Egas Moniz: a genius, unlucky looser or a Nobel Committee error?

Abstract

Portugalski neurolog Antonio Egas Moniz jest jedną z najbardziej intrygujących postaci w historii medycyny. O ile wynalezienie w 1927 r. angiografii jest jego trwałą zasługą, 0 tyle wynaleziona przez niego w 1935 r. lobotomia została czarną legendą psychiatrii, choć sporadycznie wykonuje się ją i dziś. Pojawiły się nawet postulaty odebrania Monizowi Nagrody Nobla przyznanej w 1949 r. za wynalezienie lobotomii. Moniz rzeczywiście ponownie opisał lobotomię, pierwotnie wprowadzoną w 1888 r. przez szwajcarskiego psychiatrę Gottlieba Burckhardta, a następnie zapomnianą. Rozpowszechnienia jednak tej metody, w tym jej nadużyć, dokonali głównie amerykańscy neurolodzy Walter Freeman i James Watts. Poza nauką Moniz był wyjątkowo barwną postacią, m.in. zasłużonym politykiem, ministrem spraw zagranicznych Portugalii i przewodniczącym jej delegacji na pokojowej konferencji w Wersalu, w 1951 r. proponowano mu nawet objęcie stanowiska prezydenta Portugalii. Był również wszechstronnie uzdolnionym humanistą i pisarzem, nawet ekspertem gier hazardowych. Osoba Moniza wymyka się czarno-białym ocenom, zdecydowanie zasługując na reewaluację z dzisiejszej perspektywy historycznej.