel Eǧitim Dergisi, 22(1), 87-112. doi:

References

Kaynaklar

Allen K. E., & Schwartz, I. S. (1996). The exceptional child: Inclusion in early childhood education (3rd ed.). Albany, NY: Delmar Publishers, Washington, D.C.

Amerijckx, G., & Humblet, P. (2015). Uses and perceived benefits of children's recreational activities: The perspectives of parents and school professionals. International Journal of Child Care and Education Policy, 9(11), 1-17. doi: 10.1186/s40723-015-0013-z

Anderson-Mcnamee, J. K., & Bailey, S. J. (2010). The importance of play in early childhood development. Montana State University Extension, 4(10) 1-4. Retrieved from http://health.msuextension.org/documents/MT201003HR.pdf

Avrupa Çevre Ajans;. (2015). SOER 2015-The European environment-state and outlook 2015. Retrieved from https://www.eea.europa.eu/soer

Ayan, S., & Ulaş, M. (2015). Türkiye'de kullan;lan oyun alan; donat;lar;n;n gelişmiş ülkelerdeki modellere göre incelenmesi [The examination of playground equipments which are used in Turkey according to the models in developed countries]. Route Educational and Social Science Journal, 2(3), 130-145.

Ball, D., Gill, T., & Spiegal, B. (2012). Managing risk in play provision: Implementation guide. The Department for Children, Schools and Families and the Department for Culture, Media and Sport. Retrieved from http://www.playengland.org.uk/media/172644/managing-risk-in-play-provision.pdf

Bayraktaroǧlu, B., & Büke, A. (2015). Çocuk oyun alanlar;n;n evrensellik ölçütleri aç;s;ndan incelenmesi: Fenerbahçe-Pendik sahil şeridi örneǧi [Investigation of playgorunds in terms of universalized criteria: Fenerbahçe-Pendik coastal band example]. Süleyman Demirel Üniversitesi Mühendislik Bilimleri ve Tasar;m Dergisi, 3(3), 371-378.

Bekçi, B. (2012). Fiziksel engelli kullan;c;lar için en uygun ulaş;m akslar;n;n erişebilirlik aç;dan irdelenmesi: Bart;n kenti örneǧi [The investigation of transportation axes with respect to accessibility for people having disabilities: The case of the Bartin city]. Bart;n Orman Fakültesi Dergisi, 14(1), 26-36.

Bento, G., & Dias, G. (2017). The importance of outdoor play for young children's healthy development. Porto Biomedical Journal, 2(5), 157-160. doi: 10.1016/j.pbj.2017.03.003

Bohn-Goldbaum, E. E., Phongsavan, P. Merom, D., Rogers, K., Kamalesh, V., & Bauman, A. E. (2013). Does playground improvement increase physical activity among children? A quasi-experimental study of a natural environment. Journal of Environmental and Public Health, 2013(Special Issue), 1-10. doi: 10.1155/2013/109841

Bozarslan, B., & Batu, E. S. (2014). Özel anaokullar;nda çal;şan eǧiticilerin okulöncesi dönemde kaynaşt;rma ile ilgili görüş ve önerileri [Examining the opinions of teachers working in private preschools about inclusion]. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eǧitim Fakültesi Dergisi, 14(2), 86-108.

Brodin, J., & Lindstrand, P. (2006). Inclusion of children in outdoor education learning in motion: Part I. Report No. 43, Stockholm Institute of Education, Child & Youth Science. Retrieved from https://www.buv.su.se/polopoly_fs/1.48830.1320917351!/TKH_43.pdf

Bruno, T. S. (2016). Making children-inspired playgrounds everywhere: A case study of the creation of the playground using recycled materials at Kampala School for physically handicapped (Master's thesis, Oslo and Akershus University, Uganda). Retrieved from https://odahioa.archive.knowledgearc.net/bitstream/handle/10642/3484/tusingwire_MAYPH5900_2016.pdf?seque nce=2&isAllowed=y

Bulut, Z., & K;l;çaslan, Ç. (2009). Çocuǧa özgüven kazand;rmada önemli bir ilke: Çocuk oyun alanlar;nda güvenlik [An important principle to encourage self-reliance to child: Playground safety]. Artvin Çoruh Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 10(1), 18-85.

