Content area
Full text
1988'de Igdir'a gitmiçtim.
Burada yayimlanan Türkce gazete Latin harfleriyle basihyordu.
Hemen doguda Naheivan Özerk Cumhuriyeti'ndeki jurnallarda Türkce, Kiril alfabesiyle çikiyordu.
Güneydogudaki íran'da,Tebriz'de molla yönetimi Türkce gazete yayimina izin verseydi, dilimiz Arap elifbasiylayazilacakti.
Aras üzerindeki Alican kapisindan sonra Ermenistan'a giriliyordu. Orada kalmiçsa Azeri Türkleri, belki de Ermeni alfabesini kullanarak Türkce yazip okuyacaklardi.
Batí Trakya Türkleri, Türkceyi bizim gibi Latin harfleriyle kullaniyorlardi egitimde, yayinda.
Bilmiyorum Grek alfabesiyle de çikiyor muydu bazi gazeteler, dergiler. Bulgaristan Türkleri ve Moldova'daki Gagauz Türkleri de Kiril alfabesini kullaniyorlardi kitaplarda, dergilerde.
Makedonya'da, Kibns'ta Türkce yine bizim gibi Latin harfleriyle yazihp okunuyordu.
Kerkük'te Türkce gazeteler de, binbir zorlukla Arap elifbasi ile yayimlaniyordu.
...................
Beyazit Sahaflar Çarçisim geziyorum.
Bir dükkanin önünde, baktim Kiril alfabesiyle yayimlanmis. nefis iki kitap: Azerbaycan Halçalan . . . Hah sanatinin geliçmesini örneklerle veren, iyi kagida basilmiç, ciltli bir eser idi bu. Digerí de yine ayni güzellikte,büyük boy bir betik: Nizami Gencevi . . . Can sikintisindan ne yapacagini bilemeyen bir delikanh oturuyordu dükkanin önünde. Lise ögrencisi uniformasi vardi üzerinde.
Sordum : "Bu yaziyi okuyabiliyor musun?"
Burnundan soluyarak yamtladi. Daha dogrusu tisladi : "Hih! Rus gavurunun yazisi."
Se sinde nefretin, tiksintinin tum tinilan vardi.
" Alfabenin Rusu, Amerikam, islami, gavuru olmaz. Ögren bu alfabeyi. Ufkun geniçlesin!"
Istanbul dünyada en önemli kültür odagi, ekin ortaci. Taa 145 3 'ten bu yana. Tebriz, Buhara, Taçkent, Semerkant, Baku, Gence, Üsküp, Kerkük, Bahçesaray, Konya, Bursa gibi...
" Önemli olan Türk kültürüne katkidir," dedim." Kiril alfabesiyle de yapihyor bu hizmet, bu katki."
Bir lise ögrencisinin bagnaz tutumu beni dücündürdü.
Kücümseyerek bakti bana, sintti." Git içine be adam, zaten canim sikkin."
Agzindan söz olarak bunlar çikmadiysa da, ben anladim ne demek istedigini.
.........
1978-85 arasinda görev yaptigim Firat Üniversitesi'ne, emekli ögretim üyeleri yillann birikimi kitaphklanni bagiçlardi. Rahmetli Prof Cemal Arif Alagöz de birçok degerli kitabim göndermicti. Dekanhk bizi görevlendirdi bunlann kaydi için. 1930'lu yillarda Azerbaycan'da basilmis. cografya kitaplan çikti kutulardan. Latin harfleri kullanilmiçti. Bazilan degiçikti. Araçtinnca ögrendim ki, Azerbaycan, bizden 2 yil önce Latin alfabesine geçmiç. 1926-39 arasinda Latin esasina dayali alfabeyi kullanmiçlar. Sonra, Stalin'in bastirmasiyla Kiril elifbasina geçilmiç. Bu arada pek çok kitap yayimlanmiç. Ben cografya kitaplarindan epey yararlandim. Notlar aldini, bilgiler aktardim defterler dolusu. Yer yer bizden farkh kullanihyordu cografya terimleri. Buzul yerine buzlak, sicakhk yerine istilik, sahil yerine çimerlik ,ova yerine düzenlik gibi...