Content area
Full Text
Özet
Balkanlardaki Ortodoks Türk varligiyla ilgili bilgiler yüzyillar öncesi- ne dayandigi halde Gagavuz adina ilk kez 19. yüzyilin birinci yarisinda rastlanmaktadir. Ancak, Gagavuzlarin bir Türk boyu oldugunun kabul edilmesi ve bir etnik grup olarak bir edebî dile kavusmalari 20. yüzyi- lin ilk yarisinda Mihail Çakir'in faaliyetleri sayesinde olmustur. Bu faa- liyetler arasinda Gagavuzlarin Oguz esasli bir Türk toplulugu oldugu- nun bilimsel olarak tescil edilmesi ve Gagavuz Türkçesiyle ilk kitapla- rin yayimlanmasi önemli bir yer tutar.
Anahtar Kelimeler: Mihail Çakir, Gagavuz, yazi dili, din dili.
Abstract
Although the information about the presence of Orthodox Turks in the Balkans dates back to many centuries ago, the name Gagauz occurs for the first time in the first half of the 19th century. However, it was thanks to Mihail Çakir's activities in the first half of the 20th century that the Gagauz were accepted as a Turkish people and had a literary language as an ethnical group. Among those activities, that the Gagauz descended from the Oguz Turkish tribes was scientifically proven and that the first books on the Gagauz Turkish were published are crucial.
Keywords: Mihail Çakir, Gagauz, written language, religious language
Mihail Çakir Kimdir?
1812 yilinda Çadir'a göçen bir ailenin çocugu olarak Bender Tighina kasabasinda 1861 yilinin nisan ayinda dünyaya gelen Mihail Çakir, hem Moldova'nin baskenti Kisinev'de hem Ukrayna'nin baskenti Kiev'de ilahiyat egitimi almis ve 1881 yilindan itibaren Kisinev'de biri laik, digeri dinî egitim veren iki ayri okulda ögretmenlik ve papazlik görevlerini yürütmüstür.
Din adami ve ögretmen olarak gerçeklestirdigi basarili hizmetlerden dolayi halk arasinda genis bir söhret kazanmis ve bu sebeple 1884 yilinda Rusça ve Moldovanca yayinlar temsilciligine ve mahallî mecliste milletvekil- ligine seçilmistir.
Bu görevi sebebiyle ilk çalismalari Rusça ve Moldovanca ile ilgilidir. Ardindan resmî devlet kurumlarindan aldigi izinle Gagavuz Türkçesiyle dinî ve kültürel eserler yayimlamaya baslamistir. Mihail Guboglu, Romen kay- naklarindan derledigi bilgilere dayanarak Mihail Çakir'in Rusça, Moldovan- ca ve Gagavuz Türkçesiyle yayimlanmis 34 eserinin bulundugunu söyle- mektedir. (Guboglu, 1989: 59-84)
Bu eserleri ve faaliyetleriyle Mihail Çakir'in söhreti sinir ötesine tas- mis, hatta Gagavuz Türklerinin millî önderi haline gelmistir.
1931 yilinda Bükres'e elçi olarak tayin edilen Hamdullah Suphi Tan- riöver, Mihail Çakir için "Hiristiyan Türklerin en yasli, en muktedir papazi olan protoerev yani vilayet reisi ruhanisi, elli yildir Gagauzlarin Türk so- yundan geldiklerini...