Content area
Full Text
Pytanie postawione w tytule mozna rozumiec jako zachçtç do przemyslenia kwestii niewystarczalnosci i nieadekwatnosci samego jçzyka. O problemie tym napisano w XX wieku mnóstwo uczonych rozpraw filozoficznych; dosyc czçsto pojawia sic on równiez we wspólczesnej poezji - badz jako metapoetycka refleksja nad tworzywem poezji, badz jako ukryte zródlo wewnçtrznych napiçc tekstualnych. Stosunek Milosza do tego zagadnienia byl niejednoznaczny i illegal nie tyle jakiejs ewolucji, ile licznym fluktuacjom. z jednej strony Milosz wierzy w swego rodzaju soteriologiczny potencjal jçzyka, czego dowodem jest slynne zdanie z wiersza Czytajqc japonskiego poetç Issa: Co jest wymowione, wzmacnia sic J Co nie jest wymowione, zmierza do nìeìstnìenìa (WW 704)1. Jeszcze bardziej wznioslym przykladem wiary w ocalajacq. moc jçzyka jest równie slynna wypowiedz z tomiku Ocalenie z roku 1945: Czym jest poezja, ktora nie ocalal Narodów ani ludziz (WW 143). z drugiej jednak strony ogarniajq. poetç nie tylko wajpliwosci co do tego, czy poezja jest w stanie cokolwiek lub kogokolwiek ocalic, ale takze typowe dia wspólczesnosci zwajpienie dotyczace mozliwosci wiernej reprezentacji swiata poprzez niedoskonale medium jçzyka: Co moina wyrazicz Nie nie mozna wyrazic./ Ogien pod fajerkami. Nastka smazy bliny./ Grudzien. Przed switem. Wwiosce kolo Jaszun (WW 1247). Po siedemdziesiçciu latach poeta, który zaczynal od surrealistycznego wrçcz natloku obrazów w Trzech zimach, dochodzi do wniosku, ze jedynie nagie nazywanie rzeczy po imieniu moze je w jakis sposób ocalic.
Pytanie postawione w tytule nalezy wiçc rozumiec jako prôbç okreslenia tego, co wypada powiedziec w wierszu. Gdzie przebiega granica, poza którq. nawet poezja nie powinna miec wstçpu i powinno panowac milczeniez
Interesuje mnie tutaj konfesyjnosc rozumiana nie tylko jako konkretne zjawisko historyczne z lat szescdziesiajych ubieglego wieku, które kojarzy nam sic z takimi postaciami jak Robert Lowell, John Berryman, Sylvia Plath czy Anne Sexton, ale jako pewien sposób rozumienia poezji, który kladzie nacisk na spontaniczna badz quasi-spontanicznq. szczerosc wypowiedzi, wykorzystuje w twórczosci artystycznej material biograficzny, komplikujac kwestiç rozróznienia miçdzy autorem wiersza a persona w wierszu przemawiajaca, oraz nie stroni od ternato w drazliwych i zapuszczania sic na obszary tabu2. Wazne jest wiçc rozróznienie miçdzy poezja konfesyjnq. rozumianajako pewien nurt w literaturze ubieglego wieku oraz konfesyjnosciq. poezji, która wydaje sic cecha nieusuwalna (choc z pewnosciq. stopniowalnaj kazdej wypowiedzi poetyckiej.
Rozwazania te chcialbym oprzec na trzech zagadnieniach: kwestii decorum, problemie referencyjnosci jçzyka poetyckiego oraz zagadnieniu uzytecznosci...