Content area
Full Text
After the death of Socrates, anecdotes and distorted stories about the philosopher's family life and the unbearable character of his wife, Xanthippe, circulated in the general quasi literary circle. These stories were willingly read in subsequent epochs. Eventually, they preserved the model of the hellcat wife in the shape of Xanthippe, to which we still eagerly refer to. But did Socrates' wife really deserve such a bad opinion? Is it possible for such a rating to be given by the desultory information we owe to Plato (Phaed. 60a) and Xenophon (Mem. II 2, Conv. II 10)? When attempting to defend the Xanthippe, an important source turned out to be a letter from Pseudo-Xenophon (vel Pseudo-Aeschines), which allowed us to look at the philosopher's wife as his pupil, leading life according to Socrates' teachings and surrounded by the care of his friends (Epist. XXI, Hercher 1873: 624).
Keywords: wife of Socrates, Plato, Xenophon, letter from Pseudo-Xenophon
Wizerunek Ksantypy, jaki dotarł do naszych czasów, przez wielu jej współczesnych byłby, najprawdopodobniej, oceniony jako przejaskrawiona karykatura nieznośnej żony. Jest to wizerunek godny satyry. Jednakże próżno szukać w greckiej literaturze epoki klasycznej satyry na nieznośną żonę obywatela polis, bo życie prywatne jednostek nie było wówczas przedmiotem zainteresowania twórców - taka tematyka nie mieściła się w konwencji literackiej. Żaden też sokratyk nie przekazał nam informacji, które pozwoliłyby ocenić Ksantypę zdecydowanie źle. Jednocześnie należy tu podkreślić, że ubóstwo źródeł, pochodzących od bezpośrednich świadków, czyli głównie od uczniów Sokratesa, rzuca na Ksantypę raczej korzystne światło. O córkach, żonach i matkach obywateli mówi się niewiele, a jeżeli już jest o nich mowa, to ich imiona są przeważnie przemilczane, ponieważ w ówczesnych Atenach kobiety otaczane szacunkiem powinny pozostać za bezpieczną osłoną swojego domostwa.
Skromne informacje, jakie zawdzięczamy Ksenofontowi i Platonowi, oraz zaskakujący wizerunek Ksantypy, nakreślony w adresowanym do niej liście - po- wstałym w nurcie drugiej sofistyki - który wchodzi w skład zbioru fikcyjnych listów Sokratesa i sokratyków (Pseudo-Xen., Epist. XXI, Hercher 1873: 624), skłaniają do dokonania pewnej weryfikacji tradycyjnej, czyli negatywnej oceny żony filozofa, która za sprawą Diogenesa Laertiosa1 aż po czasy nam współczesne uchodziła i uchodzi za symbol stereotypowej żony sekutnicy.
Platon tylko raz, w Fedonie (60 a-b), wymienia imię Ksantypy. W ostatnim dniu życia Sokratesa z samego rana do więzienia przybywają...