Content area
Full Text
I
David Lynch nalezy do tych rezyserów, których twórczosc budzila w ci^gu ostatniego cwiercwiecza najwiçksze kontrowersje. Przez jednych wynoszony na piédestal, przez innych uwazany za blagiera, zostal wprzçgniçty w aktualne dyskusje dotyczQce postmodernizmu. Srodowiska mniej lub bardziej utozsamiaj^ce sic ? mysl^ new age interpretuj^ jego filmy jako pochwalç naturalnosci, witalizmu oraz podskornych iyciodajnych prqdów . Slavoj Zizek, przykladaj^c do filmów Lyncha kategorie stoso wane przez Lacana oraz Baudrillarda, oglasza go demaskatorem wspólczesnego zaklamania 2, zas Tadeusz Sobolewski pisze, iz nie uwaia, aby Lynch dotykal istoty kina 3. Zarazem kino Lyncha cieszy sic wielk^ popularnosci^ u odbiorców, wiele jego filmów zyskalo w róznych krçgach status "kultowych" i jest dzis uznawanych za klasykç kina awangardowego (np. Blue Velvet /1986/, Dzikosc serca /Wild at Heart, 1990/), zas kariera serialu Miasteczko Twin Peaks (1990-1991) stala sic niemal przyslowiowa. Rezyser we wszystkich tych produkcjach flirtowal ? kulturç popúlame, za co przez jednych bywal krytykowany, zas przez innych chwalony, jako ze spelnial postmodernistyczny postulat przystçpnosci dia kazdego widza. W drugiej polowie lat 90. w twórczosci Lyncha dokonal sic jednak zwrot ku nurtowi wysokiego postmodernizmu 4. Zagubiona autostrada Lost Highway, 1997) i Mulholland Drive (2001) budzily inne, jednak nie mniejsze kontrowersje. Opieraly sic na skomplikowanych zabiegach fabularnych i wpisywaly sic w dyskusje na temat postulowanej przez Gilles'a Deleuze'a "estetyki kl^cza". Prócz tego budzily szerokie dyskusje na temat elementamej sensownosci fabuly. Widownia podzielila sic na tych, którzy odrzucili te dwa filmy jako niezrozumialy belkot, oraz tych, którzy dostrzegli w nich wyj^tkowe, zlozone dziela.
W natloku dyskusji nad tym, czy w ogóle o cos (a jesli tak, to o co) w tych filmach chodzi i jakie stanowisko filozoficzne za tym stoi, w zasadzie nie zajmowano sic takimi zagadnieniami, jak to, czy filmy te stanowi^ spójn^ calóse lub sk^d Lynch czerpal wzorce. Powszechnie uznano ich wyj^tkowosc; jedni krytykowali je za ich innosc, inni natomiast chwalili za nowatorstwo. Tymczasem pomiçdzy tymi dwoma filmami Lynch nakrçcil skromny obraz o prostej, linearnej konstrukcji - Prostq historic (Straight Story, 1999) 5. Wiçkszosc recenzentów potraktowala go jak swoiste kuriozum czy tez twórczy akt odreagowania pò nakrçceniu tak szalonego filmu, jak Zagubiona autostrada. Niniejsza praca wyrasta ? przekonania, ze te trzy filmy l^czy znacznie wiçcej, niz mogloby sic wydawac, ze StOj^ za nimi wspólne inspiraeje i w jakims sensie l^cz^ sic...