Content area
Full text
ÖZET
Altar, Bizans Dönemi kiliselerinde ökaristi ayini sirasinda üzerine haç, kalis, paten ve buhurdan gibi litürjik malzemeleri koymak için kullanilan bemada bulunan litürjik esyalardan biridir. Altar, teolojik ve simgesel olarak Isa'nin mezari, son aksam yemegi masasi, Golgotha Tepesi ve Tanrinin Tahti gibi farkli anlamlar tasir. Imparator Konstantin Dönemi öncesinde dini nitelikli bir yapidan yoksun olunmasindan dolayi ayin sirasinda tasinabilir nitelikte altarlarin kullanilmis olabilecegi düsünülmektedir. IV. yüzyildan itibaren kiliselerin insa edilmesiyle yerlesik bir litürji olusturulmus, daha dayanikli materyallerden yapilan altarlar, bemada apsisin önüne yerlestirilmistir.
Altarlar, tek bir bloktan yapilabilecegi gibi genellikle altar tabani, kaidesi ve tablasi olmak üzere üç temel unsurdan meydana gelir. Altar tablalari dairevi, yari dairevi, dikdörtgen, kare, sigma ya da omega biçimli olmak üzere farkli biçimlere sahiptir. Kenarlari genellikle profilli ve üst düzlemi hafifçe oyulmus tablalarin büyüklük ve formlarina bagli olmak üzere degisik destek düzenlemeleriyle tasinir. Tablalar, merkezde kare ya da daire formlu tek bir destek tarafindan tasinabildigi gibi bazi örneklerde köselere yerlestirilmis dört veya daha fazla sayida destek tarafindan tasinabilir. Bu tip destek sistemi ve tablasi ayri yapilmis altarlarda tasiyicilar bema zemini üzerine veya kismen zemine gömülmüs altar tabani adi verilen bloklara oturur. Altar tabanlarinin üst düzlem kenarlari genellikle profilli ve hafifçe oyulmustur. Taban bloklarin üst düzleminde tasiyicilarin oturmasi için altarin boyutuna göre sayisi degisen kare veya daire biçimli yuvalar yer alir. Taban bloklari sade olabildigi gibi genellikle kazima ve kabartma olarak yapilmis haç motifleriyle süslenmistir.
Konya çevresinde Bizans Dönemi'ne ait litürjik islevli elemanlarin tespitine yönelik yaptigimiz arastirmalarda bir altar, yedi altar tabani tespit edilmistir. Bunlar arasinda Doganhisar'da bulunan monolit tek bir bloktan olusan altar Erken Bizans Dönemine tarihlendirilmistir. Herhangi bir yapi ile iliskilendirilmesi mümkün olmayan altar tabanlari arasinda Doganhisar, Obruk, Beysehir, Ilgin, Sarayönü ilçelerinde bulunan örnekler Erken Bizans Dönemi içinde degerlendirilirken, Doganhisar Koças Yunus Emre Külliyesi'nde bulunan altar tabani Orta Bizans Dönemi'ne tarihlendirilmistir.
Anahtar Kelimeler: Bizans Dönemi, Konya (Ikonium), Litürjik Esyalar, Altar, Altar Tabani
Çalismanin Türü: Arastirma
Liturgical Elements Of Byzantine Period Found In The Surroundings Of Konya: Altar And Altar Bases
ABSTRACT
Altar on which the liturgical items such as cross, chalice, paten and censer were placed during the ritual of the Eucharist is one of the church furnishings in the bema in the churches of Byzantine Period. Altar represents different theological and symbolical meanings such as the...