Content area
Full Text
Retrospektywa kina wuxia na tegorocznym Festiwalu Filmowym Piçc Smaków bçdzie dobrç okazj^, by odkiyc lub przypomniec sobie ten zróznicowany, arcyciekawy gatunek, który na przestrzeni swej niemal stuletniej historii bezustannie siç zmienial i definiowal na nowo. Korzenie tradycji wuxia siçgaj% pocz^tków chinskiej kultury i jej form literackich, a filmy sztuk walki (wuxia) powstawaly w Azji od lat 20. XX wieku.
Samo pojçcie wuxia wymyka siç prostemu przekladowi: wu oznacza sztuki walki, a xia to swego rodzaju rycerskosc, rózniqca siç jednak znacznie od europejskiego rozumienia etosu rycerskiego. Wuxia moze zatem oznaczac biegîego w tradycyjnych sztukach walki bohatera lub bohaterkç, postçpujqcych w zgodzie z zasadami honorowego kodeksu xia. Pojçciem tym zwyklo siç jednak okreslac takze gatunek literadd i filmowy.
Przez bardzo dhigi czas na Zachodzie filmy z gatunkôw wuxia i kung-fu (tradycyjna chiñska sztuka walki) uznawano za ten sam typ kina, opatrujqc je pogardliwq etykietq/ï/môw karate. Mimo ze zdobyîy niemaiq populamosc w latach 70., uznawano je raczej za mialkq rozrywkç niz dzieîa sztuki filmowej.
Przelom w zachodniej percepcji kina sztuk walki nastqpil w 1975 roku wraz z zakwalifikowaniem do glównego konkursu w Cannes "Dotyku zen" (Xia nu, 1971) Kinga Hu (prawdziwe nazwisko: Hu Jinquan), a wiçc w okresie apogeum populamosci filmów z Bruce'em Lee. Wspólczesnie uznawany za sztandarowy tytui gatunku wuxia, "Dotyk zen", zostal odkryty dla zachodniej publicznosci przez Pierre'a Rissienta, wplywowego krytyka, kuratora i kinofila, który kilka lat wczesniej podrózowal przez Tajwan i Hongkong. W Cannes film zdobyl wprawdzie tylko nagrodç za osiqgniçcia techniczne [Grand Prix Technique - przyp. tlum.J, ale diametralnie odmienil postrzeganie gatunku wuxia przez zachodnich krytyków (dystrybucji kinowej we Francji doczekal siç dopiero dziewiçc lat pózniej). Nazwisko Kinga Hu zaczçlo byc rozpoznawalne w masie twórców filmów karate, a "Dotyk zen" okrzykniçto arcydzielem kina autorskiego.
POCZ^TKI KINA WUXIA
Filmy sztuk walki, które dla Zachodu staly siç sztandarowym osiqgniçriem kina Azji, po raz pierwszy pojawily siç w latach 20. XX wieku w Szanghaju. Fabuly przewazajqcej wiçkszosci tytulów wuxia byly wtedy - i nadal sq - adaptacjami slynnych powiesci, zas styhstycznie czerpaly pelnymi garsciami z tradycji amerykañskiego westemu. Pierwszym przebojem, który polozyl podwahny pod popularnosc gatunku, bylo "Spalenie swiqtyni czerwonego lotosu" (Huo shao hong lian si, 1928, rez. Shichuan Zhang), które doczekalo siç kilkunastu sequeli [trwajqcych razem 27 godzin i uznawanych za najdluzszy fabulamy film...