Kulturno nasilje kao proces dugog trajanja: od kolonijalizma do humanitarizma

Headnote

Sažetak

U radu se polazi od teze da orijentalizam, kao oblik kulturnog nasilja, predstavlja strukturu dugog trajanja čija se matrica reprodukuje kroz diskurse i prakse različitih društvenih poredaka. Koristeći genealoški i longue durée pristup, autori analiziraju diskurse kolonijalizma, antisemitizma, nacionalizma i humanitarizma kako bi ukazali na dugotrajnost identitetske podele po liniji Zapad-Istok (Orijent), kao i na kontinuitet odreðenog kulturnog sadržaja koji implicira superiornost jedne i inferiornost druge strane. Analiza pokazuje i da svi ovi diskursi, iako meðusobno različiti, mogu da se ukorene u orijentalističku matricu i da tako postanu instrument legitimacije i opravdavanja različitih oblika indirektnog (represija, eksploatacija) i direktnog nasilja (ratovi, genocid, etničko čišćenje). Cilj rada je razumevanje različitih oblika nasilja i njihove složenosti kao preduslov za bavljenje prevencijom nasilja.

Ključne riječi: kulturno nasilje, orijentalizam i kolonijalizam, antisemitizam, nacionalizam, humanitarizam

Summary

The main hypothesis of the paper is that Orientalism, as a form of cultural violence, represents a long-term historical structure which is reproduced through discourses and practices of various social systems. The authors apply genealogy and longue durée approaches to analyze discourses of colonialism, antisemitism, nationalism, and humanitarianism, indicating the long-lasting identity division along the West-East (Orient) axis, as well as continuity of the cultural content that implies the superiority of the Self and the inferiority of the Other. The analysis also shows that all these discourses, although mutually different, can be rooted in the Orientalist matrix and thus become instruments for legitimizing and justifying various forms of indirect (repression, exploitation) and direct violence (wars, genocide, ethnic cleansing). The paper aims to understand the different forms of violence and their complexity as precondition for violence prevention.

Keywords: Cultural Violence, Orientalism and Colonialism, Antisemitism, Nationalism, Humanitarianism

Istoričar nasilja Rober Mišambled (Robert Muchembled) navodi da je nasilje imalo suštinski značaj za zapadnu civilizaciju, bilo da ga je ona sankcionisala, proglašavala nezakonitim i nemoralnim, bilo da ga je zagovarala i sprovodila kao legitimno i pravedno. Osmišljene su mnoge teorije i doktrine o pravednosti rata i nasilja, a jedan od ključnih kriterijuma njegovog legitimiteta jeste i postojanje identitetskog Drugog, poput varvara, nevernika, nižih rasa ili nedemokratskih režima (Mišambled, 2015: 13). Na Mišambledovom tragu postavljamo i osnovnu tezu ovog rada, a to je da su u različitim savremenim društvenim porecima postojali različiti pojavni oblici kulturnog nasilja, čija...