Burke, J. (2012). 'Some kids climb up; some kids climb down': Culturally constructed play-worlds of children with impairments. Disability & Society, 27(7), 965-981.

Callison, K. (2013). Designing playgrounds for children with cochlear implants. Retrieved from https://www.gametime.com/news/designing-playgrounds-for-children-with-cochlear-implants

Casey, T., & Harbottle, H. (2018). A guide to creating accessible and inclusive public play spaces. Retrieved from https://www.inspiringscotland.org.uk/wp-content/uploads/2018/05/Free-to-Play-Guide-to-Accessibleand-Inclusive-Play-Spaces-Casey-Harbottle-2018.pdf

Center for Universal Design. (1997). The principles of universal design, Version 2.0. Raleigh, NC: North Carolina State University. Retrieved from https://projects.ncsu. edu/ncsu/design/cud/about_ud/udprinciplestext.htm

Cevher-Kalburan, N. (2014a). Erken çocukluk döneminde riskli oyun [Risky play during early years]. Kastamonu Üniversitesi Kastamonu Eǧitim Dergisi, 22(3), 943-960.

Cevher-Kalburan, N. (2014b). Okul öncesi dönem çocuklar;n;n d;ş mekânda oyun f;rsatlar; ve ebeveyn görüşleri [Preschool children's opportunities and parents' opinions regarding outdoor play]. Sosyal Politika Çal;şmalar; Dergisi, 3(2), 113-135. doi: 10.21560/spcd.21616

Czakczynska-Podolska, M. (2014). The impact of playground spatial features on children's play and activity forms: An evaluation of contemporary playgrounds' play and social value. Journal of Environmental Psychology, 38, 132-142. doi: 10.1016/j.jenvp.2014.01.006

Deretarla-Gül, E. (2012). Ailelerin çocuk bahçelerine ve çocuk bahçelerindeki materyallere bak;ş aç;lar;n;n incelenmesi [Examination of the viewpoints of the parents in the children's playgrounds and the materials in the children's playgrounds]. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21(3), 261-274.

Duman, G., & Koçak, N. (2013). Çocuk oyun alanlar;n;n biçimsel özellikleri aç;s;ndan deǧerlendirilmesi (Konya ili örneǧi) [Evaluating structural properties of children playgrounds (Konya city sample)]. Türk Eǧitim Bilimleri Dergisi, 11(1), 64-81.

Dunn, K., & Moore, M. (2005). Developing accessible play space in the UK: A social model approach. Children Youth & Environments, 15(1), 332-346.

Erdem, Ö. (2003). Okul öncesi eǧitim birimlerinde d;ş mekân tasar;m ilkeleri [Outdoor design criteria for preschool education centers] (Yüksek lisans tezi). Yükseköǧretim Kurulu Ulusal Tez Merkezinden edinilmiştir. (Tez Numaras;: 131333)

Fjortoft, I. (2001). The natural environment as a playground for children: The impact of outdoor play activities in pre-primary school children. Early Childhood Education Journal, 29(2), 111-117.

Fromberg, D. P., & Bergen, D. (2006). Introduction. In D.P. Fromberg & D. Bergen (Eds.), Play from birth to twelve: Contexts, perspectives and meanings (pp. xv-xx). New York: Routledge.

Frost, J., & Sutterby, J. (2017). Outdoor play is essential to whole child development. Young Children, 72(3), 8285.

