Kant ve Prusya'da Dini Sansür

Headnote

Kısa Özet

Bu makalede Alman filozof Immanuel Kant'ın 1790'lı yıllarda Prusya devletinin diyanet ve sansür politikaları dolayısıyla yaşadığı sorunların hikâyesi orijinal belge ve kaynaklardan hareketle ortaya konulmuştur. Tüm siyasi, kültürel ve dü şünsel engellere rağmen Aydınlanma projesi ni a priori ilkelere dayanarak sürdürmeye gayret eden Kant'ın bu dönemde karşılaştığı sorunlar aynı zamanda Aydınlanma projesinin de semptomatik bir özeti görünümündedir.

Anahtar Kelimeler: Immanuel Kant, Prusya, Sansür, Din, Diyanet, Aydınlanma.

Abstract

The 1790's were a period of political and religious troubles for German philosopher Immanuel Kant. The Prussian government issued a series of policy documents on religious affairs and censorship which ultimately proved to have an negative effect on Kant's publications and lectures. This article traces back the history of the conflict between Kant and the Prussian state by relying solely on original primary sources and documents. Kant's critical and post-critical phase has been dedicated to provide a priori principles for securing the Enlightenment project against political, cultural, and philosophical criticism. Therefore Kant's conflict with the Prussian state represents also a symptomatic summary of the Enlightenment project.

Keywords: Immanuel Kant, Prussia, Censorship, Religion, Religious Affairs, Enlightenment.

Immanuel Kant Göttingen Üniversitesi'nde teoloji profesörü olan dostu Stäudlin'e 4 Mayıs 1793 tarihinde bir mektup gönderdi. Bu mektupla birlikte kısa süre önce yayımladığı Salt Aklın Sınırları Dâhilinde Din1 başlıklı kitabını da dostuna armağan ederek söz konusu kitabın kendi düşünce sistemi içindeki yeri ve yayın sürecini bu mektupta anlattı. Mektubun tam çevirisi şöyle:2

Königsberg, 4 Mayıs 1793.

Sizin bana 9 Kasım 1791'de göndermiş olduğunuz mektubunuza ve ona eşlik eden Hıristiyan Dini Sisteminin Eleştirisine İlişkin Düşünceler başlıklı kitabınızı armağan etmenize bu kadar geç cevap vermemi dikkatsizlik veya minnetsizlik olarak görmeyiniz lütfen. Maksadım cevap verirken sizinkine mukabil bir armağanı da sunabilmekti ama araya giren bazı çalışmalar yüzünden gecikmiş oldu. - Saf felsefe alanının işlenmesiyle ilgili bana düşen görev bakımından uzunca bir süredir tasarladığım plan üç ödevin çözülmesine varmış oldu: 1. Ne bilebilirim? (Metafizik), 2. Ne yapmalıyım? (Ahlak), 3. Ne umut edebilirim? (Din). Buna son olarak dördüncüsü de eklenecektir: İnsan nedir? (Antropoloji; bu konuda 20 senedir her yıl ders açıyorum zaten). Ekteki Salt Aklın Sınırları Dâhilinde Din başlıklı eserimle planımın üçüncü ödevini tamamlamaya çalıştım. Bu çalışmamda bir yandan Hıristiyan dinine büyük bir ciddiyet ve saygıyla yaklaştım, diğer yandan da münasip bir serbestiyet içinde hiçbir...