Karizmatik peygamberlik imajı üzerine bir ölçek geliştirme çalışması: Hz. Muhammed örneği

Abstract

Din sosyolojisinde peygamberlerin karizmatik özellikleri sorununa kuramsal olarak Max Weber’den beri ilgi gittikçe artmıştır. Geçerli ve güvenilir nicel ölçme araçları kullanılarak toplumların karizmatik peygamber tasavvur, inanç ve anlayışlarını araştırma yönünde eğilim çok zayıf kalmıştır. İşte bu araştırma böyle bir eksikliği giderme yönünde atılmış bir adımın parçası olmayı amaç edinmektedir. Araştırma, Hz. Muhammed’in karizmatik yapısal özellikleriyle ilgili tutum ve davranışları anlamada ve açıklamada elverişli nasıl geçerli ve güvenilir bir ölçme aracı geliştirilebilir? Peygamber karizmasının farklı faktörleri veya bileşenleri nelerdir? şeklindeki problemlere cevap aranmaktadır. Sonuçta Weberci yaklaşımın karizma kuramı çerçevesinde Hz. Muhammed’in karizmatik özellikleriyle ilgili inanç ve tutumları ölçen ölçme araçları geliştirilmiştir. “Karizmatik peygamberlik boyutu”, “karizmatik bireysel boyutu”, “karizmatik toplumsal boyutu”, “karizmatik liderlik boyutu” şeklinde dört boyutlu oldukça yüksek düzeyde geçerli ve güvenilir bir karizmatik peygamberlik imajı ölçeği elde edilmiştir. Faktör ve güvenirlik analizi sonuçları, Hz. Muhammed’in karizmatik yapısal özelliklerini geliştirilen bu ölçeklerle araştırmanın mümkün olduğu ispatlamıştır.

Alternate abstract:

Since Max Weber, the theoretical interest in the problem of charismatic properties of the prophets has been on the rise in sociology of religion. Using valid and reliable quantitative measurement tools, the trend towards the research of the imagination, beliefs and understanding of prophetic charisma in societies has remained very weak. This research aims to the first step towards fullfiling such a need. This research tries to show how can a valid and reliable measurement tool be developed in understanding and explaining attitudes and behaviors related to Muhammad's (pbuh) charismatic structural features? It seeks to understand the problem of what are the different factors or components of the charisma of the Prophet? As a result, in the framework of the charisma theory of the Weberian approach, measurement instruments were developed to measure beliefs and attitudes about the charismatic properties of the Prophet. The four-dimensional, highly valid and reliable measurement of the image charismatic prophethood was obtained: "dimension of charismatic prophethood”, “dimension of charismatic individual”, “dimension of charismatic social”, "dimension of charismatic leadership”. The results of the factor and reliability analysis proves that it is possible to research the charismatic structural features of Muhammad (pbuh) with these developed measurements