Gök, G., & Erbaş, D. (2011). Okul öncesi öǧretmenlerinin kaynaşt;rma eǧitimine ilişkin görüşleri ve önerileri [Early childhood teachers' opinions about and suggestions for inclusion programs]. International Journal of Early Childhood Special Education, 3(1), 66-87.

Graue, E. M., & Walsh, D. J. (1998). Studying children in context: Theories, methods and ethics. Thousand Oaks, California: Sage.

Grbich, C. (2013). Qualitative data analysis: An introduction (2nd ed.). London: Sage.

Greig, A., Taylor, J., & MacKay, T. (2007). Doing research with children (2nd ed.). London: Sage.

Günay, N. (2016). Fiziksel çevrelerin çocuk üzerindeki etkisi baǧlam;nda kapsay;c; oyun alanlar; [The impact of physical environment on children: Inclusive playgrounds] (Yüksek lisans tezi). Yükseköǧretim Kurulu Ulusal Tez Merkezinden edinilmiştir. (Tez Numaras;: 432215)

Hilgenbrinck, L.C., Pyfer, J., & Castle, N. (2004). Students with cochlear implants: Teaching considerations for physical educators. Journal of Physical Education, 75(4), 28-33.

Horton, J. (2017). Disabilities, urban natures and children's outdoor play. Social and Cultural Geography, 18(8), 1152-1174. doi: 10.1080/14649365.2016.1245772

Jansson, M. (2009). Management and use of public outdoor playgrounds (Doctoral Thesis, Swedish University of Agricultural Sciences. Alnarp). Retrieved from https://pub.epsilon.slu.se/2070/1/Management_and_Use_of_Public_Outdoor_Playgrounds2.pdf

Karadaǧ, G. (2009). Engelli çocuǧa sahip annelerin yaşad;klar; güçlükler ile aileden alg;lad;klar; sosyal destek ve umutsuzluk düzeyleri [Hardships undergone by mothers with handicapped children, hopelessness and social support from family]. Turkish Armed Forces Preventive Medicine Bulletin, 8(4), 315-322.

Karadaǧ, G. (2014). Özel gereksinimi olan çocuǧa sahip ebeveynlerin yaşad;ǧ; zorluklar ve çözüm öneriler [Hopelessness and depression in the families of children with special needs]. Turkish Armed Forces Preventive Medicine Bulletin, 13(6), 491-494. doi: 10.5455/pmb1-1389682796

Kurt, A. S., Tekin, A., Koçak, V., Kaya, Y., Özpulat, Ö., & Önat, H. (2008). Zihinsel engelli çocuǧa sahip anne babalar;n karş;laşt;klar; güçlükler [Living difficulties for parents of children with mental disability]. Türk Klinikleri Pediatri Dergisi, 17(1), 158-163.

Küçüker, S. (2001). Erken eǧitimin gelişimsel geriliǧi olan çocuklar;n anne-babalar;n;n stres ve depresyon düzeyleri üzerindeki etkisinin incelenmesi [Investigation of the effect of early education on the stress and depression levels of parents of children with developmental retardation]. Ankara Üniversitesi Eǧitim Bilimleri Fakültesi Özel Eǧitim Dergisi, 3(19), 1-11. doi: 10.1501/Ozlegt_0000000055

Little, H., & Eager, D. (2010). Risk, challengeand safety: Implications for play quality and playground design. European Early Childhood Education Research Journal, 18(4), 497-513. doi: 10.1080/1350293X.2010.525949

Louv, R. (2010). Doǧadaki son çocuk. [Last child in the woods] (1. bask;). (C. Temürcü, Çev.). Ankara: TÜBİTAK Popüler Bilim Kitapl;ǧ;. (Orijinal kitab;n yay;n tarihi 2005)

Mayall, B. (2002). Towards a sociology for childhood. Buckingham: Open University Press. doi: 10.1017/S0021932004235945

Memik, N. H. (2004). An evaluation of the changing approaches to children 's play spaces (Yüksek lisans tezi). Yükseköǧretim Kurulu Ulusal Tez Merkezinden edinilmiştir. (Tez Numaras;: 153529)

Metin, P. (2003). The effects of traditional playground equipment design in children 's developmental needs (Yüksek lisans tezi). Yükseköǧretim Kurulu Ulusal Tez Merkezinden edinilmiştir. (Tez Numaras;: 143125)

Michael-Siu, K. W., Wong, Y. L., & Lam, M. S. (2017). Inclusive play in urban cities: A pilot study of the inclusive palaygrounds in Hong Kong. Procedía Engineering, 198, 169-175.

