Content area
Full Text
ABSTRACT The historiosophy of the cursed loyalist. The case of Antoni Walewski
The aim of this article is the reconstruction and analysis of the historical and political beliefs of Antoni Walewski, Polish monarchist and conservative historian of the 19th century. In his youth, Walewski participated in the November Uprising and along with other Polish statesmen and soldiers went on exile to France, where he backed up Prince Adam J. Czartoryski and supported the controversial concept of "the kingship de facto". According to this idea, all Poles should submit to Czartoryski (who himself was the king de facto; despite the lack of any legal arguments) in order to spread the new insurrection (far more powerful and well organized than the previous one) against the Commonwealth's invaders. Later on, in 1848 Walewski totally changed his political orientation. He resigned from his insurrectionism, became a loyalist and started to support the governments of Austria and Russia. This sudden turn in his political beliefs may be understood on the ground of historiosophy. It appears that Walewski's political statements had deeper roots in a very interesting perspective on the nature of the history, especially the Polish one.
Slowa kluczowe: historiozofia, konserwatyzm, monarchizm, insurekcjonizm, lojalizm, realizm polityczny
Key-words: philosophy of history, conservatism, monarchism, insurrectionism, loyalism, political realism
Boze, wzmocnij ramie polskiego zolnierza w austriacko-rosyjskim obozie, aby skonczyc jak najpredzej z buntem wegierskim i europejskim, [...] tylko Bóg i Moskale zdolaja przywrócic porzadek, polozyc koniec zgrozie, pomscic królów i narody1 - wolal w 1848 r. bohater niniejszego artykulu. Kim byl czlowiek, który podkreslal, ze nigdy Rosja nie miala i nie ma interesów przeciw Polsce; czlowiek, który wielokrotnie slawil wzniosly i szlachetny2 charakter rosyjskich cesarzy, konsekwentnie i ostentacyjnie nazywajac ich - az do swej smierci w 1876 r. - królami polskimi?
Antoni Walewski byl monarchista, konserwatywnym publicysta i historykiem lansujacym program lojalistyczny, który zakladal daleko posuniete podporzadkowanie sie zaborczym rzadom Rosji i Austrii. Polityczna droga, która przez zycie kroczyl Walewski, nie byla jednak prosta. Okazuje sie bowiem, ze autor ten mial w zyciorysie powazny epizod insurekcyjny polegajacy na udziale w powstaniu listopadowym, a nastepnie dzialalnosci w Hotelu Lambert - emigracyjnym obozie politycznym skupionym wokól Adama Jerzego Czartoryskiego, którego przedstawiciele snuli plany wzniecenia trójzaborowego powstania w kraju3. Bedac z poczatku insurekcjonista, Walewski...