Moore, G. (2002). Designed environments for young children: Empirical findings and implications for planning and design. In M. Gallop & J. McCormack (Eds.), Children and young people's environments (pp. 53-63). New Zealand: University of Otago, Children's Issues Centre.

Moore, D. (2015). "The teacher doesn't know what it is, but she knows where we are": Young children's secret places in early childhood outdoor environments. International Journal of Play, 4(1), 20-31. doi: 10.1080/21594937.2014.925292

Nelson, L. H., & Johnston, S. S. (2003). Children with cochlear implants. Young Exceptional Children, 7(1), 2-10. doi: 10.1177/109625060300700101

Olds, A. R. (2001). Child care design guide. USA: The McGraw Companies.

Özşenol, F., Iş;khan, V., Ünay, B., Ayd;n, H. İ., Ak;n, R., & Gökçay, E. (2003). Engelli çocuǧa sahip ailelerin aile işlevlerinin deǧerlendirilmesi [The evaluation of family functions of families with handicapped children]. Gülhane T;p Dergisi, 45(2), 156-164.

Perry, M., Devan, H., Fitzgerald, H., Han, K., Liu, L., & Rouse, J. (2018). Accessibility and usability of parks and playgrounds. Disability and Health Journal, 11(2), 221-229. doi: 10.1016/j.dhjo.2017.08.011

Playworld. (2015). Inclusive play design guide. Retrieved from https://www.accessibleplayground.net/wp-content/uploads/2016/05/Inclusive-Play-Design-Guide-LowRes-2.pdf

Pola, İ. (2015). Çocuk oyun alanlar;na kapsay;c; yaklaş;mlar: İstanbul için bir deǧerlendirme [The inclusive design approaches to children playgrounds: An evaluation for Istanbul] (Yüksek lisans tezi). Yükseköǧretim Kurulu Ulusal Tez Merkezinden edinilmiştir. (Tez Numaras;: 421041)

Poppe, R., Van Delden, R., Moreno, A., & Reidsma, D. (2014). Interactive playgrounds for children. In A. Nijholt (Ed.), Playful user interfaces: Gaming media and social effects (pp. 99-118). Singapur: Springer Science & Business Media.

Pouya, S., Bayramoǧlu, E., & Demirel, Ö. (2017). Bir engelli okul bahçesi tasar;m ana kararlar;: Doǧan Çaǧlar ortopedik engelliler okulu [The design major resolutions of a disabled school garden: Doǧan Çaǧlar orthopedic disabled school]. Kastamonu Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 17(4), 682-690. doi: 10.17475/kastorman.277535

Pouya, S., Demirel, Ö., & Pouya, S. (2018). Evaluating the playground: Focus group interviews with families of disabled children. Istanbul Technical University Journal of Faculty of Architecture, 15(2), 137-146.

Prellwitz, M. (2007). Playground accessibility and usability for children with disabilities experiences of children, parents and professionals (Doctoral dissertation, Luleå University of Technology, Sweden). Retrieved from https://pdfs.semanticscholar.org/6e5e/e6d9891126059e8e6b20b3391b62f68d261a.pdf?_ga=2.11046483 9.35863995.1576809234-969961370.1568419425

Prellwitz, M., & Skar, L. (2007). Usability of playgrounds for children with different abilities. Occupational Theraphy International, 14(3), 144-155.

Persson, H., Åhman, H., Yngling, A. A., & Gulliksen, J. (2015). Universal design, inclusive design, acce ssible design, design for all: Different concepts-one goal? On the concept of accessibility-historical, methodological and philosophical aspects. Universal Access in the Information Society, 14(4), 505-526. doi: 10.1007/s10209-014-0358-z

Ripat, J., & Becker, P. (2012). Playground usability: What do playground users say?. Occupational Therapy International, 19(3), 144-153.

Shi, Y. (2017). Explore children's outdoor play spaces of community areas in high-density cities in China: Wuhan as an example. Procedía Engineering, 198(2017), 654-682.

Singer, D. G., Golinkoff, R. M., & Hirsh-Pasek, K. (2006). Play = learning: How play motivates and enhances children 's cognitive and social-emotional growth. NewYork: Oxford University Press.

Skar, L. (2002). Disabled children's perspective of technical aids, assistance and peers in play situations. Scandinavian Journal of Caring Sciences, 16, 27-33.

Smith, P., & Pellegrini, A. (2013). Learning through play. In R. E. Tremblay, R. G. Barr, R. D. Peters, & M. Boivin (Eds.), Encyclopedia on early childhood development (pp. 1-6). Montreal, Quebec: Centre of Excellence for Early Childhood Development.

Sterman, J. (2018). Outdoor play decision-making by families, schools, and local government for children with disabilities (Doctoral dissertation, Australian Catholic University). Retrieved from https://researchbank.acu.edu.au/cgi/viewcontent.cgi?article=1760&context=theses

Sucuoǧlu, B., Bakkaloǧlu, H., İşcen-Karasu, H., Demir, Ş., & Akal;n, S. (2014). Preschool teachers' knowledge levels about inclusion. Educational Sciences: Theory & Practice, 14(4), 1477-1483. doi: 10.12738/estp.2014.4.2078

Sweeney, D., & Zellner, R. (2008). Universal design. In C. R. Reynolds, & E. Fletcher-Janzen (Eds.) Encyclopedia of special education (pp. 2080-2082). John Wiley & Sons Inc. doi: 10.1002/9780470373699.speced2154

Şen, E. B., & Öksüz, Ç. (2016). Ankara'daki engelsiz parklar;n engelli çocuklar;n kullan;m;na uygunluǧunun deǧerlendirilmesi [Evaluation of barriers to use the unimpeded playing parks among disabled children in Ankara]. Ergoterapi ve Rehabilitasyon Dergisi, 4(1), 15-26.

Şişman, E. E., & Özyavuz, M. (2010). Çocuk oyun alanlar;n;n daǧ;l;m; ve kullan;m yeterliliǧi: Tekirdaǧ örneǧi [Distribution and use of proficiency of playgrounds: A case study Tekirdaǧ]. Tekirdaǧ Ziraat Fakültesi Dergisi, 7(1), 13-22.

Tandoǧan, A. (2017). Evrensel tasar;m kavram; ve kentsel peyzaj ile ilgili örnekler üzerinden deǧerlendirilmesi [The concept of universal design and evolualtion on urban landscape examples]. Hasan Kalyoncu Un;versity Journal of The Faculty of Fine Arts and Architecture, 5(2), 51-66.

Toronto Chief Administrator's Office. (2017). City of Toronto accessibility design guidelines. Retrieved from https://www.toronto.ca/wp-content/uploads/2017/08/8fcf-accessibility_design_guidelines.pdf

Turgut, H., & Y;lmaz, S. (2010). Ekoloji temelli çocuk oyun alanlar;n;n oluşturulmas; [Building ecology -based playgrounds for kids]. III. Ulusal Karadeniz Ormanc;l;k Kongresi (20-22 May;s). Cilt: IV, (pp. 16181630). Retrieved from http://karok3.artvin.edu.tr/IV.Cilt/(1618-1630).pdf

Uluǧ, H. (2007). Kuzey Adana'daki çocuk oyun alanlar;n;n bitki seçimi yönünden irdelenmesi [Examination of children playground for choosen plants in north Adana] (Yüksek lisans tezi). Yükseköǧretim Kurulu Ulusal Tez Merkezinden edinilmiştir. (Tez Numaras;: 178446)

Ulutaş, İ., & Şimşek, I. (2014). Ebeveynlerin çocuk oyun alanlar;na ilişkin görüşlerinin belirlenmesi [Determination of parents' opinions on the playgrounds]. Türkiye Sosyal Araşt;rmalar Dergisi, 18(3), 413-424.

Uslu, A., & Shakouri, N. (2012). Engelli çocuklara dost oyun alan; ve d;ş mekân tasar;m; [Friendly design of playground and outdoor space for the disabled children]. Erciyes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 28(5), 367-374.

Uslu, A., Şahin-Körkmeçli, P., & Güneş, M. (2016, Aral;k). Engelsiz çocuk oyun alanlar;n;n evrensel tasar;m ilkelerine göre irdelenmesi: Ankara örneǧi [Examination of unimpeded children playgrounds according to universal design principles: Ankara case]. 6. Peyzaj Mimarl;ǧ; Kongresi'nde sunulmuş sözlü bildiri, Antalya, Türkiye.

Van Manen, M. (1997). Researching lived experience. Human science for an action sensitive pedagogy (2nd ed.). London, Ontario: Althouse Press.

Veitch, J., Bagley, S., Ball K., & Salmon, J. (2006). Where do children usually play? A qualitative study of parents' perceptions of influences on children's active free-play. Health & Place, 12(4), 383-393.

Wolfgang, C. H. (2004). Child guidance through play: Teaching positive social behaviors. Boston: Pearson Education Inc.

Yantzi, N. M., Young, N. L., & Mckeever, P. (2010). The suitability of school playgrounds for physically disabled children. Children 's Geographies, 8(1), 65-78.

Y;ld;r;m, A., & Şimşek H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araşt;rma yöntemleri [Qualitative research methods in the social sciences] (10. bask;). Ankara: Seçkin Yay;nc;l;k.

Y;lmaz, S., & Bulut, Z. (2002). Kentsel mekânlarda çocuk oyun alanlar; planlama ve tasar;m ilkeleri [Planning and designing principles of children playgrounds in urban areas]. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 33(3), 345-351.

Yüce-Eşkil, Ö. (2011). Engelliler için d;ş mekân tasar;m özellikleri baǧlam;nda Ankara kent parklar;n;n irdelenmesi [Study of Ankara urban banks in the context of outdoor design features for the disabled] (Yüksek lisans tezi). Yükseköǧretim Kurulu Ulusal Tez Merkezinden edinilmiştir. (Tez Numaras;: 285290)

Yücel, G. F. (2005). Çocuk oyun alanlar; tasar;m; [Design of playgrounds for children]. İstanbul Orman Fakültesi Dergisi, 55(2), 99-110.

Yüksel, H., & Tanr;verdi, A. (2019). Özel gereksinimli çocuǧa sahip olan ailelerin yaşad;klar; sosyal sorunlar ve baş etme yollar; [Social problems and coping mechanisms in families of children with special needs]. Ankara Üniversitesi Eǧitim Bilimleri Fakültesi Özel Eǧitim Dergisi, 20(3), 535-559. doi: 10.21565/ozelegitimdergisi.493089

Y;lmaz, Z. (2019). Özel gereksinimli çocuǧu olan ebeveynlerin aç;k hava oyun parklar;na ilişkin görüşlerinin incelenmesi [An investigation of the opinions of parents of children with special needs about outdoor playgrounds] (Yüksek lisans tezi). Yükseköǧretim Kurulu Ulusal Tez Merkezinden edinilmiştir. (Tez Numaras;: 576627)